Doğuş Pertez
Admin
Türkiye selçukluları ve beylikler dönemi türk uygarlığı
Tarih boyunca kurulan Türk devletleri, birbirlerin devamı olmuşlardır.Devlet teşkilatı,ordu,yargı,ekonomik hayat,dil sanat anlayışı hemen hemen aynıdır.Tabii ki buyuk değişikliklerde olabilir bun lar iki sepebten gerçekleşir:
Birincisi:Kültürde derin iz bırakan değişimlerdir,özellikle din alanında çok etkileri görülmüştür.Bu etkiler devletin yönetimini etkilemiştir.
İkincisi:Yapılan göçlerdir ve göç sırasında karşılaşılan kültürlerden etkilenmeyle olmuştur.Bunlara ek olarak corafi ve iklim şartlarıda etkili olmuştur.
Aslında Türk kültürü devletin yönetimini hep etkilemiştir bu etki özellikle birbirleri ardına kurulan devletlerde daha çoktur.
Türkiye Selçuklu Devleti Anadolu Selçuklu Devleti’nin bir kolu olarak ortaya çıkmıştır ve devam etmiştir,hatta hükümdarlar bile aynı ailelerden gelmişlerdir.Her iki devlette de Türkler müslümandı,tükçe konuşurlardı ve gelenek görenekleri aynıydı.Coğrafi olarakta yakınlıkları mevcuttu.
1.TOPLUM YAPISI
a)Sosyal Yapı
Türkiye Selçuklularında halk şehirli ve köylü olarak ikiye ayrılırlardı.Genelde şehirliler daha kaliteli bir hayat sürerlerdi fakat Moğol istilasıyla zenginlik ve refah ları bozulmuştur.
Beylikler döneminde ise şehirleşme ve imar faaliyetleri hız kazanmıştır.Kırlık kesimde hayvancılıkla uğraşan Türkmenler konar göçer bir hayat sürdürüyorlardı.Yerleşik hayata geçenlerse tarımcılıkla uğraşıyorlardı ve elde ettikleri gelirin onda birini devlete vergi olarak veriyorlardı.Moğol istilasıyla, doğudan yeni Türk kafileleri Anadolu’ya gelmişti ve onlarıda uc denilen sınır bölgelerine yerleştirdiler.Anadoludaki Türkler hristiyanlarla iyi ilişkiler içerisindeydiler ve giyim kuşam gibi engel koymamışlardı.
b)Toprak Rejimi
Selçuklularda topraklar şahısların değil,devletin mülkiyetinde bulunuyorlardı ve çiftçilere işleyebilecekleri kadar toprak veriyorlardı.Ayrıca bu topraklar ekip biçildikçe babadan oğla geçiyorlardı.Bu sayede çifçlerarasında toprak farkından doğan büyük uçurumda ortadan kalktı.Selçuklular hep Bizansa lılar ve Haçlılarla savaş halinde oldukları için toprakları hep zarar görmüştür bu sebeble Selçukluların çiftçiye ihtiyacı vardı,fethettikleri bölgelerin iç kısımlarına çiftçileri gönderiyorlardı.
c)Sosyal Güvenlik ve Dayanışma
Türkler arasında refah a çok önem verilirdi bu sebebten dolayı Anadoluya huzur diyarı gibi isimler konulmuştur.Selçuklular bir çok hastahane ve imaret gibi binalar yapmıştır ve bu kurumlarin hizmet ve yonetimleri düzenli yürütülürdü.
