Doğuş Pertez
Admin
Yeni Zelanda / Genel Bilgi / Resmi Dili / Çoğrafi Yapısı / İklimi / Demografisi
Yeni Zelanda ', Güney Büyük Okyanus'da bir ada ülkesidir. Güney Yarımkürede, Okyanusya'daki Güney Pasifik adaları arasında, Avustralya'nın yaklaşık 1.200 mil (2.000 km) güney doğusunda yer alır. Başlıca iki adadan- North Island ve South Island- ve birçok küçük adadan oluşur. Üzeri kar kaplı dağ manzaraları ile bilinen bir ülkedir. Yeni Zelanda'nın başkenti Wellington'dur. En büyük ve en kozmopolit şehri Auckland'dır.
Tarih
Yeni Zelanda’ya ilk kez 1000 yıl önce Polenezyalı Maoriler yerleşmiştir. Maoriler iyi örgütlenmiş, kan bağı ile gelen şefler ve güçlü rahipler tarafından yönetilen bir kabiledir. Adaya ilk ayak basan beyaz adam, 1642 yılında Hollandalı Abel Tasman olmuştur. Ancak Kaptan James Cook’un 1769 ve 1779’daki gezilerine kadar adalar herhangi bir yönetime bağlı kalmamış ve keşfedilmemiştir.İngiliz göçmenler, 1840 yılında İngiliz hakimiyeti kurulunca adaya yerleşmeye başlamışlardır. Wellington bu tarihten sonra kurulmuştur. Yeni Zelanda’ya 1852 yılında kendi hükümeti tahsis edilmiştir ve sonraki yüzyılda ülke yatırım, iletişim ve tarımsal üretimde hızlı bir gelişme kaydetmiştir.
İklimi
Yeni Zelanda'nın Güney Yarımküre'de veya ekvatorun güneyinde olması, mevsimlerin kuzey yarım küredekilerin tam tersi olması anlamına gelir. Yazın en sıcak ayları Ocak ve Şubat olup en soğuk aylar Haziran ve Temmuzdur.
Genellikle iliman bir iklime sahip olup, ulkenin kuzey kesimleri suptropikal iklimin etkisi altindadir. Kisin , Guney Ada'nin (South Island) ic kesimleri -10 dereceye kadar inerken, Okyanus kiyilari daha yumusak ve yagisli bir iklime sahiptir. Yazlari 20-33 dereceler arasinda ve oldukca guneslidir.
Coğrafi verileri
* Konum: Okyanusya, Güney Büyük Okyanusunda adalar, Avustralya'nın güneydoğusunda yer alır.
* Coğrafi konumu: 41 00 Güney enlemi, 174 00 Doğu boylamı
* Haritadaki konumu: Okyanusya
* Yüzölçümü: 268,680 km²
* Antipodes Adalarını, Auckland Adalarını, Bounty Adalarını, Campbell Adalarını, Chatham Adalarını ve Kermadec Adalarını içine alır.
* Sınırları: 0 km
* Sahil şeridi: 15,134 km
* İklimi: Keskin bölgesel çelişkilerle birlikte ılıman iklim görülür. (Teknik olarak Dünya'daki bütün iklimler bir tek bu ülkede bulunur)
* Arazi yapısı: Dağlar ve geniş kıyı ovaları ağır basmaktadır.
* Deniz seviyesinden yüksekliği:
o en alçak noktası: Büyük Okyanus 0 m
o en yüksek noktası: Cook Dağı 3,764 m
* Doğal kaynakları: Doğal gaz, demir, kum, kömür, kereste, hidro enerji, altın, kireçtaşı
* Arazi kullanımı: Topraklari tarima uygundur* daimi ekinler: %5
* otlaklar: %50
* ormanlık arazi: %28diğer: %8 (1993 verileri)
* Sulanan arazi: 2,850 km² (1993 verileri)
* Doğal afetler: Depremler ülke genelinde ortaya çıkmalarına rağmen şiddetli değiller, volkanik etkinlik fazladır.
* Başlıca doğal kaynakları
* Doğal gaz
* Demir
* Kum
* Kömür
* Kereste
* Altın
* Kireç taşı
En büyük şehri olan Auckland'dan bir panaroma
Nüfus bilgileri
Nüfusu yaklaşık 3,6 milyon olup %80'i şehirde yaşamaktadır ve çoğu turizm gibi servis sektöründen geçimini sağlamaktadır. Nüfusun yaklaşık %75'i Avrupa kökenlilerden oluşur. Maoriler Yeni Zelanda'nın yerlileri olup nüfusun yaklaşık %10'unu oluşturur. Nüfusun kalanını eşit olarak Avrupalılar, Pasifik adalılar ve Asyalılar oluşturur.
