Reşwan
Emekli Yönetici
Yeni başlayanlar için akvaryum
Akvaryum kurulumunda en önemli şey bunun uzun bir süreç olduğunu bilmektir. Akvaryuma malzemeleri yerleştirip suyu doldurmak akvaryum kurmak değildir. Genelde yapılan hata suyu doldurduktan sonra akvaryum kuruldu demektir. Hatta birçok akvaryumcu size akvaryumla aynı anda balık da satarlar. Bu balıklar siz akvaryuma koyduktan sonra 12 saat ile 1 hafta sonra ölürler. Bu da ben neyi yanlış yaptım sorusunu akla getirir.
Öncelikle yapılması gereken hangi tür balığın besleneceğine karar vermektir. Bu akvaryum ve malzeme seçimini yapmamız için gerekli bir bilgidir. Birçok balık türü için beslenilebilecek en az akvaryum ölçüleri bellidir. Mesela Malawi Çiklitlerinde tek tür için en az 200ltlik bir akvaryum gerekmektedir. Tür ve bölge seçiminde dikkat edilmesi gereken bir diğer nokta da türlerin istekleri ve birbirlerine uyumluluğudur. Bu konuyu başka bir yazıda detaylandırmak daha iyi olacaktır.
Beslenecek türün seçiminden sonra ihtiyacımız olan akvaryumu almamız uygun olacaktır. Bu noktada yapılan bir hata da ihtiyaç duyulan en küçük akvaryumu almaktır. Bu hem ilerisi için sorun teşkil eder hemde küçük akvaryumun bakımı büyük akvaryuma göre her zaman daha zordur. Büyük akvaryum ilk bakışta biraz masraflı gibi görünsede uzun vadede çok daha uygun olacaktır.
Akvaryumu aldıktan sonra ihtiyacımız olan temel malzemelere geçelim. Akvaryum için en temel malzeme filtredir. Filtre seçimi hem şu an hemde ilerisi için çok önemlidir. Filtre 1 saat içinde akvaryumun hacminin 2 ile 5 katı arasında suyu filtre edebilmelidir. Genelde iç filtrenin yeterli olacağı düşünülür. Ama iç filtreler aslında mekanik temizlik için yapılmış ürünlerdir. Hem suyu hareketlendirir hem de suyu mekanik olarak temizlerler. Su içinde kalın pisliklerin yüzmesini ve göze batmalarını engellerler. Bunun yanında biyolojik filtrasyon yapsalar da bu yeterli değildir. Şelale tipi filtreler ise 80ltye kadar olan akvaryumlar için yeterli gibidirler. Dış filtreler ise filtrasyon konusunda çok başarılıdırlar. Hem kullanımları hem de temizlikleri iyidir ve bir çok akvaryum için yeterlidirler. Aslında en iyi filtrasyon sistemi sumplardır. Fakat hem maliyeti hem de geniş yer ihtiyacı nedeniyle pek kullanışlı değillerdir.
Her ne kadar dış filtre yeterli olsa da akvaryuma 1 iç filtre eklemekte fayda vardır. İç filtre hem su içinde yeterli akıntıyı oluşturacak hem de mekanik filtrasyonla dış filtreye yardımcı olacaktır.
Filtremizi seçtikten sonra sıra filtre malzemelerini seçmeye geldi. Temel malzemeler elyaf, sünger ve seramik borulardır. Bu malzemeler dışındaki malzemeler balık seçimine göre belirlenir. Düşük pH isteyen balıklar için torf(turba), yüksek pH isteyen balıklar için mercan kırığı gibi malzemeler almak gerekir. Aktif karbon(kömür) ise sadece akvaryumda kimyasal kullanılması gerekn durumlar oluştuktan sonra filtreye yerleştirilmesi gereken bir malzemedir. Sürekli olarak filtrede bulunması gerekmeyen bir malzemedir.
Bu malzemeler filtre içine su akış yönüne göre yerlerştirilir. Suyun filtreye girdiği yönde ilk önce seramik borularla karşılaşması gerekir. Seramik borular buradaki görevi suyun filtre içinde her yöne doğru hareket etmesini sağlamaktır. Seramik borulardan sonra sünger koyulması iyi olacaktır. Bu sünger hem kalın pislikleri tutacak hemde bakterilere yaşama alanı sağlayacaktır. Süngerden sonra ihtiyaca göre torf veya mercan kırığı koymak iyi olacaktır. Bu malzemelerden sonra en sona elyaf koymak daha ince pisliklerin tekrar akvaryuma gitmesini engelleyecektir. Ayrıca elyaf bakterilere de yerleşme imkanı sağlar.
