Albert Einstein
Üye
Hayvansal Dokular
HAYVANSAL DOKULAR
A-Epitel Dokusu :
1-Hücreler arası madde yok denecek kadar azdır.
2-Kan damarı içermez.
3-Bölünme yeteneğine sahip hücrelerden oluşur.
4-Hücreleri oldukça farklı görevler üstlenmiştir.
5-Beslenme ve solunum bağ dokusu aracılığı ile yapılır.
6-Hücrelerinde yaptıkları işe göre özelleşmeler görülür. (Sil, Microvillus, Salgı vb. )
Kökeni : Epitel dokusunda ektoderm ,endoderm ve mezoderm orijinli olanların bulunması ile diğer dokulardan ayrılır.
1-Ektoderm Orijinli : Deri epidermisi , Kornea epiteli , Ter , Meme bezleri ve Sinir sistemidir.
2-Endoderm Orijinli : Sindirim kanalı epiteli , Karaciğer , Pankreas ve Mide bezleridir.????:
3-Mezoderm Orijinli : Böbrek , Erkek ve Dişi üreme kanalları epiteli , Kan ve lenf damarları epitelidir
Organizmadaki Görevleri :
1) Emme (Absorbsiyon)
2) Salgılama (Sekresyon)
3) Taşıma (Transport)
4) Kasılma (Kontraksiyon)
5) Boşaltım
6) Koruma
7) Duyu
Epitel Dokunun Görevlerine Göre Çeşitleri :
1) Örtü epiteli
2) Salgı epiteli
3) Duyu epiteli
4) Kassel epitel
5) Emme epiteli
a-Örtü epiteli Sınıflandırılması ve Organizmada Bulunduğu Yerler
1-Tek Tabakalı Yassı Epitel : Difüzyon ve filtrasyonun olduğu yerlerde görülür. Bunlar Akciğerler Alvoler odalar , Kan damarlarının içi , Kılcal kan damarları , Bowman kapsülü , Henle kulpunun ince kanal bölgesidir.
2-Tek Tabakalı Kulak Epitel : Örtü korumanın yanı sıra böbrek tubullerinde salgılama ve emme işlevide görür. Bunlar Tiroid , Ovaryumda , Tükürük bezi , Karaciğer ,ve pankreas salgı kanalları Omurgasızlarda deri bu epitelle örtülüdür.
3-Tek Tabakalı Silindirik Epitel : Salgıların salınması ve besinlerin emiliminde rol oynar. Bunlar midenin kordiya bölgesinden anüse kadar sindirim kanallarını döşer.Sil taşıyan silindirik hücreler, uterus , ouidukt , akciğer bronşları , omuriliğin merkezi kanallarında bulunur. İşlevi yüzeydeki sıvı ve partiküllerin hareketini sağlamaktır.
4-Yalancı Çok Katlı Epitel : Yapısında bulunduğu yere göre mukus salgılayan hücrelerle , silli hücrelerde bulunur. Salgıbezlerinin büyük kanallarında , Paratroid bezde , erkek uretrasında bulunur. Silli olanları trake ve bronşlarda gözyaşı bezinde bulunur. Görevi solunum kanallarına giren toz ve mikroorganizmaları makusla yakalayıp sillerle dışarı itmektir.
5-Çok Katlı Yassı Epitel : Koruma işlevi yürütür. Ağız , Özefagus , Epislatis , Vagina , Anüs , ve konjuktivada bulunur. Deride bulunan (epidermis te) keratin ize olur. Omurgasızlarda üst deri tek katlı epitelden oluşurken omurgalılarda çok katlıdır.
b-Salgı Epiteli Sınıflandırılması ve organizmada Bulunduğu Yerler :
Epitel dokudan özelleşen salgı bezleri organizmada enzimlerle sindirimin gerçekleşmesi , mukoz ile organlarda nemin ve kayganlığın sağlanması , hormonlarla yaşamsal olayların denetlenmesinde rol oynar. Kurbağa ve solucan derisindeki mukoza deride nemliliğin devamını böylece solunumu olanaklı kılar. NOT : Eklem bacaklılarda epidermis kitin , CaCO3 ve Ca (PO4)2 katılımıyla sertleşir ve organizmanın dış iskeletini oluşturur
1-Dış Salgı Bezleri : Tükürük , ter , yağ , gözyaşı , böbrek ve sindirim kanalı bezleri , ürogenitel sistemin duvarlarındaki bezler örnektir.
2-İç Salgı Bezleri : Hipofiz , epifiz , tiroit , paratroit , adrenal bez , timüs , eşey bezleri örnektir.
3-Karma Bezler : Mide , pankreas örnektir.
Dış Salgı Bezleri Çeşitleri ve Organizmada Bulunduğu Yerler :
1-Tek hücreli bezler :
Solucan derisindeki solunum yollarında ve
sindirim kanalındaki goblet hücreleri (Mukus salgılayarak nemlilik ve kayganlık sağlar.)Mukus Salgısının Organizmadaki
Önemi :
a-Ağızda mekanik sindirimle oluşan partiküllerin yapışıp lokma haline gelmesi.
b-Yüzeyin kayganlaşması.
c-Yüzey neminin korunması.
d-Sindirim kanalı iç yüzeyinin enzimatik etkilerden korunması.
e-Solunum kanalında hava ile giden partiküllerin sillere yapışması.
f-Solucan ve kurbağada deri solunumunun gerçekleştirilmesi
2- Çok Hücreli Bezler :
a-Basit Tubuler Bezler : Ter bezleri , mide bezleri , uterus bezleri.
b-Bileşik Tubuler Bezleri : Tükürük bezi , erkeklerde Cowper bezi , dişilerde Bartholini bezleri.
c-Basit Alvoler Bezler : Memelilerde görülmez kurbağa derisinde bulunur.
d-Bileşik Alvoler Bezleri : Derinin yağ bezleri , prostat ve meme bezleri.
e-Bileşik Tubuler Alvoler Bezler : Tükürük bezleri , yutak ve özefagus bezleri , pankreas , süt bezleri , prostat
c-Duyu epiteli ve organizmada bulunduğu yerler:
Duyu Epiteli ve organizmada bulunduğu yerler :İç kulakta korti organında , burunda , dilde , gözde bulunur.
NOT : Deri ile alınan duyular epitel kökenli hücreler değil özelleşmiş sinir sonlarıyla alınır.
d-Kessel Epitel ve organizmada bulunduğu yerler :
Tükürük , ter , gözyaşı ve meme bezlerinin etrafında yıldız şeklinde kasılabilme yeteneği olan miyoepitel hücrelerdir. Salgı bezlerinin salgılarının boşaltılmasında rol oynar.
e- Emme epiteli ve organizmada bulunduğu yerler
Emme epiteli örtü işlevi yanısıra dış yüzey alanını artırıcı mikro villuslar taşır. Maddelerin vücuda alınımının yoğun şekilde gerçekleştirilmesinde rol alırlar.İnce barsaklarda ve nefron yapısında yer alırlar.Sindirim sonucu oluşan besinleri emilimi ve süzüntü ile idrara geçen gerekli maddelerin tekrar kana geri emilimini sağlarlar
B-Bağ Dokusu:
1- Mezodermden meydana gelir.
2-Hücre ve hücreler arası maddeden oluşur.
3- Bol miktarda kan damarı ve sinirler içerir.
4-Hücreler arası madde difüzyona elverişlidir.
5-Yapısında esas doku hücreleri ve kan dokusun ait olan hücreler bulunur.
6-Vücudun her noktasında bulunur.