A) Ahillik
Türkiye Selçuklularında en ilgi çeken kuruluşlardan biri ahilliktir.Bu kuruluş esnafın kendi arasında yardımlaşmak için kurduğu bir kuruluştu.Bu kuruma katılanlarin her biri zor durumda olanlara yardim etmek durumundaydi ve haram mal yememeliydiler.Ahilliğin kılıçlı koluda vardı.Bunlar ise savaşlara katılanlardı ve bir çok savaşta çok yararlari görülmüştür.
a)Sultan
Devletin başındaki kişiye ‘Sultan’ denirdi.Sultan devlete ortak sayılırdı.Sultanın meşurluğu halifenin tasdikine bağlıydı.Sultanın temel görevi halkı refah,mutluluk ve güven içinde yaşamasını sağlamaktı.Sultan adına para basılır ve hutbe okutulurdu.Sultan ayrıca başkomutandı.
b) Veliaht
Türkiye Selçuklularında taht boşaldığı zaman sultanın oğullarından birisi yerine geçerdi ve bunun mutlaka büyük oğlu olması gerekmezdi.Ayrıca sultanlar ölmeden önce tahta kimin geçeceğini belirleye bilirlerdi.Hukumdar adaylarına veliaht denirdi.Bunlar melik olarak ulkenin çeşitli yerlerinde devlet yönetimi ve askeri eğitim için gönderilirlerdi.Türkiye Selçuklularında taht boşaldığında genellikle veliahtlar arasında kavgalar olmuşru ve bu devleti oldukça etkilemiştir.
c) Merkez Teşkilatı
Türkiye Selçuklularında devlet eyaletlere ayrılarak yönetilirdi.Bu eyaletlerin başında melik veya emirler bulunurdu.Şehirlerde güvenliği yüksek rütbeli subaşılar sağlardı.
Ordu
Türkiye Selçuklularında orduya çok önem verilirdi özellikle Moğol istilası yüzünden.Ordunun genel kuruluşu genel olarak şöyleydi:
1)Türkmenler:
Bu askerler uc larda bulunuyorlardı ve hıristiyanlarla yakın oldukları için devamlı savaşa hazır biş şekildeydiler ve düşmana saldırılar yaparak saldırı güçlerini düşürürlerdi.
2)Tımarlı sipahiler:
Ordunun ikinci kalabalık birliğidir ve gelirlerini toprakların vergilerinden alırlardı.Barış zamanı savaş eğitimi verirler savaş zamanında ise savaşa katılırlar.
3) Hassa Askerleri:
Küçük yaşta asker eğitimi görmüş askerlerden oluşuyordu.Bunların içinde hristiyan ailelerin çocuklarıda bulunuyorudu.Sayıları yaklaşık 10 dolayındadır ve devletten maaş alırlardı.
4) Bağlı Devletler Askerleri:
Devlete bağlı beyliklerin askerlerinden oluşurlardı savaş durumunda Selçuklulara donanımlı asker gönderirlerdi.
5)Ücretli askerler:
Savaş çıktığı zaman,orduda geçici olarak göreve alınırlardı ve devletten bu hizmetleri karşılığında ücret alırlardı.
Orduda sultan olmadığı zaman emirü’l-ümera lar orduyu kumanda ederlerdi.
Din
Anadolu’ya gelen tukler hemen burayı anayurtları olarak bellemişlerdi ve çeşitli nedenlerden dolayı islamı din olarak seçtiler ve dinlerini yavaş yavaş alıştılar.Bu arada çeşitli tasavvuf erbabları ve şehler orataya çıktı.Türkler müslümanlığa derin manevi destekler vermiştir.İslam dinin iyi bilen kişilerden bağzıları şunlardır:
Mevlana,Celaleddin Rumi,Sadreddin Konevi örneklenebilir.sultan II Kılıç Arslanın bir özelliği ise hristiyanların muslumanlarda din konusunda tartışmasın da bir sakınca görmemiştir ve hristiyanlar rahatça tartışabilmekteydiler.
Hukuk
Büyük Selçuklu devleti nin aynısıdır ve adliye şer’i yargı ve örfi yargı olarak ikiye ayrılırdı.
Şer’i Yargı:
Davalara kadılar bakarlardı, kadılar miras evlenme boşanma gibi konulara bakarlardı ve onları Kadıü’l-kuzat lar denetlerdi.Bu yargı kurumunda din ile ilgili konulara bakılırdı.
Örfi Yargı:
Örfi yargıda ise din dışı işlere bakılırdı,kanunlara uymayanlar ve huzuru bozanlar yargılanırlardı.Bu yargı organın başında Emir-i dad bulunurdu.Askeri konularda kadıasker ve ağır suçlarda isedivan-ı mezalim bakardı ve kararları kesindi.