Filtremizi ve malzemelerini belirledikten sonra sırada ısıtıcı seçimi vardır. Isıtıcı seçiminde genelde 1 lt'ye 1 watt güç gelecek şekilde seçim yapılır. Akvaryum hacmi büyüdükçe ısıtıcının gücünü büyütmek yerine daha fazla ısıtıcı kullanmak daha iyi olacaktır. Bunun sebebi bir ısıtıcıyla ısıtılan akvaryumlarda ısıtıcıya en uzak nokta ile ısıtıcı çevresi arasındaki ısı farkının fazla olmasıdır. Isıtma birimi çoğaldıkça ısı farkları daha az olazaktır. Bu insanlar için ve sıcakkanlı canlılar için fazla birşey ifade etmese de balıklar gibi soğukkanlı canlılar için çok önemlidir.
Akvaryumlarda genelde kulanılan bir diğer malzeme ise hava motorudur. Hava motorları suya O2 kazandırmak için kullanılırlar. Aslında su içine verdikleri havanın çok az bir kısmı suya karışır ama bu hava su yüzeyine çıkarken su yüzeyinde bir hareket yaratır. Bu hareket suyun havalanmasını sağlar.
Şu anda akvaryum kurulumda gerekli olan temel bileşenleri seçmiş bulunuyoruz. Şu anda seçtiğimiz malzemelerle akvaryumumuz balık beslenebilecek duruma geldi. Sırada hem görsel olarak hem de balıkların daha rahat edebilmeleri için gerekli malzemeler var. Yine en baştaki balık seçimimize geri dönmemiz gerekiyor. Besleyeceğimiz balıklara göre kum, bitki ve dekorasyon malzemeleri seçimi yapacağız.
Kum ve taban malzemesi seçimi beslenecek balık ve bitki türüne göre yapılır. Burda temel olan ölçüt kumun yüksekliği, kum tanelerinin kalınlığı, kumun su üzerindeki etkileri ve balıkların kum ile olan ilişkileridir. Bitki dikilecek akvaryumlarda en az kum yüksekliği 5cm olmalıdır. Bu yükseklik bir çok bitki türü için yeterli bir seviyedir. Bazı özel türler için daha fazla kum yüksekliği gerekebilir. Kum tanelerinin kalınlığı ise ne çok ince ne de çok kalın olmalıdır. Akvaryumcularda bir çok kalınlıkta kum bulunsa da orta kalınlıktaki kumları seçmek önemlidir. Kumun su üzerindeki etkileri çok önemlidir. Mercan kırığı ve midye kırığı suyun pH'ını yükseltip suyu sertleştireceği için sadece sert su isteyen balıkların akvaryumlarında kullanılması önerilir. Quartz kum ve lav kırığı suya etki etmez, bu nedenle düşük pH veya nötr su isteyen blaıkların akvaryumlarında kullanılır. Dere kumu ise genelde bitki veya yoğun bitkili akvaryumlarda tercih edilen bir malzemedir. Deniz kumu ise tatlısu akvaryumlarında önerilmez. Bitkili akvaryumlarda kumun altına gübreli taban malzemeleri eklemek bitkiler açısından faydalı olacaktır.
Kum seçiminde bir diğer dikkat edilmesi gereken nokta ise balıkların kum ile olan ilişkileridir. Bazı balık türleri akvaryum kumunu kazmayı severler, bazıları ise kumla hiç ilgilenmezler. Kum kazan veya kuma saklanan türler için çok ince veya çok kalın olmayan kumlar seçmek daha iyidir. Aslında temel olarak çok kalın kumlar arasında biriken pislikler filtreler tarafından alınamaz ve orda çürümeye başlarlar. Dip çekimi de bu pisliklerin tam olarak temizleyemez. Bu oluşan çürüme, akvaryumda nitrat gibi zararlı maddelerin daha fazla oluşmasına neden olur.
Kum seçiminde diğer nokta ise kumun rengidir. Bu göz zevkiyle bağlantılıdır. Ama tamamen göz zevkine göre seçim yapılması yanlıştır. Bu kısımda en önemli nokta kum renginin çok açık ve parlak olmamasıdır. Parlak zemin balıkları rahatsız edecek ve hastalıklara daha kolay yakalanmalarına neden olacaktır. Bu parlaklık dışındaki renk seçimleri tamamen görsel zevke kalmıştır.