7-Esas hücrelerinin gerektiğinde bölünme yeteneği vardır .(Fibroblast)
8-Hücreleri gerekirse diğer doku hücreleri haline dönüşebilir. ( Kıkırdak, kan, Kemik gibi.)
Bağ dokusu hücreler ve hücreler arası maddede meydana gelir. Hücreler arası madde şekilli ve şekilsiz elemanlar olarak iki tiptir ve fibroblastlar tarafından oluşturulur.
a-Hücreleri :
1-Fibroblastlar : Bağ dokusu ara maddesinin şekilli ve şekilsiz elemanlarını üretir. Bölünme yeteneği vardır. Gerekirse diğer doku hücreleri haline dönüşebilir.
2-Makrofag : Mikroorganizma , işlevsiz proteinler , kimyasal maddeler , yabancı cisimler , ölü hücre ve kanserli hücreleri fagositozla yok ederek vücudun savunmasında rol oynar.
3-Plazmasitler : Antikorlar meydana getirerek vücudun Hücresel olarak mikroorganizma ve yabancı proteinlere (Antijen) karşı korurlar.
4-Liposit : Yağ depolayan hücrelerdir.
5-Mastosit : Heparin salgılayarak bağ dokusu ara maddesinin katılaşmasını önler. Böylece ara maddenin difüzyona elverişli halde tutar.
F-Melanosit (Pigment Hücreleri) : Melanin pigmenti biriktirerek deri ve gözün U.V. ışınlara karşı korunmasında rol oynar.
NOT : Fibroblastlar ihtiyaç halinde diğer hücreler haline dönüşebilirler. Örn: Osteositler.
b-Ara Madde :
1-Kollejen Lifleri : Gerilme ve çekilmelere dayanıklıdır. Tendonlarda , beyin zarı
2-Elastik Lifler : Uzayıp kısalabilirler. Alvoler oda ve kan damarları.
3-Retiküler (ağsı) lifler : Dalak , lenf düğümleri , karaciğer , kan damarları ,
Bağ Dokusunun Görevleri :
1-Doku ve organları birbirine bağlar.
2-Doku ve organlara şekil ve direnç kazandırır.
3-Dokuları onarır ve doku kayıplarını tamir eder.
4-Vücudun savunmasında Görev alır.
5-Kan damarı içermeyen (epitel , kıkırdak ) dokuların beslenmesini sağlar.
C-Kıkırdak Dokusu:
1-Mezodermden meydana gelir.
2-Hücre ve hücreler arası maddelerden oluşur.
3- Omurgasızlardan sadece yumuşakça ve kafadanbacaklılarda bulunur.
4-Kan damarı ve sinir içermez.
5-Hücrelerin beslenmesi çevredeki bağ dokularından gerçekleşir.
a-Hücreleri :
Kondrositlerdir. Ara maddenin şekilli ve şekilsiz elemanlarını yaparlar. Ara madde içinde lakün adı verilen boşluklarda bulunurlar.
b-Ara madde :
1-Şekilsiz Eleman : Temel madde olup kondrin adı verilir.
2-Şekilli Elemanlar : Elastik ve kollejen liflerdir.
Kıkırdak doku ara maddesine göre üçe ayrılır.
1-Hiyalin kıkırdak : Kollejen lifler taşımasına karşın homojen yapı gösterir. Kıkırdaklı balıklarda iskelet , embriyonal dönemde iskelet , burun , trake , kaburga uçlarında bulunur. :-):-):-):-)bolizması çok düşük ve regenerasyon yeteneği yoktur.
2-Elastik Kıkırdak : Ara madde elastik lifler taşırlar. Kulak kepçesi , ses telleri östaki borusu , dış kulak yolunda bulunur.
3-Fibröz (lifli) Kıkırdak : Bol miktarda Kollejen lifler taşırlar. Omurlar arasındaki diskte , diz kapağında , göğüs ve köprücük kemiğinin oynak (eklem) yerlerinde bulunur.
Görevi :
1-Bazı organların şekil kazanması (burun , kulak vb.)
2-Bazı organların yapı ve şekillerinin bozulması (Trake , bronş , östaki borusu )
3-Kemiklerin eklem bölgelerinde tahribatın önlenmesi , kayganlığın sağlanması
4-Kemikleşme (Kemiklerde boyca büyümenin sağlanması )
NOT: Kıkırdağın regenerasyon , büyümesi ve beslenmesi yapısında bol miktarda kan damarı ve sinirler taşıyan bağ dokusu yapısında olan ve perikondrium adını alan kıkırdak zarı ile gerçekleşir.
D-Kemik Dokusu
1-Mezodermden köken alır.
2-Hücre ve hücreler arası maddeden meydana gelir.
3-Vücudun dişlerden sonra en sert yapılarıdır.
4-Kıkırdak ve bağ dokusunun kemikleşmesi ile oluşur.
5-Yapısında kan damarları ve sinirler bulunur.
6-Arsa madde sert ve geçirimsizdir ; beslenme ,solunum ve boşaltım doku içine kadar özel kanal sistemi ile ulaşan kan damarlarından difüzyonla olur.
7-Yaşam boyu :-):-):-):-)bolik ve hormonal etkilerle ; yenilenme , büyüme ve küçülme görülür.
8-Vücud ta inorganik maddelerin depolandığı dokudu.
9-Hücrelerine osteosit , ara maddeye ise osein denir.
10-Kan dokusunun bütün hücreleri kırmızı kemik iliğinde oluşur.
Kemikleşme: kıkırdak ara maddesine minarellerin çökelmesi ile sertleşmesine denir.Kemikleşme için gerekli koşullar:
1-Yeterli ve dengeli beslenme.
2-Vit-D ve vit-C.
3-Dengeli hormon salınımı (Tirokalsitonin ve Parathormon)
4-Dengeli ve yeterli mineral (Ca, Mg, P, F )
5-Güneş ışını ve spor.
Kemik dokusu çeşitleri:
1- Süngersi kemik dokusu: İçleri kırmızı kemik iliği ile dolu düzensiz boşluklardan meydana gelmiştir. Uzun kemiklerin epifiz (Uç) kısımında bulunur. Kısa ve yassı kemiklerin merkezinde bulunur.
2- Sıkı kemik dokusu: Gözle görülen boşlukları olmayıp,mikroskobik kanallar taşır. Kan damarları ve sinirler bu kanallarda bulunur. Uzun kemiklerin diafiz (Gövde ) kısımında diğer kemiklerin merkezinde bulunur. Uzun kemiklerin gövdesindeki kanalda sarı kemik iliği bulunur.
Kemik dokusu hücreleri ve hücreler arası maddesi
a- Hücreleri:
1- Osteoblastlar: Kemik dokusu ara maddesini oluşturan hücrelerdir. Bu hücreler periost denen zarın hemen altında bulunurlar. Olgunlaştıklarında ara madde içinde kalıp osteositlere dönüşürler.
2-Osteoklastlar: Kemik kanalı ve boşlukların iç yüzeyinde bulunurlar. Fagositoz yetenekleri olup ara maddenin yıkılmasına neden olurlar. Kandan gelen monositlerin birleşmesinden oluşurlar. Kanda Ca dengesinin sağlanmasında rol oynarlar.
b- Ara madde:Osein denir organik ve inorganik olmak üzere iki kısımda oluşur.
1-Organik: Kollejen lifler ve şekilsiz proteinsel yapılardan meydana gelirler.
2-İnorganikokuya sertlik veren esas kısımdır. Kalsiyum fosfat, kalsiyum karbonat, magnezyum fosfat, kalsiyum florid vb. maddelerden oluşur.
Not: Sert olan ara maddenin kolay kırılmasını önleyen ara maddede bulunan kollejen liflerdir.
