İş Hukuku Ders Notları

Doğuş Pertez

iŞ HUKUKUNA YöN VEREN iLKELER: 
 
Temel ilke: işçinin korunması ilkesidir: Hem pozitif olarak kanun
koyucunun benimsediği kurallar olarak ortaya çıkar hem de yorumlarda. 
Anayasada yer alır başta bu ilke. Devletin niteliği sosyal devlet olarak
nitelenmişse bu ilke vardır. İşçilerin asgari çalışma şartları bir
kanunla düzenlenmeli (iş kanunu) Bunun üstüne çıkma yolu açık olmalıdır.
(toplu sözleşme, örgütlenme, işçiye grev hakkı...) 
Yasal düzeyde iş hukukuna ilişkin düzenlemeler: nisbi emredici
hükümlerdir. İşçi lehine değiştirilebilir. Ama işçi aleyhine
değiştirilemez. Asgari ücretin altında birşey geçerli değil. Ama
üzerinde geçerli. 
Yorum: işçi lehine yorum ilkesi olmalı. İki açıdan sınırlanması gereklen husus 
1.toplum yararı: işçi lehine yorum toplum zararına oluyorsa bu yorum sınırlanmalıdır. (toplu sözleşme dışında) 
2.işçi lehine yorum yasaya rağmen olmaz. 
 
İş hukukunun uluslararası kaynakları çoktur. Uluslararası çalışma
teşkilatı (ILO) kararları. ILO’nun bir sözleşmesini onayladığı takdirde
bu sözleşmeyi iç hukukuna uydurma yükümlülüğü altına girer. 
 
İş hukukunun uygulanmasında idari teşkilat: 
-Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı: kanunun uygulanmasını denetleme
hakkı bakanlığa aittir. Taşrada bölge çalışma teşkilatları vardır. 
-Bakanlığa bağlı; iş kurumu, ve sosyal sigortalar kurumu 
 
İŞ HUKUKUNUN TEMEL KAVRAMLARI: İş Kanunu 2. madde 
 
İŞÇİ: bir iş sözleşmesine dayanarak çalışan gerçek kişiye işçi denir. 
-bir iş sözleşmesine dayanarak çalışama: borçlar kanununda hizmet akti
olarak tanımlanmıştır. iş sözleşmesi: bir tarafın (işçinin) bağımlı
olarak iş görmeyi diğer tarafın (işverenin) ücret ödemeyi üstlenmesinden
oluşan bir sözleşme. 
-bağımlı olarak çalışma işçiyi benzer statülerden ayıran bir ölçüt. Bağımlılık önemli. 
 
Memur: bir atama işlemi ile statüye intibak ettirilen kişidir. 
Kamuda işçilerde var. Kamuda işçiye benzer statüde sözleşmeli personelde
var. Hem 657/4 maddeye bağlı. Uygulamada çok vardır. 399 sayılı KHK
daha ayrıntılı. 
 
İşçi kavramına yakın çıraklık ilişkisi: hem borçler kanununda
düzenlenmiş hem de 3308 sayılı çıraklık eğitim kanununda düzenlenmiş. 
Çırak ile işçiyi ayırt edici özellik: işçilikte iş karşılığı olarak bir
ücret alam yönü bulunduğu halde çıraklıkta bir meslek ve sanat öğrenme
ağır basar. (ücret ikinci planda) 
Çırak işçi değil. Kanun kapsamında değil. Gerçekde işçi olup da çırak
adı altında çalıştırılabilir. İlişki gerçekte işçilikse iş kanunu
kapsamındadır. 
 
İŞVEREN: İşçi çalıştıran gerçek veya tüzel kişiye veya tüzel kişiliği olmayan kurum ve kuruluşlara işveren denir. 
Gerçek kişiyse problem yok. Uygulamada adi şirketlerin tüzel kişiliği yok. 
 
İŞVEREN VEKİLİ: İşveren adına hareket eden ve işin, işyerinin ve
işletmenin yönetiminde görev alan kişilere işveren denir. İşveren
vekilinin hareketleri işvereni bağlar. 
Genel müdür işveren vekilidir. Departman müdürü, müdür yardımcıları
işveren vekilidir. İşyerinde işveren vekili bir tane değildir. 
Bu tanım sendikalar kanununda tamamen farklıdır. Oradaki tanıma göre
işveren adına işin, işletmenin bütününü sevk ve idare eden kişi işveren
vekilidir. 
İşveren vekilliği sıfatı o kişi için işçilere tanınan hak ve
yükümlülükleri ortadan kaldırmaz. (kendi işverenine karşı o da işçi) 
 
İŞYERİ: İşveren tarafından mal veya hizmet üretmek amacıyla maddi olan
veya olmayan unsurlar ile işçinin birlikte örgütlendiği birime işyeri
denir. 
-bir işin yapılması lazım. (mal veya hizmet) 
-iş yerinden söz edebilmek için işçi bulunmalı. 
 
İşyerine bağlı yerler: ayrı bir fiziki alanda bulunsalarda bağımsız bir
işyeri değildirler. Bu tür yerler de asıl işyerinden sayılırlar. Bir
yerin işyerine bağlı yer olup olmadığı tespitinde 2 ölçüt sözkonusu: 
1.nitelik yönünden bağlılık: işverenin işyerinde ürettiğ mal veya hizmet
üretiminin nihai saffaya gelinceye kadarki bölümlerine katkısı olan bir
yer ise nitelik yönünden bağlılık var. 
2.yönetim yönünden bağlılık: bu yerlerin aynı yönetim altında örgütlenmiş olmasıdır. 
 
 
Eklentiler: bir işyerindeki dinlenme, çocuk emzirme, yemek, uyku,
muayene, bakım ve araçlar işyerinin eklentilerindendir. Ve işyerine
dahil sayılırlar. 
 
İşyerini bildirme: kanun kapsamına giren nitelikte bir işyeri kuran,
devralan,değiştiren, kapatan işveren işyerini bölge müdürlüğüne
bildirmek zorundadır. Eğer işyerinde bir alt işveren varsa taşaron da bu
işyerini ayrıca bildirmek zorundadır. 
 
İşyerinin devri: işyeri veya işyerinin bir bölümü hukuki bir işleme
dayalı olarak başka birine devredildiğinde devir sırasında mevcut iş
sözleşmeleri tüm hak ve borçlarıyla devralana geçer. (orjinal bir
düzenlemedir) işyerinin devir tarihine kadar hizmet sözleşmesi
ilişkinin kıdeminden doğan tüm haklarıda (kıdem tazminatı) devralan
işverene geçer. İşçilerin devirden önce doğmuş olan ve devreden kadar
ödenmesi gereken haklardan devreden ve devralan işveren birlikte
sorumludur. Devreden açısından 2 yıldır. Bu hüküm kıdem tazminatından
devreden işverenin sorumluluğuna ilişkin bir sınırlama teşkil etmez. 2
yılla sınırlı olması onun kıdem tazminatı dışındaki borçlarını
ilgilendirir. İşyerinin devri işçi açısından hizmet sözleşmesinin feshi
için bir haklı sebep oluşturmaz. 
 
ALT İŞVEREN-ASIL İŞVEREN İLİŞKİSİ: 
Asıl işin bir bölümü veya tümü taşerona bölünemez. 
Kanunda çok açık olmamakla beraber asıl işveren, bir ilişkinin asıl
işveren- alt işveren ilişkisi olabilmesi için alt işveren aldığı işin
asıl işverene ait işyerinde görülmüş olması gerekir. Somut herhangi bir
olayda farklı yorumlara varılabilirse de kural budur. 
 