Dekorasyon malzemelerinde seçim balık seçimiyle birebir ilişkilidir. Mesela üreme davranışları dekorasyon malzemeleri seçiminde etkilidir. Tanganyika Gölü çiklitlerinden olan Brevis çiklitleri boş salyangoz kabukları içine yumurtlar. Ağızda yumurta tutan Malawi türleri genelde yumurtaları ağızlarına aldıklarında bir mağaraya saklanma ihtiyacı duyarlar. Bazı çiklit türleri ise düz bir kayaya, bir mağaranın duvarına veya bitkilerin yapraklarına yumurta bırakarak bunları orda korurlar.
Genelde kayalar yüksek pH isteyen balıkların bulunduğu akvaryumlar ihtiyaç duyulan malzemelerdir. Hem suyu sertleştirip hem de balıkların üremeleri için uygun ortam sağlarlar. Kütükler ise düşük pH isteyen balıkların akvaryumlarında kullanılırlar. Bitki akvaryumları için de güzel aksesuarlardır. Ayrıca kütükler az da olsa pH'ın düşmesini sağlarlar.
Her türlü akvaryumda bitki kullanılabilir. Önemli olan hangi bitkinin kullanılacağıdır. Özellikle bitkilerle iyi geçinmeyen çiklit türlerinde kalın yapraklı ve dayanıklı bitki türleri kullanılır. Mesela anubias türleri bu tür balıklar için uygundur. Bitkilerle iyi geçinen türler için her türlü bitki kullanılabilir. Mesela lepistesler için yüzey bitkileri veya çalı benzeri bitkiler kullanmak iyi olur. Bu tarz bitkiler yavruların saklanması için ortam oluştururlar. Böylece yavrular kendilerini diğer balıklardan saklama şansına sahip olurlar. Yapay bitkiler yerine canlı bitkiler kullanmak akvaryum açısından çok faydalıdır. Yapay bitkiler sadece dekoratif bir görüntü sergilerler ama doğal bitkiler akvaryumunuzu kapalı bir ekosisteme dönüştürürler. Balık pislikleri ve yem artıklarından dolayı akvaryumda oluşan Nitrat ve Fosfat gibi maddeleri canlı bitkiler kullanarak akvaryumun daha sağlıklı olmalarını sağlarlar. Ayırca köklerinde barındırdıkları yararlı bakteriler nedeniyle akvaryuma daha da faydalı olurlar.
Aydınlatma seçimi bir diğer önemli konudur. Sadece balıkların olduğu akvaryumlarda ışık çok önemli değildir. Sadece gece ve gündüzü ayırt etmelerine yetecek kadar bir ışıklandırma yeterli olacaktır. Bitkili akvaryumlarda ise akvaryumda bulunan bitkiler göz önüne alınarak onların ihtiyaçları yönünde bir aydınlatma seçilmelidir.
Öncelikle yapılması gereken hangi tür balığın besleneceğine karar vermektir. Bu akvaryum ve malzeme seçimini yapmamız için gerekli bir bilgidir. Birçok balık türü için beslenilebilecek en az akvaryum ölçüleri bellidir. Mesela Malawi Çiklitlerinde tek tür için en az 200ltlik bir akvaryum gerekmektedir. Tür ve bölge seçiminde dikkat edilmesi gereken bir diğer nokta da türlerin istekleri ve birbirlerine uyumluluğudur. Bu konuyu başka bir yazıda detaylandırmak daha iyi olacaktır.
Beslenecek türün seçiminden sonra ihtiyacımız olan akvaryumu almamız uygun olacaktır. Bu noktada yapılan bir hata da ihtiyaç duyulan en küçük akvaryumu almaktır. Bu hem ilerisi için sorun teşkil eder hemde küçük akvaryumun bakımı büyük akvaryuma göre her zaman daha zordur. Büyük akvaryum ilk bakışta biraz masraflı gibi görünsede uzun vadede çok daha uygun olacaktır.
Akvaryumu aldıktan sonra ihtiyacımız olan temel malzemelere geçelim. Akvaryum için en temel malzeme filtredir. Filtre seçimi hem şu an hemde ilerisi için çok önemlidir. Filtre 1 saat içinde akvaryumun hacminin 2 ile 5 katı arasında suyu filtre edebilmelidir. Genelde iç filtrenin yeterli olacağı düşünülür. Ama iç filtreler aslında mekanik temizlik için yapılmış ürünlerdir. Hem suyu hareketlendirir hem de suyu mekanik olarak temizlerler. Su içinde kalın pisliklerin yüzmesini ve göze batmalarını engellerler. Bunun yanında biyolojik filtrasyon yapsalar da bu yeterli değildir. Şelale tipi filtreler ise 80ltye kadar olan akvaryumlar için yeterli gibidirler. Dış filtreler ise filtrasyon konusunda çok başarılıdırlar. Hem kullanımları hem de temizlikleri iyidir ve bir çok akvaryum için yeterlidirler. Aslında en iyi filtrasyon sistemi sumplardır. Fakat hem maliyeti hem de geniş yer ihtiyacı nedeniyle pek kullanışlı değillerdir.