Kemik dokusunda büyüme :
1-Enine büyüme:Periost tarafından sağlanır.
2-Boyca büyümeiafizle epifiz arasında kalan kıkırdağın kemikleşmesiyle gerçekleşir.
Not:Eşey hormonların etkisiyle epifiz eklenti yerindeki hücre bölünmesi dolayısıyla boyca büyüme durur.
Not: Kandokusunun bütün hücrelerinin oluşumu ve olgunlaşması kemik dokuda gerçekleşir.( Sadece T lenfositleri timusta , B lenfositleri sindirim sistemi lenfoid yapılarında olgunlaşır.)
E-Kan Dokusu
1-Mezoderm orijinlidir.
2-Hücre ve hücreler arası maddeden oluşur.
3-Akışkandır. Damar ve kalp sistemi gibi kapalı ortamda bulunur. Vücutta kayıbı görülebilen tek dokudur.
4-Hücreleri eritrositler , leukosit ve trombositlerdir. Kanın % 45 ‘ini oluştururlar.
5-Ara maddeye plazma denir. Kanın % 55 ‘ini oluşturur.
6-Akışkan olan dokuda hareket kalbin etkisiyle sağlanır.
7-Tek hücreli ve mikroskobik organizmalarda bu doku bulunmaz.
8-Hücreleri kısa ömürlüdür. Doku devamlı yenilenir.
Hücreler
Alyuvarların Özellikleri
1-1 mm kanda 5 milyon tane bulunur. Değişik canlılarda farklıdır. (Tavukta 3 , Kedide 9 milyon) kansızlıkta azalır. Oksijen yetersizliğinde artar.
2-yuvarlak yası hücrelerdir.
3-Memeliler hariç Diğer omurgalılarda çekirdeklidir. (Ancak çekirdek görev yapmaz.)
4-Yalnız lamada eritrositler elips şeklinde ve çekirdeklidir.
5-Kanda bulunan olgun eritrositlerde nukleus , E.R. , R.N.A., mitekondri , sentrozom , ribozom vb. organeller bulunmaz.
7-Ortalama ömürleri 120 gündür.
8-Sitoplazmalarında hemoglobin ve karbonik anhidraz gibi enzimler taşır.
9-Boyanmamış eritrositlerin rengi hemoglobin içeriğine bağlı olarak yeşilden ten rengine değişir.
10-Eritrosit zarındaki mukopolisakaritlerin antijen özelliğinden dolayı kan grupları oluşur.
11-İnsanın 5. ayından itibaren alyuvarlar kırmızı kemik iliğinde üretilir.
12-Ergin alyuvarlarda mitekondri olmadığında gerekli enerji O2 ‘siz solunumla sağlanır.
13-Yaşlanan alyuvarlar dalak , karaciğer ve kemik iliğindeki makrofaglar tarafından parçalanır.
14-Kandaki hareketi yavaştır.
NOT :
1-Hemoglobin in beta zincirindeki valin aminoasit inin yerini gulutamin in alması eritrositin yapısını bozarak orak şeklinin oluşmasına neden olur. (Orak hücreli anemi.)
2-Hemoglobin sentezi ile alyuvar sayısının birbirleri ile ilişkisi yoktur. Demir etkisinde hemoglobin sentezi azalır ;ancak alyuvar üretimi sürer.
3-Kanda oksijen miktarı azalınca karaciğer ve böbreklerden salınan eritroprotein , eritrosit yapımını uyarır.
Akyuvarların Özellikleri :
1-Çekirdeklidir.
2-Renksizdir.
3-Amipsi hareket ederler.
4-damarların dışına çıkabilirler.
5-kırmızı kemik iliği ve lenfatik yapılarda oluşurlar.
6-Ortalama 1mm kanda 4000-11000 arasında bulunurlar.
7-Enfeksiyon , alerjik durum ve beslenmeden sonra sayıları artar.
8-Kan dışında bağ doku ve diğer dokularda da görülürler.
9-Kan dokusunu geçici süre kullanırlar. Bağ dokusunda daha uzun süre kalırlar.
10-Lenf dolaşımında bulunurlar.
11-Ömürleri 1-2 saat ile 15 gün sürebilir.
12-Kandaki sayısı ile enfeksiyonun şiddeti arasında doğru orantı vardır.
13-Viral hastalıklarda sayısı azalır.
Akyuvarlar granulosit ve agranulosit olmak üzere iki hücre grubuna ayrılır.
A- Agranulositler:
a)Lenfositler:
1-En küçük akyuvarlardır.
2-Nukleus büyük ve düzdür.
3-Hareket az veya hiç yoktur
4-Kırmızı kemik iliğinde oluşurlar,daha sonra timüs ve sindirim sistemi lenfoid yapılarına giderek olgunlaşırlar ve tekrar kana geri dönerler.
5-Vücudun hücresel ve humoral olarak savunulmasında görev alırlar.
6-Gereğinde damar dışına çıkıp diğer dokulara geçerler.
7-Bağ dokusuna geçip fibroblastlara dönüşebilirler.
8-Merkezi sinir sistemi hariç her dokuda görülürler.
9-Uzun ömürlü hücrelerdir.
b)Monositler:
1-En büyük akyuvarlardır.
2-Nukleus yuvarlak ,atnalı veya fasulye şeklinde olabilir.
3-Sitoplazma granulsüz ve boldur.
4-Çok hareketlidirler.
5-Kırmızı kemik iliğinde oluşurlar.
6-Bakteri , yabancı cisim ve hücre atıklarını fagositozla yok ederler.
7-Gereğinde bağ dokusuna geçerek makrofajlara dönüşürler.
8-Karaciğer Kupffer hücreleri ve akciğerlerdeki makrofajların orijinini oluştururlar.
B- Granulositler:
a)Nötrofiller:
1-Çok hareketlidirler.
2-Sitoplazmaları asidik ve bazik boyarlarla boyanmaz.
3-Bakteri yel enfeksiyonlarda sayıları artar.
4-Ameboid hareketlerle yabancı cisimleri fagositozla yok ederler.
5-Gereğinde damar dışına çıkıp diğer dokularda fagositoz yaparlar.
b)Eozinofiller:
1-Asit boyalarla pembeye boyanırlar.
2-Ameboid hareket ederler
3-Kanda ve bağ dokusunda fagositoz vücud savunulmasında rol alırlar.
4-Daha çok antijenlere karşı görev yaparlar.
5-Alerji ,paraziter hastalıklarda ve aşırı duyarlılıkta sayıları artar.
c)Bazofiller:
1-Bazik boyalarla maviye boyanırlar.
2-Histamin ve heparin içerirler.
3-Bağ dokusu mast hücrelerine çok benzerler.
4-Yangı oluşumunda rol oynarlar.
Trombositlerin özellikleri
1-Megakaryosit denen dev hücrelerin sitoplazmik parçalarıdır.
2-Balık,kurbağa,sürüngen ve kuşlarda çekirdekli ve gerçek hücresel yapılardır.
3-Memelilerde sitoplazmik partiküllerdir.Gerçek hücre değillerdir.
4-Normalde ömürleri 8-10 gündür.
5-Kanın pıhtılaşmasında rol alırlar.
6-Omurgalılarda trombositlerin yaptığı işi omurgasızlarda akyuvarlar yapar.
7-Gerçek pıhtılaşma mekanizması omurgalılarda görülür.
8-Memeliler hariç diğer omurgalılarda troımbositler kan köken hücrelerinden farklılaşır.
F-Kas Dokusu:
1-Mezodermden orijin alır.
2-Hücreler arası madde bağ dokusundan oluşur.