Alt işveren ilişkisinin hukuki sonuçları: 
İş kanunu 2. maddede alt işveren-asıl işveren ilişkisi kurulduğunda alt
işverenin işçilerinin kendi işverenlerine karşı kanundan, hizmet
sözleşmesinden (iş sözleşmesi) veya varsa alt işveren ile yapılmış toplu
iş sözleşmesinden asıl işverende müteselsilen sorumludur. (haklardan
asıl işveren de sorumlu) 
Yeni kanunla; asıl işveren de taraf olacak. Asıl işverenin taraf olduğu toplu sözleşmelerden işçileri yararlanabilir. 
 
Alt işveren ilişkisine getirilen sınırlamalar ve muvazaa: 
Tarafların görünürde işlem yaparak başka bir işlemi örtmeleri. Günlük hayatta şike. Muvazaa çok kolay yapılır. 
Asıl işverenin bir alt işveren ile kurduğu ilişkisi gerçek veya kanuni
unsurları bünyesinde taşıyorsa ortada alt işveren olarak da farklı bir
işveren (asıl işverenden farklı) ve iş aldığı işyeri de farklı bir
işyeri olacaktır. Buna karşı, ilişki muvazaalı ise alt işverenin
işçileri başlangıçtan itibaren asıl işverenin işçileri gibi işlem
görecekler, sayılacaklar 
Yeni iş kanunu ispatı güç olan muvazaa olgusunun somut olayda ispatı
için bazı düzenlemeler getirmiş. Bu düzenlemeler göre, asıl işverenin
işçilerinin alt işveren tarafından işe alınarak çalıştırılmaya devam
ettirilmesi suretiyle hakları kısıtlanamaz. Ayrıca daha önce asıl
işverenin işçisi olan bir kimseyle alt işveren ilişkisi kurulamaz. Aksi
halde ve genel olarak muvazaalı bir alt işveren ilişkisinde alt işveren
ilişkileri, asıl işveren ilişkileri olarak işlem görürler. 
Mutlak yasak değil karine. Her aykırılık müeyyide getirmez. (hocanın yorumu) 
 
İŞ KANUNU’NUN UYGULAMA ALANI: 
Kural olarak iş kanunu 4. maddede belirtilen istisnalar dışında kalan
bütün işyerlerine, bu işyerinin işverenleriyle, işveren vekilleriyle ve
işçilerine konularına bakılmaksızın uygulanır. 
Kanun 4. maddede bazı istisnalar belirterek bu istisnalarla kanunun
uygulanamayacağını belirtir. İstisna teşkil eden işlerde bazılarında,
özel iş kanunları mevcut olup, deniz iş kanunu gibi, bu kanunlar
uygulanır. Bunun dışında ise uygulanacak yasa borçlar kanunu
hükümleridir. 
 
İstisnalar: 
1. istisna: deniz taşıma işleridir. Bunlar 854 sayılı deniz iş kanununun
hükümlerine tabidir. Ancak kıyılarda veya liman ve iskelelerde karadan
gemiye, gemiden karaya yapılan yükleme boşaltma işleri iş kanununa
tabiidir. Aynı şekilde deniz iş kanununun kapsamına girmeyen ve tarım
işide sayılmayan denizlerde çalışan su ürünleri üreticilerinin
(balıkçılık) yaptığı işlerde iş kanununa tabiidir. 
2. istisna: hava taşıma işi. Bu işlerinde havacılığın yer tesislerinde
yapılan işleri (apronlarda, bilet satışlarında) iş kanununa tabiidir. 
3. istisna: 50’den az işçi çalıştıran tarım ve orman işlerinin yapıldığı işyerleri. 50den fazla ise iş kanununa tabiidir. 
Tarım işlerinin bazıları işyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın iş kanununa tabiidir. Bunlar: 
•tarım alet ve makinelerinin yapıldığı işyerleri 
•halkın faydalanmasına açık veya işyerinin eklentisi durumundaki park ve bahçeişleri. 
•tarım işletmelerinde yapılan yapı işleri 
•tarım sanatlarıyla ilgili işler (zeytinyeğı, konserve fabrikaları gibi) 
 
4. istisna: ev hizmetlerinde çalışanlar. (dadı aşçı...) 
5. istisna: çıraklık işi. Kural olarak çıraklar bu kanunun kapsamı dışındadır. 
6. istisna: profesyonel sporcular. (futbolcular) 
7. istisna: rehabilitasyon çalışanlarında 
8. istisna: 507 sayılı esnaf ve sanatkarlar kanununa uygun 3 işçinin çalıştığı işyerleri 
9. istisna: evlerde yapılan el sanatlarıyla ilgili işler (halıcılık..) 
 
Kanunun istisnalar maddesinde açıkça sayılmamakla beraber gazeteciler
basın iş kanunundaki gazeteci tanımına uygun olmak kaydıyla, bu kanun
kapsamına dahildir. İş kanunu kapsamında değildir. 
 
 
İŞ SÖZLEŞMESİ TÜRLERİ: 
İş kanunu, borçlar kanunundaki hizmet akdinden farklı olarak ve
adlandırma olarak hizmet akdi yerine iş sözleşmesi sözcüğünü
kullanarakbir tanım vermiştir. Buna göre; 
 
İş sözleşmesi: bir tarafın (işçi) bağımlı olarak iş görmeyi, diğer
tarafında (işveren) ücret ödemeyi üstlenmesinden oluşan bir sözleşmedir. 
Aksi belirtilmedikçe özel bir şekle tabi değildir. Ancak; süresi 1 yıl
ve daha fazla olan sözleşmelerin yazılı olması gerekir. Buradaki yazılı
şekil özellikle sözleşmenin belirli süreli olup olmadığının ispatı
açısından önemli. Yazılı sözleşme yapılmayanı hallerde işveren işçiye en
geç 2 ay içersinde çalışma koşullarını, ücreti, belirli süreli ise
süreyi belirten bir belge vermek zorundadır. 
 
SüREKLi – SüREKSiZ iŞLERE iLiŞKiN iŞ SöZLEŞMELERi: 
Sürekli ve süreksiz iş ayrımı sözleşmenin taraflarının belirledikleri
bir süre olmayıp işin niteliğinden kaynaklanan bir olgudur. İş kanunu
10. maddesine göre nitelikleri bakımından en çok 30 gün süren işler
süreksiz işler, bundan fazla süren işler ise süreli işlerdir. 
Sürekli iş, süreksiz iş sözleşmesi ayrımının önemi iş kanununun 10.
maddesinde belirtilen hükümlerinin süreksiz iş sözleşmesi hükümlerine
uygulanmasıdır. 
 