* Nüfus: 4.076.140 (Temmuz 2006 verileri)
* Yaş yapısı:
o 0-14 yaş: %22.36 (erkek 442,738; kadın 421,462)
o 15-64 yaş: %66.11 (erkek 1,281,781; kadın 1,272,674)
o 65 yaş ve üzeri: %11.53 (erkek 193,895; kadın 251,579) (2001 verileri)
* Nüfus artış oranı: %1.14 (2001 verileri)
* Mülteci oranı: 4.71 mülteci/1,000 nüfus (2001 tahmini)
* Cinsiyet oranı:
o doğumlarda: 1.04 erkek/kadın
o 15 yaş altı: 1.05 erkek/kadın
o 15-64 yaşlarında: 1.01 erkek/kadın
o 65 yaş ve üzeri: 0.77 erkek/kadın
* toplam nüfusta: 0.99 erkek/kadın (2001 verileri)
* Bebek ölüm oranı: 6.28 ölüm/1,000 doğan bebek (2001 tahmini)
* Ortalama hayat süresi:
o Toplam nüfus: 77.99 yıl
o erkeklerde: 75.01 yıl
o kadınlarda: 81.1 yıl (2001 verileri)
* Ortalama çocuk sayısı: 1.8 çocuk/1 kadın (2001 tahmini)
* HIV/AIDS - hastalıklarına yakalanan yetişkin sayısı: %0.06 (1999 verileri)
* HIV/AIDS - hastalığı olan insan sayısı: 1,200 (1999 verileri)
* HIV/AIDS - hastalıklarından ölenlerin sayısı: 100 den az (1999 verileri)
* Ulus: Yeni Zelandalı
* Nüfusun etnik dağılımı: Yeni Zelanda Avrupalıları %74.5, Maori %9.7, diğer Avrupalılar %4.6, Pasifik Adalılar %3.8, Asyalılar ve diğerleri %7.4
* Din: Anglikan %24, Presbyterian %18, Roma Katolikleri %15, Methodist %5, Baptist %2, diğer Protestanlar %3, belirlenemeyen veya dini inancı olmayan %33 (1986)
* Diller: İngilizce (resmi), Maori (resmi)
* Okur yazar oranı: 15 yaş ve üzeri için veriler
* toplam nüfusta: %99 (1980 verileri)
Yönetimi
* Ülke adı: New Zealand
* Geleneksel adı: Yeni Zelanda
* Kısaltma: NZ
* Yönetim biçimi: Parlamenter Demokrasi
* Başkent: Wellington
* İdari bölümler: 93 yöre, 9 bölge, ve 3 şehir bölgesi;
Akaroa, Amuri, Ashburton, Bay of Islands, Bruce, Buller, Chatham Adaları, Cheviot, Clifton, Clutha, Cook, Dannevirke, Egmont, Eketahuna, Ellesmere, Eltham, Eyre, Featherston, Franklin, Golden Bay, Great Barrier Adası, Grey, Hauraki Ovaları, Hawera, Hawke's Bölümü, Heathcote, Hikurangi, Hobson, Hokianga, Horowhenua, Hurunui, Hutt, Inangahua, Inglewood, Kaikoura, Kairanga, Kiwitea, Lake, Mackenzie, Malvern, Manaia, Manawatu, Mangonui, Maniototo, Marlborough, Masterton, Matamata, Herbert Dağı, Ohinemuri, Opotiki, Oroua, Otamatea, Otorohanga, Oxford, Pahiatua, Paparua, Patea, Piako, Pohangina, Raglan, Rangiora, Rangitikei, Rodney, Rotorua, Runanga, Saint Kilda, Silverpeaks, Southland, Stewart Adası, Stratford, Strathallan, Taranaki, Taumarunui, Taupo, Tauranga, Thames-Coromandel, Tuapeka, Vincent, Waiapu, Waiheke, Waihemo, Waikato, Waikohu, Waimairi, Waimarino, Waimate, Waimate West, Waimea, Waipa, Waipawa, Waipukurau, Wairarapa South, Wairewa, Wairoa, Waitaki, Waitomo, Waitotara, Wallace, Wanganui, Waverley, Westland, Whakatane, Whangarei, Whangaroa, Woodville
* Bağımlı toprakları: Cook Adaları, Niue, Tokelau
* Bağımsızlık günü: 26 Eylül 1907 (İngiltere'den)