3-Hücreler ipliksi ve mekik şeklindedir.
4-Hücre sitoplazmasında bol miktarda miyofibriller bulunur.
5-Hücrelerin kontraksiyon ve ekspansiyon yetenekleri vardır.
6-Hayvansal çok hücrelilerde vücud ve organ hareketini sağlar.
7-Dokunun bölünme ve rejenerasyon yeteneği yoktur.
8-Bol miktarda kan damarı ve sinirler içerir.
9-Uyarı aldıklarında kimyasal bağ enerjisini mekanik enerjiye çevirirler.
10-Uyarı alma,uyarı iletme ve uyarma yetenekleri vardır.
Yüksek yapılı (Omurgalılarda) İskelet kası (Çizgili kas) dokusu,Organ kası (Düz kas) dokusu ve kalp kası dokusu olmak üzere üç tip kas dokusu vardır.
a-Çizgili kaslar:
1-İstemli çalışırlar.
2-Motor sinirlerle uyarılır.
3-İskelet sistemi üzerinde bulunur; vücudun hareketini sağlar.
4-Hücrelerin kaynaşması sonucu çok çekirdekli görünürler.
5-Kasılmaları hızlı ve şiddetlidir.
6-Gerektiğinde oksijensiz solunum yaparlar; yorgunluk görülür.
7-Glikojen depolarlar.
8-Bolca keratin –P içerirler.
9-Actin ve miyozin flamentleri düzgün sıralanış ( bantlaşma) gösterir.
10-Yapısındaki miyoglobulin den dolayı kırmızı renkte görülürler. (Beyaz çizgili kaslarda vardır.)
11-Eklem bacaklılarda hareket çizgili kaslarla sağlanır. Bu nedenle hareket hızlıdır.
12-Bütün hücreleri sinirlerle temas halindedir. Gelen uyarı aynı anda temas ettiği bütün hücrelerde kasılma meydana getirir.
-Beyaz kaslar:Tavukların göğüs kasları, Tavşanda bacak, insanda kol kasları büyük ortanda beyaz kaslardan meydana gelmiştir.
Özellikleri:
1-Çok az miyoglobulin içerirler.
2-Enerjilerini glikojenin oksijensiz solunumla yıkımından üretirler.
3-Kasılmaları hızlı ve büyük güç üretirler.
4-Çok kısa sürede yorgunluk gösterirler.
5-Mitokondri oranı azdır.
6-Kanlanma oranı azdır.
7-Ani hareketler (Kaçma, kurtulma vb.) için uygundur.
-Kırmızı kaslar:İnsanda bacak kasları, uçan kuşlarda kanat kasları gibi.
Özellikleri:
1-Miyoglobulin çoktur.
2-Enerjilerinin çoğunu öncelikle yağ asitlerinden karşılar.
3-Yavaş kasılırlar.
4-Uzun süre yorulmadan çalışırlar.
5-Mitokondri sayısı çoktur.
6-Kanlanma oranı fazladır.
7-Uzun süreli hareketler (Koşma , yürüme , uçma ) için uygundur.
b-Düz kaslar:
1-İğ şeklinde hücrelerden oluşur.
2-Nukleus tek ve ortadadır.
3-Pembe renklidir.
4-Kalp hariç organların yapısında bulunur.
5-Otonom sistemin kontrolünde çalışır. İstemsiz hareket ederler.
6-Çalışmaları yavaş olup yorgunluk göstermezler.
7-Oksijensiz solunum yapılmaz.
8-Glikojen depolanmaz.
9-Omurgalılarda organ hareketini sağlar. Bazı omurgasızlarda (Yumuşakça,Toprak solucanı vb.) vücud hareketinide sağlar. O nedenle bu canlılarda hareket oldukça yavaştır.
10-Bantlaşma göstermezler.
11-Uterus hariç rejenerasyon (Yenilenme) yetenekleri yoktur.
12-Sinirler bir grup hücreyi uyarır, uyartı diğer hücrelere bu hücrelerden yayılır. O nedenle bu kaslarda uyartıya verilen cevap yavaştır ve uzun sürelidir.
c-Kalp kası:
1-Bantlaşma gösterirler.
2-Sadece kalbin yapısında bulunur.
3-Otonom sistem tarafından kontrol edilir.
4-Bir veya iki nukleuslu olup nukleuslar merkezde bulunur.
5-Mitokondri sayısı oldukça fazladır.
6-Nöronlar belli noktalarda sinir düğümleri yaparlar;uyartılar hücrelere buradan yayılır.
7-Çalışma temposu sinirlerle ve hormonlarla kontrol edilir.
8-Kas telleri yan demetlerle birbirine bağlanır.( Sadece kalp kasında görülen özellik)
9-Demetlerin arasını bağ dokusu doldurmuş olup bol miktarda kan damarları içerir.
10-Ritmik ve otomatik olarak çalışır.
11-Rejenasyon yetenekleri yoktur.
G-Sinir Dokusu
1-Ektoderm orijinlidir.
2-Nöron ve glia hücrelerinden oluşmuştur.
3-Fiziksel ve kimyasal uyarıları elektriksel enerjiye dönüştürür.
4-Uyarı alma , uyarı iletme ve uyarma özelliği vardır.
5-Organizmada iç ve dış değişmelere karşı uygun tepkilerin oluşumunu sağlar.
6-Gelişkin şekil omurgalılarda olmaka beraber, süngerler hariç diğer omurgasızlarda da bulunur.
7-Nörotransmiter madde (Sinirsel hormon) üreterek salgı bezleri gibi çalışır.
8-Rejenerasyon yetenekleri yoktur .Ancak periferik sinirlerde aksonları saran schwann hücrelerin etkisi ile aksonlarında oluşan dejenerasyon onarılabilir.
9-Organizmada merkezi(Beyin ve omurilik) ve çevresel sinir sistemini oluşturur.
10-Çevresel sistemde ara madde bağ dokusundan oluşurken , merkezi sistemde ara madde nöroglia tarafından oluşturulur.
a-Hücreleri: (Nöronlar)
1-Kimyasal ve fiziksel olarak uyarılır.
2-Uyarıyı elektriksel olarak hücre zarında taşır.
3-Uyartıyı kimyasal olarak başka hücreye aktarır.
4-Nörotransmiter maddeleri üretir.(Akson uçlarında).
5-Uzantılarını kısmen dejenere edebilirler.
6-Hücre gövdesinden kısa (Dendirt ) ve uzun (Akson) uzantıları bulunur.
7-Uyarı dendirt ve hücre gövdesi ile alınır , akson uçları ile verilir.
b-Ara madde (Nöroglia dokusu)
1-Glia ve schwann hücreleri tarafından oluşturulur.
2-Nöronların arasını, nöron hücrelerinin uzantıları ve glia hücreleri extrasellular boşluk kalmayacak şekilde doldururlar.
3-Glia hücreleri ; sinir dokusunun ,beslenmesinde , solunumunda ve desteklenmesinde rol oynar.
4- Dokuda ölen sinir hücrelerinin yerini doldurur.
5-Ara maddesinden izole edilen sinir hücresi ölür.
NOT : Retikula Endotelial Sistem:
Bulunduğu Yapı ve organlar :
????:
1-Bağ dokusu ---------- Histiyositler
2-Karaciğer ---------- Kupffer hücresi
3-Akciğer ---------- Makrofaglar
4-Lenf düğümleri ----- Makrofaglar
5-Dalak --------- Makrofaglar
6-Kemik iliği ---------- -Makrofaglar
7-Kemik ---------- Osteoklast
8-Merkezi sinir sis.--- -Glia hücreleri
9-Eklem sıvısı -------- -Tip A hücresi
A-Epitel Dokusu :
1-Hücreler arası madde yok denecek kadar azdır.