BELİRLİ SÜRELİ – BELİRSİZ SÜRELİ İŞ SÖZLEŞMELERİ: 
Bir sözleşmede taraflar açık bir sona erme tarihi yada sözleşme için bir
süre öngörmüşlerse böyle bir hizmet sözleşmesi belirli süreli, bir süre
öngörülmemişse belirsiz süreli iş sözleşmesi olacaktır. 
Sözleşmenin belirli süreli olması kararlaştırılan bir tarih nedeniyle
olabileceği gibi işin belirli süreli olmasıyla da ortaya çıkabilir. 
İş kanunu belirli süreli sözleşmelerin istisna olduğunu iş ilişkisinin
taraflarca bir süreye bağlanmadığı hallerde sözleşmenin belirsiz süreli
olduğunu öngörmüştür. (madde 11) 
 
Alt işveren: işverene iş yapan başka bir işveren. 
3 yasak var bunlara aykırı davranırsan alt işveren, asıl işveren olacak. 
İş sözleşmesi; işçi işveren arasındaki sözleşmedir, hizmet
sözleşmesidir. Belirli ya da belirsiz olabilir. Tam süreli ya da kısmi
süreli olabilir. 
Belirsiz süreli sözleşme; işçinin sözleşmede ne kadar çalışacağı açık olarak kararlaştırılmamışsa belirsiz sürelidir. 
Somut bir süre varsa, belirli süreli hizmet sözleşmesidir. 
İş hayatında aslolan belirsiz sürelidir. 
 
Hangi hallerde belirli olabilir: 
belirli süreli işlerde (baraj inşaatı..) veya 
belirli bir işin tamamlanması için veya 
belirli bir olgunun ortaya çıkması gibi objektif koşullara bağlı olarak yapılan sözleşmeler. 
 
Sözleşmeye süre koyduğunuz zaman belirli süreli olmuyor. O koşullar aranır. 
Yenilemeyi gerektiren esaslı bir sebebin olması gerekir. Uzatılması için. 
 
DENEME SÜRELİ HİZMET SÖZLEŞMESİ: 
İşçi işe başladığı zaman o işte verimli olacakmı olamicakmı diye bir
süre, deneme süresi. İsterlerse sözleşmenin başındaki süreyi deneme
süresi sayarlar (süre belirli olsun, olmasın) 
Diledikleri zaman sözleşmeyi feshedebilirler deneme süresi içindeyken.
Deneme süresi işçinin daha aleyhine. İşverene o ilişkiden kolayca
kurtulabilmeyi sağlar. Deneme süresi en fazla 2 ay olabilir. Toplu
sözleşmelerle kararlaştırılırsa 4 aya kadar arttırmak mümkündür. 
Kanun deneme süresi tespit edebilirsiniz diyor, imkan tanıyor. 
O adam yine işçi konumunda. Ücretini ödemek zorunda, diğer işçilerden farkı yok. 
Deneme süresi içindeyken istedikleri zaman sözleşmeyi feshedebilirler. Kanundaki prosedüre uymak zorunda değil. 
Deneme süresi geçti, işçi çalışmaya başladı, kıdeme bağlı süre işe başladığı andan itibaren başlar. 
 
TAM SÜRELİ – KISMİ SÜRELİ HİZMET SÖZLEŞMESİ: 
işçinin normal haftalık çalışma süresi tam süreli çalışan işçiye göre
önemli ölçüde daha az belirlenmiş ise kısmi süreli hizmet sözleşmesi söz
konusu olur. 
 
Yasal çalışma süresi içinde veya yakın olarak çalışacağı kararlaştırılmışsa tam süreli hizmet sözleşmesi vardır. 
 
Belirsiz süreli çalışan adama ne veriyorsan belirli süreli çalışanlara
da aynısını vermek zorundasın. Ayrım yapamazsın. Kıdeme bağlı hakların
hesaplanmasında aynı haklara sahipler. Çalıştığı süreye göre ona da hak
vereceksin. (kısmi sürelide) 
 
İşçilik haftalık normal çalışma süresi, tam süreli çalışan emsal işçiye
göre önemli ölçüde az belirlenmişse kımi sürelidir. İşveren ayrım
yapamaz. 
 
ÇAĞRI ÜZERİNE ÇALIŞMA: 
Bu da kısmi süreli. İşçinin ne zaman ve ne kadar çalışacağı taraflarca belirlenir. 
Yazılı sözleşmeyle işçinin üstlendiği işle ilgili olarak kendisine
ihtiyaç duyulması halinde iş görme edimini yerine getireceğini
kararlaştırıldığı iş ilişkisi, hizmet ilişkisi. Çağrı üzerine çalışmaya
dayalı kısmi süreli bir iş sözleşmesidir. 
Farkı: adam çağrıldığı zaman çalışacak. Ne zaman ne kadar çalışacağı belirli değil. 
 
Hafta, ay veya yıl gibi belirli bir zaman dilimi içersinde işçinin ne
kadar süreyle çalışacağını eğer taraflar belirlemez ise işveren haftalık
20 saat iş vermek zorundadır. Bu süre içersinde işçi çalıştırılmazsa
dahi ücreti ödenir. Taraflar 5 saat kararlaştırabilir. En az sınırı yok.
Sözleşmede işçinin günlük olarak ne kadar çalışacağı kararlaştırılmamış
ise işveren her çağırdığı günde en az 4 saat üstüste çalıştırmak
zorundadır. İşveren bu çağrıyı aksi kararlaştırılmamışsa en az 4 gün
önceden yapmak zorundadır. 
Hangi tür sektörlerde olabilir uygulanabilir? Yükleme boşaltma, tamir işleri her zaman olmayan. 
 
GEÇİCİ İŞ İLİŞKİSİ ( ÖDÜNÇ İŞ İLİŞKİSİ ) 
İşveren, devir sırasında yazılı rızasını almak kaydıyla holding bünyesi
içersinde veya aynı şirketler topluluğuna bağlı başka bir işyerinde veya
yapmakta olduğu işe benzer işlerde çalıştırılmak koşuluyla başka bir
işverene iş görme edimini yerine getirmek üzere geçici olarak
devrettiğinde geçici iş ilişkisi kurulmuş olur. 
 
Öncelikle adamın rızasını alacaksın. (devir esnasında) 
Aynı holding içinde başka bir işte çalışabilir. Benzer iş olmak zorunda
değil. Başka bir işyerine gidiyorsa, benzer iş olması lazım. 
 
bu ilişkinin sonuçları: 
•Devreden işverenle işçinin iş sözleşmesi devam ediyor. Ancak bu süre
içersinde işçi, iş görme borcunu devralan işverene karşı ödemekle
yükümlü. 
•İşçi işyerine ve işe ilişkin olup kusuruyla neden olduğu zararlardan devralan işverene karşı sorumludur. 
•Ayrıca aksi anlaşılmıyorsa eğer, kanundan kaynaklanan diğer
yükümlülükler bakımındada geçici iş ilişkisi kurulan işverene yerine
getirmek zorunda. 
•Devralan işveren bu süre içersinde talimat verme hakkına sahip. 
•Sağlık ve güvenlik risklerine karşı işçiye gerekli eğitimi vernekle yükümlüdür. Kendi işçisiymiş gibi. 
•Devreden işverenin ücret ödeme yükümlülüğü devam eder. Ancak devralan
işveren işçinin kendisine çalıştığı süre içersinde ödenmeyen ücretten ve
işçiyi gözetme borcundan ve SSK primlerinden devreden işveren ile
birlikte sorumludur. 
•Fesih hakkını ancak devreden kullanabilir. 
•En fazla 6 ay süreyle devredilebilir. Gerektiği takdirde 2 defa
yenilemek mümkündür. Azami süre 18 ay. Yenilemek için de işçinin
rızasını almak zorunda. 18 aylık sınırlama sadece işverene aittir. 6
aydan sonra başka bir işyerine devredilebilir. 
•İşyeri eğer (devralan) grev ve lökavt aşamasına gelmiş bir iş
uyuşmazlığının tarafı ise işçi gerv ve lökavt uygulaması sırasında
çalıştırılamaz. Böyle bir durumda devreden işveren bu süre içersinde
işçiyi kendi işyerinde çalıştırmak zorundadır. 
•Toplu işçi çıkarmaya giden işyerlerinde, çıkartma tarihinden itibaren 6
ay içersinde toplu çıkarmanın konusu olan işlerde geçici iş ilişkisi
gerçekleştirilmez. 
 