6)Fikir ,Dil ve Edebiyat
Fikir hayatı Türkiye Selçuklularında çok önemli bir yere sahipti ve oldukça önem verirlerdi.Bunun sonucunda çeşitli Mevlana Celaleddin Rumi gibi kişiler orataya cıkmıştır.Aşık Paşa ise türkçeye önem verilmediğini belirten şiirlerle kendini belli etmiştir.
7)Ekonomik Hayat:
Anadolu Asya ile Avrupa arasında bir köprü oluşturduğu için ticaret ve sanaiiye oldukçe yatkın bir yerdi fakat Selçuklular bu durumu iyi degerlendiremediler ve geri kaldılar.Daha sonra önlerideki engeli kaldırıp ticaret ve sanaiiyi geliştirmek için kolları sıvadılar.Gümrük ücretlerini azalttılar dış ticaretçilerin dikkatini çektiler gelen kervanlara yemek ilac hasta bakımı gibi ikramlarda bulundular yooları güzelleştirdiler.Bütün bunların sonucunda sanayii ve ticaret gelişti ulke ekonomisi güzel bir hal aldı.
Para:
Ticaretin gelişmesiyle yenilikler oldu bankacılık mesleği ve para ortaya çıktı.Selçukluların paraları yüksek ayarlı altından ve buyuk yapılırlardı ayrıca bu paraların sınır dışarı çıkartılması yasaktı.
8) Sanat
Selçuklular sanata çok önem verirlerdi ve bu nedenle sanat alanında bir çok değerli ve paha biçilmez eserliri bulunmaktadir.Tabii ki bi o kadar değerlide sanatçıları vardi.Selçulularda yapılan bazi sanatlar şöyledir:
Mimar alanında: Hanlar,medreseler,kümbetler,kö prülerkaleler,camile ,hastahaneler,sebiller
Resim alanında:Çini üzerine,kumaş,halı üzerine,saray duvarlarına.
Heykel alanında:Kabartma,oyma şekiller,kale ve şehir surları, genel olarak çift başlı kartal,arslan heykelleri vb.
Müzik alanında:Musiki takımları,mızıka,dans grupları,davul, zurna
Uçlarda Hayat ve Beylikler
(1/1)
İlteriş:
Uçlarda Hayat ve Beylikler
Bazı Türk devletlerinde sınırlara ve sınır boylarındaki vilayetler ile sancaklara uc adı veriliyordu.
Anadolu daki ilk uc teşkilatı XI. yüzyılda Bizans sınırında Danişmentliler tarafından kuruldu.
Türkiye Selçukluları üç yönde uc bölgeleri oluşturdular.
* Güneyde, Çukurova da Ermenilere ve Kıbrıs Krallığına karşı oluşturulan ve bölgelerinin merkezleri Alaiye ve Antalya idi
* Kuzeyde, Trabzon imparatorluğuna karşı kurulan uç bölgelerinin merkezleri Samsun, Bafra, Sinop ve Kastamonu ydu.
* Batı da, Bizans a karşı oluşturulan ve bölgelerinin merkezleri ise Afyonkarahisar, Kütahya ve Denizli ydi. Türkiye Selçukluları bu uc bölgelerine bir genel vali veya bir komutan (Emir-i Vilayet-i Uc) tayin ediyordu. Kösedağ Savaşından sonra Anadolu Moğol tahakkümüne girince uc beyleri bulundukları yerlerde birçok
devlet ve beylik kurdular.
Osmanoğulları (1299-1918):
Oğuzların Kayı boyuna mensup olan Osmanlıların kurucusu Osman Bey dir. Bizans sınırı olan Söğüt ve Domaniç te kurulmuştur. (Bu beylik ile ilgili geniş bilgi Tarih-2 dersinde verilir.)