2-Kan damarı içermez.
3-Bölünme yeteneğine sahip hücrelerden oluşur.
4-Hücreleri oldukça farklı görevler üstlenmiştir.
5-Beslenme ve solunum bağ dokusu aracılığı ile yapılır.
6-Hücrelerinde yaptıkları işe göre özelleşmeler görülür. (Sil, Microvillus, Salgı vb. )
Kökeni : Epitel dokusunda ektoderm ,endoderm ve mezoderm orijinli olanların bulunması ile diğer dokulardan ayrılır.
1-Ektoderm Orijinli : Deri epidermisi , Kornea epiteli , Ter , Meme bezleri ve Sinir sistemidir.
2-Endoderm Orijinli : Sindirim kanalı epiteli , Karaciğer , Pankreas ve Mide bezleridir.????:
3-Mezoderm Orijinli : Böbrek , Erkek ve Dişi üreme kanalları epiteli , Kan ve lenf damarları epitelidir
Organizmadaki Görevleri :
1) Emme (Absorbsiyon)
2) Salgılama (Sekresyon)
3) Taşıma (Transport)
4) Kasılma (Kontraksiyon)
5) Boşaltım
6) Koruma
7) Duyu
Epitel Dokunun Görevlerine Göre Çeşitleri :
1) Örtü epiteli
2) Salgı epiteli
3) Duyu epiteli
4) Kassel epitel
5) Emme epiteli
a-Örtü epiteli Sınıflandırılması ve Organizmada Bulunduğu Yerler
1-Tek Tabakalı Yassı Epitel : Difüzyon ve filtrasyonun olduğu yerlerde görülür. Bunlar Akciğerler Alvoler odalar , Kan damarlarının içi , Kılcal kan damarları , Bowman kapsülü , Henle kulpunun ince kanal bölgesidir.
2-Tek Tabakalı Kulak Epitel : Örtü korumanın yanı sıra böbrek tubullerinde salgılama ve emme işlevide görür. Bunlar Tiroid , Ovaryumda , Tükürük bezi , Karaciğer ,ve pankreas salgı kanalları Omurgasızlarda deri bu epitelle örtülüdür.
3-Tek Tabakalı Silindirik Epitel : Salgıların salınması ve besinlerin emiliminde rol oynar. Bunlar midenin kordiya bölgesinden anüse kadar sindirim kanallarını döşer.Sil taşıyan silindirik hücreler, uterus , ouidukt , akciğer bronşları , omuriliğin merkezi kanallarında bulunur. İşlevi yüzeydeki sıvı ve partiküllerin hareketini sağlamaktır.
4-Yalancı Çok Katlı Epitel : Yapısında bulunduğu yere göre mukus salgılayan hücrelerle , silli hücrelerde bulunur. Salgıbezlerinin büyük kanallarında , Paratroid bezde , erkek uretrasında bulunur. Silli olanları trake ve bronşlarda gözyaşı bezinde bulunur. Görevi solunum kanallarına giren toz ve mikroorganizmaları makusla yakalayıp sillerle dışarı itmektir.
5-Çok Katlı Yassı Epitel : Koruma işlevi yürütür. Ağız , Özefagus , Epislatis , Vagina , Anüs , ve konjuktivada bulunur. Deride bulunan (epidermis te) keratin ize olur. Omurgasızlarda üst deri tek katlı epitelden oluşurken omurgalılarda çok katlıdır.
b-Salgı Epiteli Sınıflandırılması ve organizmada Bulunduğu Yerler :
Epitel dokudan özelleşen salgı bezleri organizmada enzimlerle sindirimin gerçekleşmesi , mukoz ile organlarda nemin ve kayganlığın sağlanması , hormonlarla yaşamsal olayların denetlenmesinde rol oynar. Kurbağa ve solucan derisindeki mukoza deride nemliliğin devamını böylece solunumu olanaklı kılar. NOT : Eklem bacaklılarda epidermis kitin , CaCO3 ve Ca (PO4)2 katılımıyla sertleşir ve organizmanın dış iskeletini oluşturur
1-Dış Salgı Bezleri : Tükürük , ter , yağ , gözyaşı , böbrek ve sindirim kanalı bezleri , ürogenitel sistemin duvarlarındaki bezler örnektir.
2-İç Salgı Bezleri : Hipofiz , epifiz , tiroit , paratroit , adrenal bez , timüs , eşey bezleri örnektir.
3-Karma Bezler : Mide , pankreas örnektir.
Dış Salgı Bezleri Çeşitleri ve Organizmada Bulunduğu Yerler :
1-Tek hücreli bezler :
Solucan derisindeki solunum yollarında ve
sindirim kanalındaki goblet hücreleri (Mukus salgılayarak nemlilik ve kayganlık sağlar.)Mukus Salgısının Organizmadaki
Önemi :
a-Ağızda mekanik sindirimle oluşan partiküllerin yapışıp lokma haline gelmesi.
b-Yüzeyin kayganlaşması.
c-Yüzey neminin korunması.
d-Sindirim kanalı iç yüzeyinin enzimatik etkilerden korunması.
e-Solunum kanalında hava ile giden partiküllerin sillere yapışması.
f-Solucan ve kurbağada deri solunumunun gerçekleştirilmesi
2- Çok Hücreli Bezler :
a-Basit Tubuler Bezler : Ter bezleri , mide bezleri , uterus bezleri.
b-Bileşik Tubuler Bezleri : Tükürük bezi , erkeklerde Cowper bezi , dişilerde Bartholini bezleri.
c-Basit Alvoler Bezler : Memelilerde görülmez kurbağa derisinde bulunur.
d-Bileşik Alvoler Bezleri : Derinin yağ bezleri , prostat ve meme bezleri.
e-Bileşik Tubuler Alvoler Bezler : Tükürük bezleri , yutak ve özefagus bezleri , pankreas , süt bezleri , prostat
c-Duyu epiteli ve organizmada bulunduğu yerler:
Duyu Epiteli ve organizmada bulunduğu yerler :İç kulakta korti organında , burunda , dilde , gözde bulunur.
NOT : Deri ile alınan duyular epitel kökenli hücreler değil özelleşmiş sinir sonlarıyla alınır.
d-Kessel Epitel ve organizmada bulunduğu yerler :
Tükürük , ter , gözyaşı ve meme bezlerinin etrafında yıldız şeklinde kasılabilme yeteneği olan miyoepitel hücrelerdir. Salgı bezlerinin salgılarının boşaltılmasında rol oynar.
e- Emme epiteli ve organizmada bulunduğu yerler
Emme epiteli örtü işlevi yanısıra dış yüzey alanını artırıcı mikro villuslar taşır. Maddelerin vücuda alınımının yoğun şekilde gerçekleştirilmesinde rol alırlar.İnce barsaklarda ve nefron yapısında yer alırlar.Sindirim sonucu oluşan besinleri emilimi ve süzüntü ile idrara geçen gerekli maddelerin tekrar kana geri emilimini sağlarlar
B-Bağ Dokusu:
1- Mezodermden meydana gelir.
2-Hücre ve hücreler arası maddeden oluşur.
3- Bol miktarda kan damarı ve sinirler içerir.
4-Hücreler arası madde difüzyona elverişlidir.
5-Yapısında esas doku hücreleri ve kan dokusun ait olan hücreler bulunur.
6-Vücudun her noktasında bulunur.
7-Esas hücrelerinin gerektiğinde bölünme yeteneği vardır .(Fibroblast)
8-Hücreleri gerekirse diğer doku hücreleri haline dönüşebilir. ( Kıkırdak, kan, Kemik gibi.)