 
 
TAKIM SÖZLEŞMESİ: 
Birden çok işçinin meydana getirdiği takımı temsilen takım kılavuzu
sıfatıyla bu işçilerden birinin işverenle yaptıkları sözleşmeye takım
sözleşmesi denir. 
 
Takım sözleşmesinin yazılı biçimde yapılması zorunludur. Bu takım
sözleşmesinde her bir işçinin kimliği ve alacağı ücret ayrı ayrı
gösterilir. İşçilerin işe başlamasıyla birlikte takım sözleşmesinde
yazılı şartlarla her bir işçiyle işveren arasında iş sözleşmesi kurulmuş
olur. 
Ancak takım sözleşmesi hakkında BK 110. madde hükmü uygulanır. (başkasının fiilinin taahhüdü) 
Ücret her bir işçiye ayrı ayrı ödenir. Takım kılavuzu için işçileri ücretlerinden herhangi bir kesinti yapılamaz. 
Tarım işlerinde kullanılır genellikle. 
Önce takım kılavuzuyla işveren arasında ilişki kuruluyor. Adeta bir işçilik temin sözleşmesi. 
Takım kılavuzunun alt işverenden farkı: alt işveren ayrı bir işveren.
Hizmet sözleşmesi alt işverenle işçi arasında oluyor. Takım
kılavuzluğunda, kılavuzla işçi arasında sözleşme olmuyor. 
 
 
 
İŞYERİNDE SAKAT VE ESKİ HÜKÜMLÜ İSTİHDAM ETME YÜKÜMLÜLÜĞÜ: 
Bu kişilerin kendi olanaklarıyla iş bulamaları zor. 
50 veya daha fazla işçi çalıştıran işverenler çalıştırdıkları işçi
sayısının %3’ü oranında sakat, %3’ü oranında eski hükümlü ve %2’si
oranında terör mağduru çalıştırmak zorundadır. Toplam yükümlülük %8dir.
Aksi takdirde para cezası var. 
Bu kapsamda çalıştırması gereken kişileri iş kurumu aracılığıyla temin eder işverenler. Piyasadan bulması söz konusu değil. 
 
50 işçinin sayısının hesabında; 
aynı işverene ait aynı il sınırları içersinde bulunan işyerleri birlikte gözönünde bulundurulur. 
 
İşçiyi isterken işçi niteliklerini de belirtecek. 
 
Yeni kanun: toplam %6 oranında ( %8, %6’ya iniyor) eski hükümlü, sakat
ve terör mağduru çalıştırmak zorunda. Asgari yarısı sakat olmalı.
Bakanlar kurulu her yılın başında bu %6 oranını %3 en az sakatlara ait
olmak üzere dağıtır. 
Şuan eski kanundaki %3, %3, %2 uygulanıyor. 2004’ün başında yenisi yürürlüğe girecek. 
 
 
HİZMET SÖZLEŞMESİNDE TARAFLARIN BORÇLARI: 
 
İŞÇİNİN BORÇLARI: 
1.iş görme borcu: 
•şahsen ifa: aksi kararlaştırılmadıkça ve halin icabı gerektirmedikçe işçi taahhüt ettiği işi kendi yapmak zorundadır. 
•Özenle ifa: işi özenle yerine getirmelidir. Özen borcu. 
 
İş kanunu 25 madde: işçinin kasten veya savsaklaması nedeniyle verdiği
zararlardan dolayı zararın miktarı 30 günlük ücretini aşmış olamk
kaydıyla işverenin sözleşmeyi haklı nedenle feshi düzenlenmiştir. Doğan
zarar işçiden tazmin ettirilir. 
 
2. işverenin talimatlarına uyma borcu: bağımlı olarak çalışmanın bir
sonucudur. İşverenin talimat verme yetkisiyle işçinin bu talimatlara
uyma borcunun sınırları iş hukukunun en hassas konularından birisidir.
İşvereni, işyerini yönetme hakkı kadar, temel hak ve özgürlükler de
ilgilendirir. İşyerinin düzeni, giriş, çıkış gibi düzenlemeler
yapabilir. Uygulamada çok problem çıkıyor. 
 
3. sadakat borcu: bazı yapılması gerekli şeyleri yapma, yapılmaması gerekenleri de yapmamadır. 
iş kanunu 25/2: sadakat borcuna aykırılığın somut bir görünümü olan
doğruluk ve bağlılığa uymayan davranışları haklı fesih saymıştır.
(işveren açısından) 
ölçüt: yapılmaması gereken hareket. Hareket dürüst bir hareketmi ona bakacağız. 
 
4. rekabet etmeme borcu: çalışırken olsa sadakat borcunada aykırıdır. 
2 yönüyle ele alınabilir. 
•İş ilişkisi devam ederken işçinin bir başka işde çalışmasına yasal bir
engel yoktur ancak bu husus doğruluk ve bağlılığa uymayan bir davranış
teşkil ediyorsa (ya da rekabet) aynı zamanda sadakat borcuna da
aykırıdır. 
•Yasal düzeye konu olanı; BK hizmet sözleşmesine ilişkin hükümleri
içersinde öngörülen koşullara uygun bir şekilde taraflarca iş
sözleşmesinde öngörülmüş olabilir. Hizmet sözleşmesine konulacak iş
aktinin feshinden sonra rekabet yapmama yükümlülüğü işçinin ekonomik
geleceğiyle işverenin menfaatleri arasında hassa bir denge oluşturur. 
 
Kanun hizmet sözleşmesindeki geçerlilik şartlarını belirli sınırlara tabi tutmuştur. Bu sınırlar: 
-işin niteliği gerektirmelidir. 
-Rekabet etmeme yükümlülüğü bir coğrafi mekanla sınırlanabilir. 
-Bir süreyle sınırlı olarak öngörülebilir. 
 
iŞVERENiN BORÇLARI: 
1. ÜCRET ÖDEME BORCU: İş kanunu 32. madde genel anlamda ücreti tanımlamıştır. 
ücret: Bir kimseyle bir iş karşılığında işveren veya 3. kişi (bahşiş) tarafından sağlanan para olarak ödenen tutardır. 
Ücret kural olarak türk parası ile ödenir. Veya özel olarak açılan banka
hesabına yatırılır. Ücret yabancı para olarak kararlaştırılmış ise
ödeme günündeki rayiçe göre türk parası ile ödenebilir. 
Emre muharrer sent (bono), kupon veya herhangi bir mal takası suretiyle ücret ödenmez. Sosyal yardım olarak kupon verilebilir. 
Kararlaştırılan ücretin para olarak verilmesi lazımdır. Nakit ödeme
yoksa işçi olmaz. Nakit ve tabanı asgari ücret olmadıkça işçi diyemeyiz. 
 