Her ne kadar dış filtre yeterli olsa da akvaryuma 1 iç filtre eklemekte fayda vardır. İç filtre hem su içinde yeterli akıntıyı oluşturacak hem de mekanik filtrasyonla dış filtreye yardımcı olacaktır.
Filtremizi seçtikten sonra sıra filtre malzemelerini seçmeye geldi. Temel malzemeler elyaf, sünger ve seramik borulardır. Bu malzemeler dışındaki malzemeler balık seçimine göre belirlenir. Düşük pH isteyen balıklar için torf(turba), yüksek pH isteyen balıklar için mercan kırığı gibi malzemeler almak gerekir. Aktif karbon(kömür) ise sadece akvaryumda kimyasal kullanılması gerekn durumlar oluştuktan sonra filtreye yerleştirilmesi gereken bir malzemedir. Sürekli olarak filtrede bulunması gerekmeyen bir malzemedir.
Bu malzemeler filtre içine su akış yönüne göre yerlerştirilir. Suyun filtreye girdiği yönde ilk önce seramik borularla karşılaşması gerekir. Seramik borular buradaki görevi suyun filtre içinde her yöne doğru hareket etmesini sağlamaktır. Seramik borulardan sonra sünger koyulması iyi olacaktır. Bu sünger hem kalın pislikleri tutacak hemde bakterilere yaşama alanı sağlayacaktır. Süngerden sonra ihtiyaca göre torf veya mercan kırığı koymak iyi olacaktır. Bu malzemelerden sonra en sona elyaf koymak daha ince pisliklerin tekrar akvaryuma gitmesini engelleyecektir. Ayrıca elyaf bakterilere de yerleşme imkanı sağlar.
Filtremizi ve malzemelerini belirledikten sonra sırada ısıtıcı seçimi vardır. Isıtıcı seçiminde genelde 1 lt'ye 1 watt güç gelecek şekilde seçim yapılır. Akvaryum hacmi büyüdükçe ısıtıcının gücünü büyütmek yerine daha fazla ısıtıcı kullanmak daha iyi olacaktır. Bunun sebebi bir ısıtıcıyla ısıtılan akvaryumlarda ısıtıcıya en uzak nokta ile ısıtıcı çevresi arasındaki ısı farkının fazla olmasıdır. Isıtma birimi çoğaldıkça ısı farkları daha az olazaktır. Bu insanlar için ve sıcakkanlı canlılar için fazla birşey ifade etmese de balıklar gibi soğukkanlı canlılar için çok önemlidir.
Akvaryumlarda genelde kulanılan bir diğer malzeme ise hava motorudur. Hava motorları suya O2 kazandırmak için kullanılırlar. Aslında su içine verdikleri havanın çok az bir kısmı suya karışır ama bu hava su yüzeyine çıkarken su yüzeyinde bir hareket yaratır. Bu hareket suyun havalanmasını sağlar.
Şu anda akvaryum kurulumda gerekli olan temel bileşenleri seçmiş bulunuyoruz. Şu anda seçtiğimiz malzemelerle akvaryumumuz balık beslenebilecek duruma geldi. Sırada hem görsel olarak hem de balıkların daha rahat edebilmeleri için gerekli malzemeler var. Yine en baştaki balık seçimimize geri dönmemiz gerekiyor. Besleyeceğimiz balıklara göre kum, bitki ve dekorasyon malzemeleri seçimi yapacağız.
Kum ve taban malzemesi seçimi beslenecek balık ve bitki türüne göre yapılır. Burda temel olan ölçüt kumun yüksekliği, kum tanelerinin kalınlığı, kumun su üzerindeki etkileri ve balıkların kum ile olan ilişkileridir. Bitki dikilecek akvaryumlarda en az kum yüksekliği 5cm olmalıdır. Bu yükseklik bir çok bitki türü için yeterli bir seviyedir. Bazı özel türler için daha fazla kum yüksekliği gerekebilir. Kum tanelerinin kalınlığı ise ne çok ince ne de çok kalın olmalıdır. Akvaryumcularda bir çok kalınlıkta kum bulunsa da orta kalınlıktaki kumları seçmek önemlidir. Kumun su üzerindeki etkileri çok önemlidir. Mercan kırığı ve midye kırığı suyun pH'ını yükseltip suyu sertleştireceği için sadece sert su isteyen balıkların akvaryumlarında kullanılması önerilir. Quartz kum ve lav kırığı suya etki etmez, bu nedenle düşük pH veya nötr su isteyen blaıkların akvaryumlarında kullanılır. Dere kumu ise genelde bitki veya yoğun bitkili akvaryumlarda tercih edilen bir malzemedir. Deniz kumu ise tatlısu akvaryumlarında önerilmez. Bitkili akvaryumlarda kumun altına gübreli taban malzemeleri eklemek bitkiler açısından faydalı olacaktır.