Bağ dokusu hücreler ve hücreler arası maddede meydana gelir. Hücreler arası madde şekilli ve şekilsiz elemanlar olarak iki tiptir ve fibroblastlar tarafından oluşturulur.
a-Hücreleri :
1-Fibroblastlar : Bağ dokusu ara maddesinin şekilli ve şekilsiz elemanlarını üretir. Bölünme yeteneği vardır. Gerekirse diğer doku hücreleri haline dönüşebilir.
2-Makrofag : Mikroorganizma , işlevsiz proteinler , kimyasal maddeler , yabancı cisimler , ölü hücre ve kanserli hücreleri fagositozla yok ederek vücudun savunmasında rol oynar.
3-Plazmasitler : Antikorlar meydana getirerek vücudun Hücresel olarak mikroorganizma ve yabancı proteinlere (Antijen) karşı korurlar.
4-Liposit : Yağ depolayan hücrelerdir.
5-Mastosit : Heparin salgılayarak bağ dokusu ara maddesinin katılaşmasını önler. Böylece ara maddenin difüzyona elverişli halde tutar.
F-Melanosit (Pigment Hücreleri) : Melanin pigmenti biriktirerek deri ve gözün U.V. ışınlara karşı korunmasında rol oynar.
NOT : Fibroblastlar ihtiyaç halinde diğer hücreler haline dönüşebilirler. Örn: Osteositler.
b-Ara Madde :
1-Kollejen Lifleri : Gerilme ve çekilmelere dayanıklıdır. Tendonlarda , beyin zarı
2-Elastik Lifler : Uzayıp kısalabilirler. Alvoler oda ve kan damarları.
3-Retiküler (ağsı) lifler : Dalak , lenf düğümleri , karaciğer , kan damarları ,
Bağ Dokusunun Görevleri :
1-Doku ve organları birbirine bağlar.
2-Doku ve organlara şekil ve direnç kazandırır.
3-Dokuları onarır ve doku kayıplarını tamir eder.
4-Vücudun savunmasında Görev alır.
5-Kan damarı içermeyen (epitel , kıkırdak ) dokuların beslenmesini sağlar.
C-Kıkırdak Dokusu:
1-Mezodermden meydana gelir.
2-Hücre ve hücreler arası maddelerden oluşur.
3- Omurgasızlardan sadece yumuşakça ve kafadanbacaklılarda bulunur.
4-Kan damarı ve sinir içermez.
5-Hücrelerin beslenmesi çevredeki bağ dokularından gerçekleşir.
a-Hücreleri :
Kondrositlerdir. Ara maddenin şekilli ve şekilsiz elemanlarını yaparlar. Ara madde içinde lakün adı verilen boşluklarda bulunurlar.
b-Ara madde :
1-Şekilsiz Eleman : Temel madde olup kondrin adı verilir.
2-Şekilli Elemanlar : Elastik ve kollejen liflerdir.
Kıkırdak doku ara maddesine göre üçe ayrılır.
1-Hiyalin kıkırdak : Kollejen lifler taşımasına karşın homojen yapı gösterir. Kıkırdaklı balıklarda iskelet , embriyonal dönemde iskelet , burun , trake , kaburga uçlarında bulunur. :-):-):-):-)bolizması çok düşük ve regenerasyon yeteneği yoktur.
2-Elastik Kıkırdak : Ara madde elastik lifler taşırlar. Kulak kepçesi , ses telleri östaki borusu , dış kulak yolunda bulunur.
3-Fibröz (lifli) Kıkırdak : Bol miktarda Kollejen lifler taşırlar. Omurlar arasındaki diskte , diz kapağında , göğüs ve köprücük kemiğinin oynak (eklem) yerlerinde bulunur.
Görevi :
1-Bazı organların şekil kazanması (burun , kulak vb.)
2-Bazı organların yapı ve şekillerinin bozulması (Trake , bronş , östaki borusu )
3-Kemiklerin eklem bölgelerinde tahribatın önlenmesi , kayganlığın sağlanması
4-Kemikleşme (Kemiklerde boyca büyümenin sağlanması )
NOT: Kıkırdağın regenerasyon , büyümesi ve beslenmesi yapısında bol miktarda kan damarı ve sinirler taşıyan bağ dokusu yapısında olan ve perikondrium adını alan kıkırdak zarı ile gerçekleşir.
D-Kemik Dokusu
1-Mezodermden köken alır.
2-Hücre ve hücreler arası maddeden meydana gelir.
3-Vücudun dişlerden sonra en sert yapılarıdır.
4-Kıkırdak ve bağ dokusunun kemikleşmesi ile oluşur.
5-Yapısında kan damarları ve sinirler bulunur.
6-Arsa madde sert ve geçirimsizdir ; beslenme ,solunum ve boşaltım doku içine kadar özel kanal sistemi ile ulaşan kan damarlarından difüzyonla olur.
7-Yaşam boyu :-):-):-):-)bolik ve hormonal etkilerle ; yenilenme , büyüme ve küçülme görülür.
8-Vücud ta inorganik maddelerin depolandığı dokudu.
9-Hücrelerine osteosit , ara maddeye ise osein denir.
10-Kan dokusunun bütün hücreleri kırmızı kemik iliğinde oluşur.
Kemikleşme: kıkırdak ara maddesine minarellerin çökelmesi ile sertleşmesine denir.Kemikleşme için gerekli koşullar:
1-Yeterli ve dengeli beslenme.
2-Vit-D ve vit-C.
3-Dengeli hormon salınımı (Tirokalsitonin ve Parathormon)
4-Dengeli ve yeterli mineral (Ca, Mg, P, F )
5-Güneş ışını ve spor.
Kemik dokusu çeşitleri:
1- Süngersi kemik dokusu: İçleri kırmızı kemik iliği ile dolu düzensiz boşluklardan meydana gelmiştir. Uzun kemiklerin epifiz (Uç) kısımında bulunur. Kısa ve yassı kemiklerin merkezinde bulunur.
2- Sıkı kemik dokusu: Gözle görülen boşlukları olmayıp,mikroskobik kanallar taşır. Kan damarları ve sinirler bu kanallarda bulunur. Uzun kemiklerin diafiz (Gövde ) kısımında diğer kemiklerin merkezinde bulunur. Uzun kemiklerin gövdesindeki kanalda sarı kemik iliği bulunur.
Kemik dokusu hücreleri ve hücreler arası maddesi
a- Hücreleri:
1- Osteoblastlar: Kemik dokusu ara maddesini oluşturan hücrelerdir. Bu hücreler periost denen zarın hemen altında bulunurlar. Olgunlaştıklarında ara madde içinde kalıp osteositlere dönüşürler.
2-Osteoklastlar: Kemik kanalı ve boşlukların iç yüzeyinde bulunurlar. Fagositoz yetenekleri olup ara maddenin yıkılmasına neden olurlar. Kandan gelen monositlerin birleşmesinden oluşurlar. Kanda Ca dengesinin sağlanmasında rol oynarlar.
b- Ara madde:Osein denir organik ve inorganik olmak üzere iki kısımda oluşur.
1-Organik: Kollejen lifler ve şekilsiz proteinsel yapılardan meydana gelirler.
2-İnorganikokuya sertlik veren esas kısımdır. Kalsiyum fosfat, kalsiyum karbonat, magnezyum fosfat, kalsiyum florid vb. maddelerden oluşur.
Not: Sert olan ara maddenin kolay kırılmasını önleyen ara maddede bulunan kollejen liflerdir.