Ücret borcunun ödenmesi kural olarak bordrolarla olur. Bordronun imzalanması gerekir. 
Bordronun önemi: sadece ücretin ödeme değil, ispat açısındanda önem
taşır. Ülkemizde vergi ve sosyal güvenlikle ilgili bir takım
yükümlülüklerden kaçınmak amacıyla bordroların gerçeği yansıtmadığı
uygulamada görülmektedir. 
Yargıtay kural olark bordroları bir ispat aracı kabul etmekle beraber
olayın özelliğine göre tanıklar yada emsal ücret araştırmasıyla gerçek
ücretinde araştırılması gerektiği düşüncesindedir. 
 
Ücretin miktarı konusunda kural olarak sözleşme serbestisi geçerlidir. Alt sınırı asgari ücrettir. Yukarı sınır yok. 
 
çıplak ücret =kök ücret: yan ödeme olmadan emeği karşılığı verilen ücret. 
giydirilmiş ücret: çıplak ücretin dışındaki menfaatleri de katınca ortaya çıkan ücret. 
 
net ücret: ele geçen para 
brüt ücret: sigorta ve vergi kesintileri yapılmamış hali 
Çıplağında, giydirilmişinde neti brütü olur. 
 
HUKUKİ BAKIMDAN ÜCRET ŞEKİLLERİ: 
Ücretin en yaygın olanı zamana göre ücrettir. Bu sistemde ücret belli
bir zaman süreci için kararlaştırılır. Diğer şekli parça başına
ücrettir. Bazı işyerlerinde de yüzdeye göre ücret söz konusudur. Geniş
anlamda ücret kavramına göre prim, ikramiye, kardan payalma vb ücret
ödeme şekilleri de vardır. Ücretin ödeme yeri kural olarak işyeridir.
Ücretin ödenme zamanı en geç ayda bir olmalıdır. Ancak hizmet
sözleşmeleri veya toplu iş sözleşmeleri ile ödeme sürsi 1 haftaya kadar
indirilebilir. Ücrete ilişkin faiz ve zamanaşımı sürsi beş yıldır. Faiz
olarak ise genel borçlar hukukunun yasal faizi sözkonusudur. 
 
Ücretin gününde ödenmesi: işveren ücretin ödeme gününden itibaren mücbir
sebep dışında 20 gün ödenmemesi halinde işçi işgörme borcunu yerine
getirmeyebilir. İşçilerin bu davranışları kişisel kararlarının bir
gereği olarak yerine getirilmek kaydıyla grev sayılmaz. ( toplu olsa
dahi) gününde ödenmeyen ücrete en yüksek mevduat faizi kadar faiz yürür,
bu davranış nedeniyle iş akti feshedilmez. Yerlerine başka işçi
alınamaz. 
 
Asgari ücret: bir iş sözleşmesinde sözleşme özgürlüğü gereği taraflar
sözleşmenin içeriğini kural olarak serbestçe belirleyebilirler. Ancak iş
hukukunda işçiyi koruma ve daha üst düzeyde sosyal devlet ilkesi ücret
tabanı tespitini gerekli kılar. Bu taban asgari ücrettir. Asgari ücretin
belirlenmesi en geç iki yılda bir asgari ücret tespit komisyonunca
yapılır. Toplantı çağrısı çalışma bakanlığı tarafından yapılır.
Komisyonun oluşumu beş işçi, beş işveren temsilcisi ve 5 kamu görevlisi
şeklindedir. Komisyon kararları resmi gazetede yayımlanarak yürürlüğe
girer ve kesindir. Komisyon kararları iş sözleşmesiyle çalışan ve bu
kanunun kapsamında olan veya olmayan tüm işçiler için bağlayıcıdır.
Asgari ücretin belirlenmesinde tek bir işçinin mi yoksa işçi ailesinin
mi dikkate alınması gerektiği tartışmalıdır. Uygulamada belirleme tek
bir işçi için yapılır. Tüm ülke genelinde asgari ücret belirlenebileceği
gibi bölgesel olarak da belirleme yapılabilir. Ancak ülkemizde 70’den
beri tek bir ücret belirlenir. Kararlar idari yargı yoluna
götürülebilir. 
 
İşverenin işçiyi koruma borcu: bu borç özellikle işverenin işçi sağlığı
ve iş güvenliğine ilişkin önlem almasını gerektirir. Kanunun 77 ve
devamı maddelerinde alınacak işçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili
önlemler düzenlenmiştir. Ayrıntılarda tüzüklerde düzenlenmiştir. İşçinin
uğradığı iş kazaları ve meslek hastalıklarından kural olarak SSK
sorumludur. İşverenin sorumluluğu kurumca karşılanmayan zararların
işveren tarafından karşılanması noktasındadır. Bu sorumluluk uğranılan
kazanın bir cismani zarar teşkil etmesi halinde işçiye karşı, ölüm
halinde de destekten yoksun kalma tazminatı olarak mirasçılara karşıdır.
Tarafların kusuru, işçinin ücreti, SSK’dan gelirin durumu, işçinin yaşı
tazminatın hesaplanmasında gözönünde bulundurulur. 
 
Eşit işlem yapma borcu: iş kanunu %. Maddesinde iş ilişkisinde dil, ırk,
cinsiyet, siyasal düşünce, meshep v.b. nedenlerce ayrım yapılmayacağını
düzenler. Aynı şekilde işveren esaslı sebepler olmadıkça kısmi süreli
ile tam gün, belirli süreli ile belirsiz süreli işçi arasında da ayrım
yapamaz. İş ilişkisinde ve bu ilişkinin sona ermesinde bu hükümlere
aykırı davranılması halinde 4 aya kadar ücret tutarında tazminat talep
edebilir. Böyle bir davada ispat yükü işçiye aittir. 
 
HİZMET SÖZLEŞMESİNİN SONA ERMESİ: günlük hayatta işten çıkma: 
1.sözleşmenin bir ihbar vererek sona ermesi – ihbarlı fesih 
2.belli süre haber vermeksizin iş akdinin sona ermesi – ihbarsız fesih, haklı nedenle fesih 
 
Hizmet sözleşmesinin sona ermesi sözleşmenin genel sona erme nedenleri
olan tarafların anlaşması, ölüm, belirli süreliyse sürenin dolması gibi
genel sona erme nedenleriyle olabilir. Bunlar arasında belirli sürenin
bitimi kısmen iş kanununda da düzenlenen bir sona eriş biçimidir.
Sözleşme, belirli süreye bağlı olarak yapılsa bile eğer iş belirli
değilse belli bir işin tamamlanması gibi bir neden yoksa veya belirli
bir olgu söz konusu değilse yeni iş kanununda böyle bir sözleşme
belirsiz sözleşme olarak dikkate alınacaktır. 
Eğer belirli süreli sözleşme aynı kişi ile esaslı bir neden olmadıkça
birden fazla yapılmışsa sözleşme daha baştan itibaren belirsiz süreli
olur. Bu son ihtimale zincirleme hizmet sözleşmeleri denir. 
Sözleşmelerde, sözleşmnin sona ermesine bağlı bazı tazminatlar uygulanmaz. Bu konu üzerinde ayrıca durulacaktır. 
 