* Milli bayram: Waitangi Günü (Waitangi Antlaşması ile Yeni Zelanda bağımsızlığına kavuştu), 6 Şubat 1840
* Üye olduğu uluslararası örgüt ve kuruluşlar
Ekonomik göstergeler
* GSYİH: Satınalma Gücü paritesi - 67.6 milyar $ (2000 verileri)
* GSYİH - reel büyüme oranı: %3.6 (2000 verileri)
* GSYİH - sektörel bileşim:
o tarım: %8
o endüstri: %23
o hizmet: %69 (1999)
* Enflasyon oranı (tüketici fiyatlarında): %2.4 (2000 verileri)
* İş gücü: 1.88 milyon (2000)
* Sektörlere göre işgücü dağılımı: hizmet %65, endüstri %25, tarım %10 (1995)
* İşsizlik oranı: %6.3 (2000 verileri)
* Endüstri: Gıda maddeleri, ağaç ve kâğıt ürünleri, tekstil, makine, taşıt ekipmanları, bankacılık ve sigorta, turizm, madencilik
* Endüstrinin büyüme oranı: %6.2 (2000)
* Elektrik üretimi: 37.952 milyar kWh (1999)
* Elektrik tüketimi: 35.295 milyar kWh (1999)
* Elektrik ihratfhgjjcatı: 0 kWh (1999) ohoh
* Elektrik ithalatı: 0 kWh (1999)
* Tarım ürünleri: Buğday, arpa, patates, bakliyat, meyve, sebze, yün, sığır eti, süt ürünleri, balık
* İhracat: 14.6 milyar $ (2000 verileri) İhracat ürünleri: Süt ürünler, et, balık, yün, orman ürünleri, sanayi malları
İhracat ortakları: Avustralya %22, ABD %14, Japonya %13, İngiltere %7 (1999)
* İthalat: 14.3 milyar $ (2000 verileri)
o İthalat ürünleri: Makine ve parça, araç ve uçaklar, petrol, tüketim malları, plastik sanayi
o İthalat ortakları: Avustralya %24, ABD %17, Japonya %12, İngiltere %4 (1999)
* Para birimi: Yeni Zelanda Doları (NZD)
o Para birimi kodu: NZD
* Mali yıl: 1 Temmuz - 30 Haziran
Tarih
Yeni Zelanda’ya ilk kez 1000 yıl önce Polenezyalı Maoriler yerleşmiştir. Maoriler iyi örgütlenmiş, kan bağı ile gelen şefler ve güçlü rahipler tarafından yönetilen bir kabiledir. Adaya ilk ayak basan beyaz adam, 1642 yılında Hollandalı Abel Tasman olmuştur. Ancak Kaptan James Cook’un 1769 ve 1779’daki gezilerine kadar adalar herhangi bir yönetime bağlı kalmamış ve keşfedilmemiştir.İngiliz göçmenler, 1840 yılında İngiliz hakimiyeti kurulunca adaya yerleşmeye başlamışlardır. Wellington bu tarihten sonra kurulmuştur. Yeni Zelanda’ya 1852 yılında kendi hükümeti tahsis edilmiştir ve sonraki yüzyılda ülke yatırım, iletişim ve tarımsal üretimde hızlı bir gelişme kaydetmiştir.
İklimi
Yeni Zelanda'nın Güney Yarımküre'de veya ekvatorun güneyinde olması, mevsimlerin kuzey yarım küredekilerin tam tersi olması anlamına gelir. Yazın en sıcak ayları Ocak ve Şubat olup en soğuk aylar Haziran ve Temmuzdur.
Genellikle iliman bir iklime sahip olup, ulkenin kuzey kesimleri suptropikal iklimin etkisi altindadir. Kisin , Guney Ada'nin (South Island) ic kesimleri -10 dereceye kadar inerken, Okyanus kiyilari daha yumusak ve yagisli bir iklime sahiptir. Yazlari 20-33 dereceler arasinda ve oldukca guneslidir.
Coğrafi verileri
* Konum: Okyanusya, Güney Büyük Okyanusunda adalar, Avustralya'nın güneydoğusunda yer alır.