Kemik dokusunda büyüme :
1-Enine büyüme:Periost tarafından sağlanır.
2-Boyca büyümeiafizle epifiz arasında kalan kıkırdağın kemikleşmesiyle gerçekleşir.
Not:Eşey hormonların etkisiyle epifiz eklenti yerindeki hücre bölünmesi dolayısıyla boyca büyüme durur.
Not: Kandokusunun bütün hücrelerinin oluşumu ve olgunlaşması kemik dokuda gerçekleşir.( Sadece T lenfositleri timusta , B lenfositleri sindirim sistemi lenfoid yapılarında olgunlaşır.)
E-Kan Dokusu
1-Mezoderm orijinlidir.
2-Hücre ve hücreler arası maddeden oluşur.
3-Akışkandır. Damar ve kalp sistemi gibi kapalı ortamda bulunur. Vücutta kayıbı görülebilen tek dokudur.
4-Hücreleri eritrositler , leukosit ve trombositlerdir. Kanın % 45 ‘ini oluştururlar.
5-Ara maddeye plazma denir. Kanın % 55 ‘ini oluşturur.
6-Akışkan olan dokuda hareket kalbin etkisiyle sağlanır.
7-Tek hücreli ve mikroskobik organizmalarda bu doku bulunmaz.
8-Hücreleri kısa ömürlüdür. Doku devamlı yenilenir.
Hücreler
Alyuvarların Özellikleri
1-1 mm kanda 5 milyon tane bulunur. Değişik canlılarda farklıdır. (Tavukta 3 , Kedide 9 milyon) kansızlıkta azalır. Oksijen yetersizliğinde artar.
2-yuvarlak yası hücrelerdir.
3-Memeliler hariç Diğer omurgalılarda çekirdeklidir. (Ancak çekirdek görev yapmaz.)
4-Yalnız lamada eritrositler elips şeklinde ve çekirdeklidir.
5-Kanda bulunan olgun eritrositlerde nukleus , E.R. , R.N.A., mitekondri , sentrozom , ribozom vb. organeller bulunmaz.
7-Ortalama ömürleri 120 gündür.
8-Sitoplazmalarında hemoglobin ve karbonik anhidraz gibi enzimler taşır.
9-Boyanmamış eritrositlerin rengi hemoglobin içeriğine bağlı olarak yeşilden ten rengine değişir.
10-Eritrosit zarındaki mukopolisakaritlerin antijen özelliğinden dolayı kan grupları oluşur.
11-İnsanın 5. ayından itibaren alyuvarlar kırmızı kemik iliğinde üretilir.
12-Ergin alyuvarlarda mitekondri olmadığında gerekli enerji O2 ‘siz solunumla sağlanır.
13-Yaşlanan alyuvarlar dalak , karaciğer ve kemik iliğindeki makrofaglar tarafından parçalanır.
14-Kandaki hareketi yavaştır.
NOT :
1-Hemoglobin in beta zincirindeki valin aminoasit inin yerini gulutamin in alması eritrositin yapısını bozarak orak şeklinin oluşmasına neden olur. (Orak hücreli anemi.)
2-Hemoglobin sentezi ile alyuvar sayısının birbirleri ile ilişkisi yoktur. Demir etkisinde hemoglobin sentezi azalır ;ancak alyuvar üretimi sürer.
3-Kanda oksijen miktarı azalınca karaciğer ve böbreklerden salınan eritroprotein , eritrosit yapımını uyarır.
Akyuvarların Özellikleri :
1-Çekirdeklidir.
2-Renksizdir.
3-Amipsi hareket ederler.
4-damarların dışına çıkabilirler.
5-kırmızı kemik iliği ve lenfatik yapılarda oluşurlar.
6-Ortalama 1mm kanda 4000-11000 arasında bulunurlar.
7-Enfeksiyon , alerjik durum ve beslenmeden sonra sayıları artar.
8-Kan dışında bağ doku ve diğer dokularda da görülürler.
9-Kan dokusunu geçici süre kullanırlar. Bağ dokusunda daha uzun süre kalırlar.
10-Lenf dolaşımında bulunurlar.
11-Ömürleri 1-2 saat ile 15 gün sürebilir.
12-Kandaki sayısı ile enfeksiyonun şiddeti arasında doğru orantı vardır.
13-Viral hastalıklarda sayısı azalır.
Akyuvarlar granulosit ve agranulosit olmak üzere iki hücre grubuna ayrılır.
A- Agranulositler:
a)Lenfositler:
1-En küçük akyuvarlardır.
2-Nukleus büyük ve düzdür.
3-Hareket az veya hiç yoktur
4-Kırmızı kemik iliğinde oluşurlar,daha sonra timüs ve sindirim sistemi lenfoid yapılarına giderek olgunlaşırlar ve tekrar kana geri dönerler.
5-Vücudun hücresel ve humoral olarak savunulmasında görev alırlar.
6-Gereğinde damar dışına çıkıp diğer dokulara geçerler.
7-Bağ dokusuna geçip fibroblastlara dönüşebilirler.
8-Merkezi sinir sistemi hariç her dokuda görülürler.
9-Uzun ömürlü hücrelerdir.
b)Monositler:
1-En büyük akyuvarlardır.
2-Nukleus yuvarlak ,atnalı veya fasulye şeklinde olabilir.
3-Sitoplazma granulsüz ve boldur.
4-Çok hareketlidirler.
5-Kırmızı kemik iliğinde oluşurlar.
6-Bakteri , yabancı cisim ve hücre atıklarını fagositozla yok ederler.
7-Gereğinde bağ dokusuna geçerek makrofajlara dönüşürler.
8-Karaciğer Kupffer hücreleri ve akciğerlerdeki makrofajların orijinini oluştururlar.
B- Granulositler:
a)Nötrofiller:
1-Çok hareketlidirler.
2-Sitoplazmaları asidik ve bazik boyarlarla boyanmaz.
3-Bakteri yel enfeksiyonlarda sayıları artar.
4-Ameboid hareketlerle yabancı cisimleri fagositozla yok ederler.
5-Gereğinde damar dışına çıkıp diğer dokularda fagositoz yaparlar.
b)Eozinofiller:
1-Asit boyalarla pembeye boyanırlar.
2-Ameboid hareket ederler
3-Kanda ve bağ dokusunda fagositoz vücud savunulmasında rol alırlar.
4-Daha çok antijenlere karşı görev yaparlar.
5-Alerji ,paraziter hastalıklarda ve aşırı duyarlılıkta sayıları artar.
c)Bazofiller:
1-Bazik boyalarla maviye boyanırlar.
2-Histamin ve heparin içerirler.
3-Bağ dokusu mast hücrelerine çok benzerler.
4-Yangı oluşumunda rol oynarlar.
Trombositlerin özellikleri
1-Megakaryosit denen dev hücrelerin sitoplazmik parçalarıdır.
2-Balık,kurbağa,sürüngen ve kuşlarda çekirdekli ve gerçek hücresel yapılardır.
3-Memelilerde sitoplazmik partiküllerdir.Gerçek hücre değillerdir.
4-Normalde ömürleri 8-10 gündür.
5-Kanın pıhtılaşmasında rol alırlar.
6-Omurgalılarda trombositlerin yaptığı işi omurgasızlarda akyuvarlar yapar.
7-Gerçek pıhtılaşma mekanizması omurgalılarda görülür.
8-Memeliler hariç diğer omurgalılarda troımbositler kan köken hücrelerinden farklılaşır.
F-Kas Dokusu:
1-Mezodermden orijin alır.
2-Hücreler arası madde bağ dokusundan oluşur.
3-Hücreler ipliksi ve mekik şeklindedir.