 
SÖZLEŞMENİN İHBAR SÜRESi VERİLEREK SONA ERMESİ: 
İş sözleşmelerinin ihbar süresi verilerek sona erdirilmesi belirsiz
süreli sözleşmeler için söz konusudur. Kuarl olarak belirsiz süreli
sözleşmelerin sona ermesinde hem belirli süreli sözleşmenin orta yerinde
sona ermesi, hem de belirli sürenin sona ermesinde bir ihbar verme
zorunluluğu yoktur. 
Ancak tarafların belirli süreli sözleşmenin sona ermesinde (ister orta
yerde ister sonunda ) bir ihbar süresi bağlamalarına bir hukuki engel
yoktur. 
İş knaununun 17. maddesi: işçinin, o işyerindeki kıdemine göre 4 kademeli bir ihbar süresi öngörmüş 
6 aya kadar kıdemli olanlar için ::: 2 hafta 
6 ayla 1.5 yıl arasında kıdemli olanlar ::: 4 hafta 
1.5 yıl – 3 yıl arasında kıdemli olanlar ::: 6 hafta 
3 yıldan fazla kıdemli olanlar için ::: 8 haftalık ihbar süresi öngörmüştür. 
 
Öngörülen bu ihbar süreleri asgari olup sözleşmelerle arttırılabilir. 
İhbar süresine uyarak iş akti feshetme yükümlülüğü yalnızca işçinin
feshindede sözkonusudur. Kanun işverene ayrıca bir imkan daha tanımış:
ihbar süresinin ücretini peşin ödeyerek ihbar süresini beklemeksizin
ilişkiyi sona erdirebilecektir. 
Tarafların ihbar süresine uymayarak akti feshetmeleri karşı tarafa ihbat
tazminatı ödeme sorumluluğu doğurur. (işçi de ihbar süresine uymak
zorundadır) 
İhbar tazminatının hesabında sadece kök ücret değil giydirilmiş ücret dikkate alınacaktır. 
İşverenin bildirim süresine uyarak yada uymayıp ihbar tazminatı ödeyerek
akti feshetmesi işçinin kanunun 18 ve devamı maddelerindeki iş
güvencesine ilişkin dava açma hakkını ortadan kaldırmaz. 
 
Kötü niyetli fesih: kanun iş güvencesine ilişkin 18 ve devamı
maddelerindeki hakların kapsamı dışında tuttuğu bir işçinin iş akdi
işveren tarafından fesih hakkının kötüye kullanılması şeklinde sona
erdirilmişse ihbar tazminatından ayrı bir sürenin 3 katı tutarında bir
kötü niyet tazminatı da düzenlenmiştir. ( bu işverenin feshinde söz
konusudur. İşveren kötü niyet tazminatı talep edemez.) 
 
 
İŞ GÜVENCESİ: (feshin geçerli bir nedene dayandırılması) 
İş akdinin ihbar süresine uyarak veya uymayarak işveren tarafından
feshedilmesinde bir geçerli sebebin bulunması gerekir. (geçerli sebeple
haklı sebep aynı şey değildir) 
 
Geçerli sebebin ne olduğu konusunda kanun ikisi işçiye birisi de işyerine veya işletmeye özgün sebeplerden söz etmiş. 
Geçerli sebep ya işçinin yetersizliğinden veya davranışlarından
kaynaklanabileceği gibi işletmenin, işyerinin veya işin gereklerinden de
kaynaklanabilir. 
Kanunda sayılan bu geçerli sebeplerin somut içeriği, yargı içtihatlarıyla belirlenecek. 
Kanun haklarında iş güvencesine ilişkin düzenlemelerin uygulanacağı
kişileri de belitmiştir. (iş güvencesinin kapsamı) buna göre en az 30
işçi çalıştıran işyerlerinde ve en az 6 aylık kıdemi olan işçiler iş
güvencesinin kapsamındadırlar. İşverenin aynı iş kolunda birden fazla
işyeri bulunması halinde çalışan işçi sayısı bu iş yerlerinde çalışan
toplam işçi sayısına göre belirlenir. Bunun dışında 6 aylık kıdemin
hesabında da işçinin aynı işverenin bir veya değişik işyerlerinde geçen
süreler toplanarak belirlenir. 
Kapsam açısından yukarda belirtilenlerin dışında bazı işveren vekilleri de kapsam dışı tutulmuştur. 
 
•işletmenin bütününü sevk ve idare eden işveren vekilleri ve yardımcıları (yani genel müdür) 
•işyerinin bütününü sevk ve idare eden ve işçi alma ve çıkarma yetkisi
bulunan işveren vekilleri de iş güvencesinin kapsamı dışındadır. 
 
Kanun bazı hususların fesih için geçerli bir sebep sayılamayacağını
açıkça saymıştır. Bunlar sendika üyeliği, sendikal faaliyette bulunma,
sendika temsilciliği, işveren aleyhine adli veye idari makamlara
başvurma, ırk, renk, cinsiyet, hamilelik, siyasi görüşler, kadın işçinin
çalıştırılması yasak olduğu işe işçinin gelmemesi, hastalık süresinin
25. maddede balirtilen bekleme süresi içinde işe gelmemek.. 
 
 
Sözleşmenin feshinde usul: işveren fesih bildirimini yazılı olarak
yapmak ve fesih sebebini açık ve kesin bir şekilde belirtmek zorundadır.
Eğer fesih işçinin davranışı veya yetersizliğine dayandırılmak
isteniyorsa fesihten önce işçinin savunmasının alınması şarttır.
Kuşkusuz olayda haklı nedenle feshi gerektiren bir durum varsa işverenin
bu hakkı saklıdır. 
 
 
FESHE KARŞI YARGI YOLU: 
İş sözleşmesi feshedilen işçi, fesih beyanında sebep gösterilmediğinden
yada gösterilmişse sebebin geçerli olmadığını ileri sürerek fesih
bildiriminden itibaren 1 ay içersinde iş mahkemesinde feshin
geçersizliğine ilişkin bir dava açabilir. İşyerinde var ise toplu iş
sözleşmelerinde bu davanın özel hakem yoluyla çözülmesi öngörülmüş
olabilir ayrıca taraflar anlaşarak da özel hakem kararlaştırabilirler.
Özel hakem şartının anayasaya uygun olup olmadığı konusunda ciddi görüş
ayrılıkları vardır. 
 
Davada ispat yükü (feshin geçerli sebebe dayandığı) işverene ait. Dava
seri muhakemeye göre 2 ay içinde sonuçlandırılır. Temyiz edilmesi
halinde yargıtay 1 ay içinde kesin olarak sonuçlandırır. 
 
Dava sonunda dava reddedilirse, işverenin feshinin gçerli bir sebebe
dayandığı yargı kararıyla sabit olmuş olur. Ancak böyle bir karar ( eğer
ödenmemişse) işçinin kıdem ve ihbar tazminatı kalemine engel değildir.
Buna karşılık mahkeme feshin gçersizliğine karar vermişse kesinleşen
kararın tebliğinden itibaren işçi 10 gün içersinde işverene başvurarak
işe başlatılması talebinde bulunmak zorundadır. Bu talep karşısında
işverende 1 ay içersinde işçiyi işe başlatmak zorundadır. 
 
Mahkeme feshin geçersizliği kararıyla birlikte dava süresine ilişkin
işçinin 4 aylık ücretine ve işveren işçiyi işe başlatmazsa ödeyeceği
tazminata da hükmeder. Bu tazminatın miktarı işçinin 4 ila 8 aylık
ücreti tutarında bir paradır. (hakimin takdirine göre) bu tazminata iş
güvencesi tazminatı denir. 
 