* Coğrafi konumu: 41 00 Güney enlemi, 174 00 Doğu boylamı
* Haritadaki konumu: Okyanusya
* Yüzölçümü: 268,680 km²
* Antipodes Adalarını, Auckland Adalarını, Bounty Adalarını, Campbell Adalarını, Chatham Adalarını ve Kermadec Adalarını içine alır.
* Sınırları: 0 km
* Sahil şeridi: 15,134 km
* İklimi: Keskin bölgesel çelişkilerle birlikte ılıman iklim görülür. (Teknik olarak Dünya'daki bütün iklimler bir tek bu ülkede bulunur)
* Arazi yapısı: Dağlar ve geniş kıyı ovaları ağır basmaktadır.
* Deniz seviyesinden yüksekliği:
o en alçak noktası: Büyük Okyanus 0 m
o en yüksek noktası: Cook Dağı 3,764 m
* Doğal kaynakları: Doğal gaz, demir, kum, kömür, kereste, hidro enerji, altın, kireçtaşı
* Arazi kullanımı: Topraklari tarima uygundur* daimi ekinler: %5
* otlaklar: %50
* ormanlık arazi: %28diğer: %8 (1993 verileri)
* Sulanan arazi: 2,850 km² (1993 verileri)
* Doğal afetler: Depremler ülke genelinde ortaya çıkmalarına rağmen şiddetli değiller, volkanik etkinlik fazladır.
* Başlıca doğal kaynakları
* Doğal gaz
* Demir
* Kum
* Kömür
* Kereste
* Altın
* Kireç taşı
En büyük şehri olan Auckland'dan bir panaroma
Nüfus bilgileri
Nüfusu yaklaşık 3,6 milyon olup %80'i şehirde yaşamaktadır ve çoğu turizm gibi servis sektöründen geçimini sağlamaktadır. Nüfusun yaklaşık %75'i Avrupa kökenlilerden oluşur. Maoriler Yeni Zelanda'nın yerlileri olup nüfusun yaklaşık %10'unu oluşturur. Nüfusun kalanını eşit olarak Avrupalılar, Pasifik adalılar ve Asyalılar oluşturur.
* Nüfus: 4.076.140 (Temmuz 2006 verileri)
* Yaş yapısı:
o 0-14 yaş: %22.36 (erkek 442,738; kadın 421,462)
o 15-64 yaş: %66.11 (erkek 1,281,781; kadın 1,272,674)
o 65 yaş ve üzeri: %11.53 (erkek 193,895; kadın 251,579) (2001 verileri)
* Nüfus artış oranı: %1.14 (2001 verileri)
* Mülteci oranı: 4.71 mülteci/1,000 nüfus (2001 tahmini)
* Cinsiyet oranı:
o doğumlarda: 1.04 erkek/kadın
o 15 yaş altı: 1.05 erkek/kadın
o 15-64 yaşlarında: 1.01 erkek/kadın
o 65 yaş ve üzeri: 0.77 erkek/kadın
* toplam nüfusta: 0.99 erkek/kadın (2001 verileri)
* Bebek ölüm oranı: 6.28 ölüm/1,000 doğan bebek (2001 tahmini)
* Ortalama hayat süresi:
o Toplam nüfus: 77.99 yıl
o erkeklerde: 75.01 yıl
o kadınlarda: 81.1 yıl (2001 verileri)
* Ortalama çocuk sayısı: 1.8 çocuk/1 kadın (2001 tahmini)
* HIV/AIDS - hastalıklarına yakalanan yetişkin sayısı: %0.06 (1999 verileri)
* HIV/AIDS - hastalığı olan insan sayısı: 1,200 (1999 verileri)
* HIV/AIDS - hastalıklarından ölenlerin sayısı: 100 den az (1999 verileri)
* Ulus: Yeni Zelandalı
* Nüfusun etnik dağılımı: Yeni Zelanda Avrupalıları %74.5, Maori %9.7, diğer Avrupalılar %4.6, Pasifik Adalılar %3.8, Asyalılar ve diğerleri %7.4
* Din: Anglikan %24, Presbyterian %18, Roma Katolikleri %15, Methodist %5, Baptist %2, diğer Protestanlar %3, belirlenemeyen veya dini inancı olmayan %33 (1986)
* Diller: İngilizce (resmi), Maori (resmi)
* Okur yazar oranı: 15 yaş ve üzeri için veriler
* toplam nüfusta: %99 (1980 verileri)