Karamanoğulları:
Oğuzların Afşar boyundandırlar. Beylik Kerimüddin Karaman Bey zamanında kuruldu (1256). Karamanoğlu Mehmed Bey Konya yı ele geçirdi (1277). Mehmed Bey Türkçeyi resmi dil haline getirdi ve yayınladığı bir fermanlı Türkçeden başka dil konuşulmasını yasakladı. Moğollarla mücadele eden Karamanoğulları kendilerini Anadolu Selçuklu Devleti nin mirasçısı olarak görmüştür. Osmanlı-Karamanlı münasebetleri ilk defa 1361 yılında beyliğin başına geçen Alaeddin Ali Bey zamanında başladı. 1397 yılında Yıldırım Bayezit tarafından ortadan kaldırılan Karaman beyliği Ankara Savaşı ndan sonra tekrar bağımsız oldu. 1487 tarihinde Osmanlı Padişahı II. Bayezit bu beyliğe tamamen son vermiştir.
Germiyanoğulları:
Kütahya ve Eskişehir yöresinde kuruldu. Kurucusu Aliziroğlu Yakup Bey dir. I. Murad zamanında Beyliğin başında bulunan Süleyman şah kızını I. Murad ın oğlu Yılıdırım Bayezit e verdi. Çeyiz olarak da Kütahya, Tavşanlı, Simav ve Emet i Osmanlılara bıraktı. Yıldırım Bayezit Germiyan Beyliğini Osmanlı topraklarına kattı (1390). Beylik Ankara Savaşı ndan sonra tekrar kuruldu. II. Yakup Bey in vasiyeti üzerine II. Murat zamanında Germiyanoğulları Beyliği Osmanlı topraklarına katıldı (1429).
Karesioğulları(1304-1360):
Balıkesir ve Çanakkale dolaylarında kurulmuş bir Türk beyliğidir. Kalem Bey ve Karesi Bey Balıkesir i Bizanslılardan alarak burayı kendilerine merkez yaptılar (1304). Karesi Bey Moğol baskısından kaçan Türkmenleri kendi bölgesine yerleştirdi. Daha sonra Batı Anadolu da birçok il ve kasabayı ele geçirdi.
Karesi Bey den sonra devlet zayışadı ve ikiye ayrıldı. Denizcilikte ileri seviyede olan Karesioğulları Bizans a karşı güçlü bir donanma oluşturdular. Balıkesir ve çevresi Orhan Bey tarafından Osmanlı topraklarına katıldı (1345). I. Murat da Çanakkale bölgesini ele geçirerek bu beyliğin tamamını Osmanlı topraklarına kattı (1360). Hacı ilbeyi, Evrenuz Bey, Ece Halil, Gazi Fazıl gibi Karesi beyleri Osmanlı hizmetine gererek Rumeli nin fethinde büyük başarılar göstermişlerdir. Ayrıca Karesi Beyliği ne ait gemiler Osmanlılara geçmiş ve Osmanlı donanmasının temelini teşkil etmiştir. Rumeli nin fethinde bu gemilerden yararlanılmıştır.
Hamidoğulları (1300-1423):
Feleküddin Dündar Dey tarafından Borlu ve Eğirdir dolaylarında kuruldu. Daha sonra Isparta, Uluborlu, Antalya, Burdur, Akşehir, Seydişehir, Manavgat, Akseki ve Elmalı beyliğin sınırları içine alındı. Dündar Bey
Anadolu ya gelen Moğol Valisi Timurtaş tarafından öldürüldü. Onun Anadolu dan ayrılması üzerine Dündar Beyin oğulları beyliği yeniden kurdular. Topraklarının birkısmını Osmanlı Sultanı I. Murat a sattılar. Geri kalan topraklar Osmanlılarla, Karamanoğulları arasında paylaşıldı. Dündar Bey in kardeşi Yunus Bey tarafından idare edilen Hamidoğullarının Antalya koluna Yıldırım Bayezit son verdi (1390). Beylik Ankara Savaşı ndan sonra tekrar kuruldu ise de II. Murat bu beyliğe son verdi (1423).