HAKLI NEDENLE FESİH: geçerli nedenle fesih. 
Çalışma koşullarında değişiklik ve sözleşmenin feshi: bu müessese 1435
sayılı kanunda bulunmayan ve 4857 sayılı yeni iş kanunu ile hukuka
girmiş bir konudur. İş kanunu madde 22deki düzenlemeye göre işveren iş
sözleşmesi ile veya iş sözleşmesi niteliğindeki düzenlemelerde yada
işyeri uygulaması ile oluşan çalışma koşullarında değişiklik yapmak
istediğinde durumu işçiye duyurmak zorundadır. Bu şekilde işçiye
duyurulmayan, duyurulmasına rağmen 6 iş günü içinde işçi tarafından
kabul edilmeyen değişiklikler işçiyi bağlamaz. Ancak işçinin değişikliği
kabul etmediği takdirde, işveren değişikliğin geçerli bir nedene
dayandığını ya da feshin başka bir geçerli nedenin bulunduğunu yazılı
olarak açıklayarak iş sözleşmesini feshedebilir. Bu durumda dahi işçinin
kanunun iş güvenine ilişkin 17-21 maddelerine dayanma hakkı saklıdır. 
Belirli süreli bir iş sözleşmesinde, işçi sözleşmenin süresi bitmeden
önce iş akdini feshederse (haklı neden olmadan) ya da belirsiz süreli
bir sözleşme ile çalışan işçi ihbar süresine uymaksızın iş akdini
feshetmişse bu iki durumdaki işçi başka bir işverenin yanında işe
girerse iş sözleşmesi yaparsa yani işveren de aşağıdaki şartların
bulunması halinde işçi ile birlikte önceki iş verene karşı müteselsilen
sorumludur. 
Yeni işverenin müteselsilen sorumlu olabilmesi için işçinin bu
davranışına yeni işveren sebep olmuşsa ya da yeni işveren durumu
öğrendiği halde onu çalıştırmaya devam ediyorsa onun da müteselsilen
sorumluluğu doğar. 
Bu sorumluluğun içeriği nedir? Uyulmaya n ihbar süresi ile ihbar tazminatı 
 
 
Haklı nedenle iş akdinin derhal feshi: haklı nedenle fesih ile feshi ihbar yolu fesih şu noktalarda ayrılır 
1.haklı nedenle fesihden sözedebilmek için kanunda sayılan haklı
nedenlerden birinin bulunması gerekir. Feshi ihbar yolu ile fesihte bir
ihbar nedeni bulunması şart değil. Buna karşılık yeni düzenlemede
geçerli bir sebebin bulunması gerekir. 
2.feshi ihbar yolu ile sözleşmeyi sona erdirme sadece belirsiz süreli
sözleşmeler için söz konusu olduğu halde, haklı nedenle fesih hem
belirli hem belirsiz süreli sözleşmeler için söz konudur. 
3.feshi ihbar yolu ile fesihte sözleşmenin sona ermesi kural olarak
ihbar süresinin dolmasınabağlıdır. Haklı nedenle fesihte sözleşmenin
fesih beyanının karşı tarafa ulaşması ile sona erer. İhbar süresi yokki
ihbar tazminatı olsun. Feshi ihbarda süreye uyulmadı diye ihbar
tazminatı öngörülebilir. 
 
 
Sözleşmenin haklı nedenle işçi tarafından feshi: (iş kanunu madde 24) 
1.sağlık sebepleri 
•iş sözleşmesinin konusu olan işin yapılması işçinin sağlığı ve yaşayışı için tehlikeli olursa 
•işçinin sürekli görüştüğü işveren veya başka bir işçinin bulaşıcı hastalığa tutulmuş olması 
 
2.ahlak ve iyiniyet kurallarına uymayan davranışlar iş veren iş
sözleşmesinin yapılması sırasında sözleşmenin esaslı noktalarından biri
hakkında 
•işçiyi yanıltmışsa 
•işçi ve ailesine karşı şeref ve namusa dokunacak davranış ve sözlerin sözleşmede bulunması 
•cinsel tacizde bulunması 
•işçinin diğer işçi veya 3. kişiler tarafından işverenin gerekli önlemi almaması 
•işçinin ücretinin ödenmemesi 
•işveren veya işveren vekilinin işçi veya ailesine karşı bir suç işlemesi şeref ve haysiyetine dokunacak isnadlarda bulunması 
 
3.işçinin çalıştığı işyerinde işin durmasını gerektirecek (1 haftadan
fazlasüreyle) zorlayıcı sebebin bulunması. İşçiye 1 hafta süre ile yarım
ücret ödenir. 
 
Yukarıdaki işçi için haklı neden oluşturan hallerden biri gerçekleşirse
işçi isterse iş sözleşmesini haklı nedenle feshedebilir. Bu nedenle
işçinin kıdem tazminatı doğar. 
 
 
Sözleşmenin haklı nedenle işveren tarafından feshi: (iş kanunu madde 25) 
1. sağlık sebepleri: 
•işçinin kendi kastından derli toplu olmayan yaşamasından ardarda 3 iş günü veya 1 ayda toplam 5 iş günü işe gelmemesi 
•işçinin tutulduğu hastalığın tedavi edilmeyecek nitelikte olduğunu ve
çalışmasında sakınca olduğunun sağlık kurulunca saptanması 
•işçinin kaza, hastalık, doğum, gebelik gibi nedenlerle işe gelmemesi 
sağlığa dayanan devamsızlığın işverene haklı nedenle fesih doğurabilmesi
için hastalığa dayanan devamsızlığın belli bir süreye ulaşması gerekir.
Bu süre işçinin o işyerindeki kıdemine göre belirlenecek feshi ihbar
süresine (8 gün) eklenerek 6 haftalık sürenin toplamı eğer sağlığa
dayanan devamsızlık başka nedene değilde gebelik doğum gibi nedene
dayanıyorsa 16 haftalık süreninde ayrıca eklenmesi gerekir. 
16 haftalık sürenin eklenmesi: feshi ihbar süresi + 6 hafta + 16 hafta 
 
2. ahlak ve iyiniyet kurallarına uymayan davranışlar: 
•ahlak ve iyiniyet kurallarına uymayan davranışlar madde 25/2 işverenin
iş akdini feshettiğinde tazminat ödemek zorunda olmadığı tek haldir. 
•İşçinin işveren veya aile üyesine karşı şeref ve haysiyetine dokunacak söz ve davranışlarda bulunması 
•Cinsel tacizde bulunması 
•İşçinin işverene veya aile üyelerinden birisine sataşması 
•İşverenin güvenini kötüye kullanması, doğruluğa uymaması 
•İşyerinde 7 günden fazla hapis gerektiren suç işlemesi 
•Mazeretsiz ve izinsiz işe gelmeme, ardarda 2 iş günü, bir ayda 2 defa
resmi tatil gününden sonra gelmeme, veya 1 ayda toplam 3 iş günü ardarda
olması gerekli değil, işe gelmeme haklı nedenle fesih sebebidir.
İşçinin yapmakla ödevli olduğu görevleri kendisine hatırlatıldığı halde
yapmamakta ısrar etmesi 
•İşçinin işyerinde işverene ait hammadde, mamul, makinaya 30 günlük
ücretiyle ödenmeyecek miktarda zarar vermesi, bu zararın kendi isteği
veya savsaklama nedeniyle olması. 
 