4-Hücre sitoplazmasında bol miktarda miyofibriller bulunur.
5-Hücrelerin kontraksiyon ve ekspansiyon yetenekleri vardır.
6-Hayvansal çok hücrelilerde vücud ve organ hareketini sağlar.
7-Dokunun bölünme ve rejenerasyon yeteneği yoktur.
8-Bol miktarda kan damarı ve sinirler içerir.
9-Uyarı aldıklarında kimyasal bağ enerjisini mekanik enerjiye çevirirler.
10-Uyarı alma,uyarı iletme ve uyarma yetenekleri vardır.
Yüksek yapılı (Omurgalılarda) İskelet kası (Çizgili kas) dokusu,Organ kası (Düz kas) dokusu ve kalp kası dokusu olmak üzere üç tip kas dokusu vardır.
a-Çizgili kaslar:
1-İstemli çalışırlar.
2-Motor sinirlerle uyarılır.
3-İskelet sistemi üzerinde bulunur; vücudun hareketini sağlar.
4-Hücrelerin kaynaşması sonucu çok çekirdekli görünürler.
5-Kasılmaları hızlı ve şiddetlidir.
6-Gerektiğinde oksijensiz solunum yaparlar; yorgunluk görülür.
7-Glikojen depolarlar.
8-Bolca keratin –P içerirler.
9-Actin ve miyozin flamentleri düzgün sıralanış ( bantlaşma) gösterir.
10-Yapısındaki miyoglobulin den dolayı kırmızı renkte görülürler. (Beyaz çizgili kaslarda vardır.)
11-Eklem bacaklılarda hareket çizgili kaslarla sağlanır. Bu nedenle hareket hızlıdır.
12-Bütün hücreleri sinirlerle temas halindedir. Gelen uyarı aynı anda temas ettiği bütün hücrelerde kasılma meydana getirir.
-Beyaz kaslar:Tavukların göğüs kasları, Tavşanda bacak, insanda kol kasları büyük ortanda beyaz kaslardan meydana gelmiştir.
Özellikleri:
1-Çok az miyoglobulin içerirler.
2-Enerjilerini glikojenin oksijensiz solunumla yıkımından üretirler.
3-Kasılmaları hızlı ve büyük güç üretirler.
4-Çok kısa sürede yorgunluk gösterirler.
5-Mitokondri oranı azdır.
6-Kanlanma oranı azdır.
7-Ani hareketler (Kaçma, kurtulma vb.) için uygundur.
-Kırmızı kaslar:İnsanda bacak kasları, uçan kuşlarda kanat kasları gibi.
Özellikleri:
1-Miyoglobulin çoktur.
2-Enerjilerinin çoğunu öncelikle yağ asitlerinden karşılar.
3-Yavaş kasılırlar.
4-Uzun süre yorulmadan çalışırlar.
5-Mitokondri sayısı çoktur.
6-Kanlanma oranı fazladır.
7-Uzun süreli hareketler (Koşma , yürüme , uçma ) için uygundur.
b-Düz kaslar:
1-İğ şeklinde hücrelerden oluşur.
2-Nukleus tek ve ortadadır.
3-Pembe renklidir.
4-Kalp hariç organların yapısında bulunur.
5-Otonom sistemin kontrolünde çalışır. İstemsiz hareket ederler.
6-Çalışmaları yavaş olup yorgunluk göstermezler.
7-Oksijensiz solunum yapılmaz.
8-Glikojen depolanmaz.
9-Omurgalılarda organ hareketini sağlar. Bazı omurgasızlarda (Yumuşakça,Toprak solucanı vb.) vücud hareketinide sağlar. O nedenle bu canlılarda hareket oldukça yavaştır.
10-Bantlaşma göstermezler.
11-Uterus hariç rejenerasyon (Yenilenme) yetenekleri yoktur.
12-Sinirler bir grup hücreyi uyarır, uyartı diğer hücrelere bu hücrelerden yayılır. O nedenle bu kaslarda uyartıya verilen cevap yavaştır ve uzun sürelidir.
c-Kalp kası:
1-Bantlaşma gösterirler.
2-Sadece kalbin yapısında bulunur.
3-Otonom sistem tarafından kontrol edilir.
4-Bir veya iki nukleuslu olup nukleuslar merkezde bulunur.
5-Mitokondri sayısı oldukça fazladır.
6-Nöronlar belli noktalarda sinir düğümleri yaparlar;uyartılar hücrelere buradan yayılır.
7-Çalışma temposu sinirlerle ve hormonlarla kontrol edilir.
8-Kas telleri yan demetlerle birbirine bağlanır.( Sadece kalp kasında görülen özellik)
9-Demetlerin arasını bağ dokusu doldurmuş olup bol miktarda kan damarları içerir.
10-Ritmik ve otomatik olarak çalışır.
11-Rejenasyon yetenekleri yoktur.
G-Sinir Dokusu
1-Ektoderm orijinlidir.
2-Nöron ve glia hücrelerinden oluşmuştur.
3-Fiziksel ve kimyasal uyarıları elektriksel enerjiye dönüştürür.
4-Uyarı alma , uyarı iletme ve uyarma özelliği vardır.
5-Organizmada iç ve dış değişmelere karşı uygun tepkilerin oluşumunu sağlar.
6-Gelişkin şekil omurgalılarda olmaka beraber, süngerler hariç diğer omurgasızlarda da bulunur.
7-Nörotransmiter madde (Sinirsel hormon) üreterek salgı bezleri gibi çalışır.
8-Rejenerasyon yetenekleri yoktur .Ancak periferik sinirlerde aksonları saran schwann hücrelerin etkisi ile aksonlarında oluşan dejenerasyon onarılabilir.
9-Organizmada merkezi(Beyin ve omurilik) ve çevresel sinir sistemini oluşturur.
10-Çevresel sistemde ara madde bağ dokusundan oluşurken , merkezi sistemde ara madde nöroglia tarafından oluşturulur.
a-Hücreleri: (Nöronlar)
1-Kimyasal ve fiziksel olarak uyarılır.
2-Uyarıyı elektriksel olarak hücre zarında taşır.
3-Uyartıyı kimyasal olarak başka hücreye aktarır.
4-Nörotransmiter maddeleri üretir.(Akson uçlarında).
5-Uzantılarını kısmen dejenere edebilirler.
6-Hücre gövdesinden kısa (Dendirt ) ve uzun (Akson) uzantıları bulunur.
7-Uyarı dendirt ve hücre gövdesi ile alınır , akson uçları ile verilir.
b-Ara madde (Nöroglia dokusu)
1-Glia ve schwann hücreleri tarafından oluşturulur.
2-Nöronların arasını, nöron hücrelerinin uzantıları ve glia hücreleri extrasellular boşluk kalmayacak şekilde doldururlar.
3-Glia hücreleri ; sinir dokusunun ,beslenmesinde , solunumunda ve desteklenmesinde rol oynar.
4- Dokuda ölen sinir hücrelerinin yerini doldurur.
5-Ara maddesinden izole edilen sinir hücresi ölür.
NOT : Retikula Endotelial Sistem:
Bulunduğu Yapı ve organlar :
????:
1-Bağ dokusu ---------- Histiyositler
2-Karaciğer ---------- Kupffer hücresi
3-Akciğer ---------- Makrofaglar
4-Lenf düğümleri ----- Makrofaglar
5-Dalak --------- Makrofaglar
6-Kemik iliği ---------- -Makrofaglar
7-Kemik ---------- Osteoklast
8-Merkezi sinir sis.--- -Glia hücreleri
9-Eklem sıvısı -------- -Tip A hücresi