Kum seçiminde bir diğer dikkat edilmesi gereken nokta ise balıkların kum ile olan ilişkileridir. Bazı balık türleri akvaryum kumunu kazmayı severler, bazıları ise kumla hiç ilgilenmezler. Kum kazan veya kuma saklanan türler için çok ince veya çok kalın olmayan kumlar seçmek daha iyidir. Aslında temel olarak çok kalın kumlar arasında biriken pislikler filtreler tarafından alınamaz ve orda çürümeye başlarlar. Dip çekimi de bu pisliklerin tam olarak temizleyemez. Bu oluşan çürüme, akvaryumda nitrat gibi zararlı maddelerin daha fazla oluşmasına neden olur.
Kum seçiminde diğer nokta ise kumun rengidir. Bu göz zevkiyle bağlantılıdır. Ama tamamen göz zevkine göre seçim yapılması yanlıştır. Bu kısımda en önemli nokta kum renginin çok açık ve parlak olmamasıdır. Parlak zemin balıkları rahatsız edecek ve hastalıklara daha kolay yakalanmalarına neden olacaktır. Bu parlaklık dışındaki renk seçimleri tamamen görsel zevke kalmıştır.
Dekorasyon malzemelerinde seçim balık seçimiyle birebir ilişkilidir. Mesela üreme davranışları dekorasyon malzemeleri seçiminde etkilidir. Tanganyika Gölü çiklitlerinden olan Brevis çiklitleri boş salyangoz kabukları içine yumurtlar. Ağızda yumurta tutan Malawi türleri genelde yumurtaları ağızlarına aldıklarında bir mağaraya saklanma ihtiyacı duyarlar. Bazı çiklit türleri ise düz bir kayaya, bir mağaranın duvarına veya bitkilerin yapraklarına yumurta bırakarak bunları orda korurlar.
Genelde kayalar yüksek pH isteyen balıkların bulunduğu akvaryumlar ihtiyaç duyulan malzemelerdir. Hem suyu sertleştirip hem de balıkların üremeleri için uygun ortam sağlarlar. Kütükler ise düşük pH isteyen balıkların akvaryumlarında kullanılırlar. Bitki akvaryumları için de güzel aksesuarlardır. Ayrıca kütükler az da olsa pH'ın düşmesini sağlarlar.
Her türlü akvaryumda bitki kullanılabilir. Önemli olan hangi bitkinin kullanılacağıdır. Özellikle bitkilerle iyi geçinmeyen çiklit türlerinde kalın yapraklı ve dayanıklı bitki türleri kullanılır. Mesela anubias türleri bu tür balıklar için uygundur. Bitkilerle iyi geçinen türler için her türlü bitki kullanılabilir. Mesela lepistesler için yüzey bitkileri veya çalı benzeri bitkiler kullanmak iyi olur. Bu tarz bitkiler yavruların saklanması için ortam oluştururlar. Böylece yavrular kendilerini diğer balıklardan saklama şansına sahip olurlar. Yapay bitkiler yerine canlı bitkiler kullanmak akvaryum açısından çok faydalıdır. Yapay bitkiler sadece dekoratif bir görüntü sergilerler ama doğal bitkiler akvaryumunuzu kapalı bir ekosisteme dönüştürürler. Balık pislikleri ve yem artıklarından dolayı akvaryumda oluşan Nitrat ve Fosfat gibi maddeleri canlı bitkiler kullanarak akvaryumun daha sağlıklı olmalarını sağlarlar. Ayırca köklerinde barındırdıkları yararlı bakteriler nedeniyle akvaryuma daha da faydalı olurlar.
Aydınlatma seçimi bir diğer önemli konudur. Sadece balıkların olduğu akvaryumlarda ışık çok önemli değildir. Sadece gece ve gündüzü ayırt etmelerine yetecek kadar bir ışıklandırma yeterli olacaktır. Bitkili akvaryumlarda ise akvaryumda bulunan bitkiler göz önüne alınarak onların ihtiyaçları yönünde bir aydınlatma seçilmelidir.