 
3. zorlayıcı nedenler: 
•işçiyi işyerinde 1 hafta çalışmaktan alıkoyma, bir sebep varsa işveren de iş akdini feshedebilir. (yeni kanuna göre) 
•işçinin gözaltına alınması veya tutuklanması halinde devamsızlığının
17. madedeki bildirim sürelerini aşmış olması halinde işveren
feshedebilir. 
•İşverenin haklı nedenle iş akdini feshetmesi halinde de işçi haklı
nedenin bulunmadığı gibi feshin geçerli bir nedene dayanmadığı
iddiasıyla kanunun 18 ve 21. maddelerine dayanan iş güvencesi davası
açabilir. 
 
 
Haklı nedenle fesih hakkını kullanma süresi: kanunun 24 ve 25.
maddesinde belirtilen nedenlerden ahlak ve iyi niyet kurallarına
uymayan davranışlar nedeniyle fesih yapılacak ise kanun fesih hakkını
bir hak düşürücü süreye bağlamıştır. Feshe yetkili olan fesih nedenini
öğrenmesinden itibaren 6 iş günü içinde akdi feshetmeli. Ayrıca haklı
neden (ahlak ve iyiniyet için) teşkil eden olayın vuku bulmasından
itibaren de en geç 1 yıl içinde bu feshin yapılması gerekir. 
Haklı neden teşkil eden olaydan işçi bir çıkar sağlamış ise 1 yıllık
süre uygulanmaz. Haklı nedenle fesih yetkisi (işverenin yetkisi) iş
yerinde toplu iş sözleşmesi varsa çoğu kez oluşturulan disiplin kurulu
kararı ile uygulamaya koyulur. 
Eğer iş akdini fesih yetkisi, disiplin kuruluna bırakılmış ise yargıtay
haklı nedenle fesih yetkisini artık işverenin kullanamayacağı
görüşündedir. Aksi takdirde haksız bir fesih olur. 
Disiplin kuruluna olay 6 iş günü içinde intikal ettirilmelidir. Disiplin
kurulunun karar verme süresine 6 iş günlük süre işlemez, kararlar
yoluyla olacaktır. 
Toplu iş sözleşmesinde disiplin kurulu bir karar organı değil bir
soruşturma organı olarak düzenlenmişse disiplin kurulu kararından
itibaren 6 iş günü içinde yerine getirilmiştir. 
 
 
Yeni iş arama izni: 
iş akdi bildirim sürelerine uyarak işveren tarafından feshedebiliyorsa
işveren işçiye yeni iş bulması için günde 2 saat iş arama izni vermek
zorundadır. İşçi bu süreleri birleştirerek toplu olarak kullanabilir.
Toplu kullanma da ihbar süresinin sonuna denk getirilmlidir. İş arama
süresince, işçinin ücretinden kesinti yapılmaz. 
 
Toplu işçi çıkarma: 
işveren ekonomik, teknolojik, yapısal vb. Gereklerle toplu işçi çıkarma
ihtiyacı duyabilir. Böyle bir durumda bunu en az 30 gün önce bölge
çalışma müdürlüğünei türkiye iş kurumuna varsa sendika temsilcilerine
bildirmek zorundadır. Toplu iş çıkarmadan söz edebilmek için
çıkartılacak işçi sayısının 
20-100 olan iş yerlerinde en az 10 işçi, 
101-300 işçi çalıştıran işyerlerinde işçi sayısının %10, 
301’den fazla işçi çalıştıran işyerlerinde ise en az 30 işçinin çıkartılması gerekir. 
Bu sayının bir aylık bir süre içersinde gerçekleşmesi halinde de toplu iş çıkarma var sayılır. 
Toplu çıkarma yapılacak durumlarda işverenin konuyu sendika temsilcileri
ile(varsa) görüşmesi ve toplu çıkarmanın olumsuz etkilerini en aza
indirmesi konularının görüşülerek karara bağlanması gerekir. 
Fesih bildirileri işverenin toplu çıkarma istemini bölge müdürlüğüne
bildirmesinden 30 gün sonra hüküm doğurur. İşveren toplu iş çıkarma
uygulamasını kanunun iş güvencesine ilişkin 18-21 maddelerinin
uygulanmasını engellemek maksadıyla kullanamaz. Aksi halde toplu
çıkarmaya muhatap olan işçilerde iş güvencesi davası açabilir. 
İşyeri tümüyle kapatılıyorsa bölge müdürlüğü veya iş kurumuna bildirmek ve işyerinde de ilan etmek zorundadır. 
 
 
HİZMET AKTİNİN FESHİNİN SONUÇLARI: 
 
Belirli süreli iş sözleşmesinin sona ermesinin sonuçları: 
Belirli süreli hizmet sözleşmesi süre dolduğu için sona ermişse
tarafların hiçbir tazminat yükümlülüğü ve talep hakkı yoktur. Kuşkusuz
bu sonucun doğabilmesi için belirli süreli sözleşmenin geçerli olması,
zincirleme bir nitelik nedeniyle belirsize dönüşmemiş olması gerekir. 
Belirli süreli sözleşmenin orta yerde(süre dolmadan) sona ermesine
gelince; fesih işçi tarafından haklı nedenle yapılmışsa kıdem tazminatı
hakkı doğar. İşveren tarafından yapılmış ise -haklı nedenle fesih ahlak
ve iyiniyet kurallarına uymayan davranışlar için- haklı neden dışında
feshedilmişse işçinin kıdem tazminatı hakkı doğar. (yani sağlık için
vs.) belirli süreli sözleşmelerde sözleşmnin süre dolmadan ve bir haklı
neden olmadan işveren tarafından feshedilmesi halinde işçi Bk madde
325’e dayanarak bakiye sürenin ücreti tutarında bir tazminat talep
edebilir. Böyle bir davada mahkeme işçinin bakiye sürede kazandığı veya
kazanmaktan kasten kaçındığı miktarları tazminattan düşer. Belirli
süreli sözleşmede taraflar çoğu kez sözleşmenin süre dolmadan ve bir
haklı neden olmadan feshinde 1 cezai şart öngörülebilir. Yergıtay
belirli süreli hizmet sözleşmesindeki cezai şartın tek yanlı (sadece
işveren lehine) öngörülmüş olması halinde bunu geçersiz kabul eder.
Yüksek mahkeme bu içtihada bir istisna getirmekte, işveren için
öngörülen tek yanlı cezai şart işçiye yapılmış bir masraf nedeniyle
öngörülmüşse bunu geçerli kabul edebilir. 
 
Belirsiz süreli sözleşmenin sona ermesinin sonuçları: 
belirsiz süreli sözleşmenin sona ermesinde ihbar süresine uyulmadan
yapılmış bir fesih işçiye ihbar tazminatı hakkı verir. Bu sözleşme
işveren tarafından ahlak ve iyiniyet kuralları dışında feshedilmişse
işçiye kıdem tazminatı hakkı doğar. Öte yandan belirsiz süreli iş
sözleşmesinin feshi geçerli bir nedene dayanmamışsa feshin geçersizliği
ve buna bağlı tazminatlar talep edebilir.

İş Hukuku Ders Notları

Doğuş Pertez

Benzer Konular