Eşrefoğulları (1284-1326):
XIII. yüzyılın ikinci yarısında Seyfeddin Süleyman Bey tarafından kuruldu. Beyliğin merkezi Beyşehir idi. Süleyman Bey öldükten sonra beylik zayışadı. Son hükümdar Moğol valisi Timurtaş tarafından öldürüldü. Böylece bu beylik sona erdi (1326).
Alâiye beyleri (1293-1471):
Türkiye Selçuklularının zayışamasından sonra Alaiye Karamanoğullarının eline geçti. 1427 de Karamanoğullarından savcı bey Alaiye yi Memlük Devletine sattı. Alaiye 1471 yılında Fatih tarafından Osmanlı topraklarına katıldı.
Menteşoğulları (1261-1424):
Menteşe Bey adında bir Türkmen Beyi tarafından kuruldu. Beyliğin merkezi Muğla idi. Menteşe Bey in ölümünden sonra yerine oğlu Mesud Bey geçti. Adalarda fetihlerde bulundu. Rodos Adasının büyük bir kısmını topraklarına kattı. Yıldırım Bayezit tarafından Osmanlı topraklarına katılan beylik Ankara Savaşı ndan sonra tekrar kuruldu. II. Murat 1424 te bu beyliğe tamamen son verdi.
Taceddin Oğulları (Canik Beyleri):
Canik bölgesinde Taceddin Bey tarafından kuruldu. Canik bölgesi Bafra, Samsun, Terme ve Ordu ilinin bazı bölgelerini içine alıyordu. Beyliğin merkezi Niksar idi. Bu beylik II. Murat zamanında Osmanlı topraklarına katıldı (1428).
Sahib Ataoğulları (1275-1426):
Afyonkarahisar ve çevresinde Türkiye Selçuklu Devleti veziri Sahib Ata Fahreddin Ali nin oğulları ve torunları tarafından kuruldu. Bu beylik Germiyanoğulları tarafından 1342 yılında ortadan kaldırıldı.
Aydın Oğulları (1308-1426):
Aydınoğlu Mehmed Bey tarafından Birgi ve yöresinde kuruldu. Mehmed Bey daha sonra Aydın, Efes, Selçuk ve izmir i ele geçirdi. Mehmed Bey den sonra başa geçen Gazi Umur Bey, Yunanistan ve adalara seferler
yaptı. Trakya kıyılarına sefer yaptı ve Bizans donanmasını mağlup etti. Umur Bey den sonra oğlu Hızır Bey başa geçti. Zayışamaya başlayan beylik isa Bey zamanında Osmanlılara bağlandı (1390). Ankara savaşından sonra yeniden kurulan beyliğin, bu dönemdeki en başarılı hükümdarı Cüneyd Bey dir. Beylik II. Murat zamanında Osmanlı topraklarına katıldı (1426).
Candaroğulları (isfendiyaroğulları) (1292-1461):
Kastamonu ve Sinop çevresinde şemseddin Yaman Candar tarafından kuruldu(1292). Candar; Selçuklularda Hassa Askeri anlamanı gelen bir unvandır Candaroğulları Karadeniz ticaretini ellerinde bulunduran Venedik ve Cenevizlilerle iyi ilişkiler kurmuşlardır. Yıldırım Bayezit Candaroğulları topraklarını ülkesine kattı. Ancak isfendiyar Bey in Sinop ta Osmanlılara bağlı olarak hakimiyet sürmesine izin
verdi. isfendiyar Bey Ankara Savaşı ndan sonra beyliği yeniden kurdu. Bu beyliğe Fatih Sultan Mehmet son verdi (1461).
Pervaneoğulları (1277-1322):
Türkiye Selçuklu Devleti veziri Süleyman Pervane nin oğlu Mehmed Bey tarafından kuruldu. Merkezi Sinop idi. Mehmed Bey den sonra yerine geçen Mesud ve Gazi Çelebi döneminde beyliğin sınırları genişledi.
Cenevizlilere karşı başarılı savaşlar yapıldı. Gazi Çelebi Bey in ölümünden sonra Candaroğulları bu beyliğe son verdiler (1322).