Yönetimi
* Ülke adı: New Zealand
* Geleneksel adı: Yeni Zelanda
* Kısaltma: NZ
* Yönetim biçimi: Parlamenter Demokrasi
* Başkent: Wellington
* İdari bölümler: 93 yöre, 9 bölge, ve 3 şehir bölgesi;
Akaroa, Amuri, Ashburton, Bay of Islands, Bruce, Buller, Chatham Adaları, Cheviot, Clifton, Clutha, Cook, Dannevirke, Egmont, Eketahuna, Ellesmere, Eltham, Eyre, Featherston, Franklin, Golden Bay, Great Barrier Adası, Grey, Hauraki Ovaları, Hawera, Hawke's Bölümü, Heathcote, Hikurangi, Hobson, Hokianga, Horowhenua, Hurunui, Hutt, Inangahua, Inglewood, Kaikoura, Kairanga, Kiwitea, Lake, Mackenzie, Malvern, Manaia, Manawatu, Mangonui, Maniototo, Marlborough, Masterton, Matamata, Herbert Dağı, Ohinemuri, Opotiki, Oroua, Otamatea, Otorohanga, Oxford, Pahiatua, Paparua, Patea, Piako, Pohangina, Raglan, Rangiora, Rangitikei, Rodney, Rotorua, Runanga, Saint Kilda, Silverpeaks, Southland, Stewart Adası, Stratford, Strathallan, Taranaki, Taumarunui, Taupo, Tauranga, Thames-Coromandel, Tuapeka, Vincent, Waiapu, Waiheke, Waihemo, Waikato, Waikohu, Waimairi, Waimarino, Waimate, Waimate West, Waimea, Waipa, Waipawa, Waipukurau, Wairarapa South, Wairewa, Wairoa, Waitaki, Waitomo, Waitotara, Wallace, Wanganui, Waverley, Westland, Whakatane, Whangarei, Whangaroa, Woodville
* Bağımlı toprakları: Cook Adaları, Niue, Tokelau
* Bağımsızlık günü: 26 Eylül 1907 (İngiltere'den)
* Milli bayram: Waitangi Günü (Waitangi Antlaşması ile Yeni Zelanda bağımsızlığına kavuştu), 6 Şubat 1840
* Üye olduğu uluslararası örgüt ve kuruluşlar
Ekonomik göstergeler
* GSYİH: Satınalma Gücü paritesi - 67.6 milyar $ (2000 verileri)
* GSYİH - reel büyüme oranı: %3.6 (2000 verileri)
* GSYİH - sektörel bileşim:
o tarım: %8
o endüstri: %23
o hizmet: %69 (1999)
* Enflasyon oranı (tüketici fiyatlarında): %2.4 (2000 verileri)
* İş gücü: 1.88 milyon (2000)
* Sektörlere göre işgücü dağılımı: hizmet %65, endüstri %25, tarım %10 (1995)
* İşsizlik oranı: %6.3 (2000 verileri)
* Endüstri: Gıda maddeleri, ağaç ve kâğıt ürünleri, tekstil, makine, taşıt ekipmanları, bankacılık ve sigorta, turizm, madencilik
* Endüstrinin büyüme oranı: %6.2 (2000)
* Elektrik üretimi: 37.952 milyar kWh (1999)
* Elektrik tüketimi: 35.295 milyar kWh (1999)
* Elektrik ihratfhgjjcatı: 0 kWh (1999) ohoh
* Elektrik ithalatı: 0 kWh (1999)
* Tarım ürünleri: Buğday, arpa, patates, bakliyat, meyve, sebze, yün, sığır eti, süt ürünleri, balık
* İhracat: 14.6 milyar $ (2000 verileri) İhracat ürünleri: Süt ürünler, et, balık, yün, orman ürünleri, sanayi malları
İhracat ortakları: Avustralya %22, ABD %14, Japonya %13, İngiltere %7 (1999)
* İthalat: 14.3 milyar $ (2000 verileri)
o İthalat ürünleri: Makine ve parça, araç ve uçaklar, petrol, tüketim malları, plastik sanayi
o İthalat ortakları: Avustralya %24, ABD %17, Japonya %12, İngiltere %4 (1999)
* Para birimi: Yeni Zelanda Doları (NZD)
o Para birimi kodu: NZD
* Mali yıl: 1 Temmuz - 30 Haziran