Saruhanoğulları (1313-1410):
Manisa merkez olmak üzere Saruhan Bey tarafından kuruldu. Menemen, Foça ve Kemalpaşa bu beyliğin toprakları içindedir. Saruhan Bey bir donanma yaptırarak Ege Denizi ndeki adalara seferler düzenledi.
Beylik 1390 yılında yıldırım Bayezit tarafından ortadan kaldırıldı. Ankara Savaşı ndan sonra tekrar kurulan beyliğe Çelebi Mehmet son verdi (1410),
Birincisi:Kültürde derin iz bırakan değişimlerdir,özellikle din alanında çok etkileri görülmüştür.Bu etkiler devletin yönetimini etkilemiştir.
İkincisi:Yapılan göçlerdir ve göç sırasında karşılaşılan kültürlerden etkilenmeyle olmuştur.Bunlara ek olarak corafi ve iklim şartlarıda etkili olmuştur.
Aslında Türk kültürü devletin yönetimini hep etkilemiştir bu etki özellikle birbirleri ardına kurulan devletlerde daha çoktur.
Türkiye Selçuklu Devleti Anadolu Selçuklu Devleti’nin bir kolu olarak ortaya çıkmıştır ve devam etmiştir,hatta hükümdarlar bile aynı ailelerden gelmişlerdir.Her iki devlette de Türkler müslümandı,tükçe konuşurlardı ve gelenek görenekleri aynıydı.Coğrafi olarakta yakınlıkları mevcuttu.
1.TOPLUM YAPISI
a)Sosyal Yapı
Türkiye Selçuklularında halk şehirli ve köylü olarak ikiye ayrılırlardı.Genelde şehirliler daha kaliteli bir hayat sürerlerdi fakat Moğol istilasıyla zenginlik ve refah ları bozulmuştur.
Beylikler döneminde ise şehirleşme ve imar faaliyetleri hız kazanmıştır.Kırlık kesimde hayvancılıkla uğraşan Türkmenler konar göçer bir hayat sürdürüyorlardı.Yerleşik hayata geçenlerse tarımcılıkla uğraşıyorlardı ve elde ettikleri gelirin onda birini devlete vergi olarak veriyorlardı.Moğol istilasıyla, doğudan yeni Türk kafileleri Anadolu’ya gelmişti ve onlarıda uc denilen sınır bölgelerine yerleştirdiler.Anadoludaki Türkler hristiyanlarla iyi ilişkiler içerisindeydiler ve giyim kuşam gibi engel koymamışlardı.
b)Toprak Rejimi
Selçuklularda topraklar şahısların değil,devletin mülkiyetinde bulunuyorlardı ve çiftçilere işleyebilecekleri kadar toprak veriyorlardı.Ayrıca bu topraklar ekip biçildikçe babadan oğla geçiyorlardı.Bu sayede çifçlerarasında toprak farkından doğan büyük uçurumda ortadan kalktı.Selçuklular hep Bizansa lılar ve Haçlılarla savaş halinde oldukları için toprakları hep zarar görmüştür bu sebeble Selçukluların çiftçiye ihtiyacı vardı,fethettikleri bölgelerin iç kısımlarına çiftçileri gönderiyorlardı.
c)Sosyal Güvenlik ve Dayanışma
Türkler arasında refah a çok önem verilirdi bu sebebten dolayı Anadoluya huzur diyarı gibi isimler konulmuştur.Selçuklular bir çok hastahane ve imaret gibi binalar yapmıştır ve bu kurumlarin hizmet ve yonetimleri düzenli yürütülürdü.
A) Ahillik
Türkiye Selçuklularında en ilgi çeken kuruluşlardan biri ahilliktir.Bu kuruluş esnafın kendi arasında yardımlaşmak için kurduğu bir kuruluştu.Bu kuruma katılanlarin her biri zor durumda olanlara yardim etmek durumundaydi ve haram mal yememeliydiler.Ahilliğin kılıçlı koluda vardı.Bunlar ise savaşlara katılanlardı ve bir çok savaşta çok yararlari görülmüştür.
a)Sultan
Devletin başındaki kişiye ‘Sultan’ denirdi.Sultan devlete ortak sayılırdı.Sultanın meşurluğu halifenin tasdikine bağlıydı.Sultanın temel görevi halkı refah,mutluluk ve güven içinde yaşamasını sağlamaktı.Sultan adına para basılır ve hutbe okutulurdu.Sultan ayrıca başkomutandı.
b) Veliaht
Türkiye Selçuklularında taht boşaldığı zaman sultanın oğullarından birisi yerine geçerdi ve bunun mutlaka büyük oğlu olması gerekmezdi.Ayrıca sultanlar ölmeden önce tahta kimin geçeceğini belirleye bilirlerdi.Hukumdar adaylarına veliaht denirdi.Bunlar melik olarak ulkenin çeşitli yerlerinde devlet yönetimi ve askeri eğitim için gönderilirlerdi.Türkiye Selçuklularında taht boşaldığında genellikle veliahtlar arasında kavgalar olmuşru ve bu devleti oldukça etkilemiştir.
c) Merkez Teşkilatı
Türkiye Selçuklularında devlet eyaletlere ayrılarak yönetilirdi.Bu eyaletlerin başında melik veya emirler bulunurdu.Şehirlerde güvenliği yüksek rütbeli subaşılar sağlardı.
Ordu
Türkiye Selçuklularında orduya çok önem verilirdi özellikle Moğol istilası yüzünden.Ordunun genel kuruluşu genel olarak şöyleydi:
1)Türkmenler:
Bu askerler uc larda bulunuyorlardı ve hıristiyanlarla yakın oldukları için devamlı savaşa hazır biş şekildeydiler ve düşmana saldırılar yaparak saldırı güçlerini düşürürlerdi.
2)Tımarlı sipahiler:
Ordunun ikinci kalabalık birliğidir ve gelirlerini toprakların vergilerinden alırlardı.Barış zamanı savaş eğitimi verirler savaş zamanında ise savaşa katılırlar.
3) Hassa Askerleri:
Küçük yaşta asker eğitimi görmüş askerlerden oluşuyordu.Bunların içinde hristiyan ailelerin çocuklarıda bulunuyorudu.Sayıları yaklaşık 10 dolayındadır ve devletten maaş alırlardı.
4) Bağlı Devletler Askerleri:
Devlete bağlı beyliklerin askerlerinden oluşurlardı savaş durumunda Selçuklulara donanımlı asker gönderirlerdi.
5)Ücretli askerler:
Savaş çıktığı zaman,orduda geçici olarak göreve alınırlardı ve devletten bu hizmetleri karşılığında ücret alırlardı.
Orduda sultan olmadığı zaman emirü’l-ümera lar orduyu kumanda ederlerdi.
Din
Anadolu’ya gelen tukler hemen burayı anayurtları olarak bellemişlerdi ve çeşitli nedenlerden dolayı islamı din olarak seçtiler ve dinlerini yavaş yavaş alıştılar.Bu arada çeşitli tasavvuf erbabları ve şehler orataya çıktı.Türkler müslümanlığa derin manevi destekler vermiştir.İslam dinin iyi bilen kişilerden bağzıları şunlardır:
Mevlana,Celaleddin Rumi,Sadreddin Konevi örneklenebilir.sultan II Kılıç Arslanın bir özelliği ise hristiyanların muslumanlarda din konusunda tartışmasın da bir sakınca görmemiştir ve hristiyanlar rahatça tartışabilmekteydiler.
Hukuk
Büyük Selçuklu devleti nin aynısıdır ve adliye şer’i yargı ve örfi yargı olarak ikiye ayrılırdı.
Şer’i Yargı:
Davalara kadılar bakarlardı, kadılar miras evlenme boşanma gibi konulara bakarlardı ve onları Kadıü’l-kuzat lar denetlerdi.Bu yargı kurumunda din ile ilgili konulara bakılırdı.
Örfi Yargı:
Örfi yargıda ise din dışı işlere bakılırdı,kanunlara uymayanlar ve huzuru bozanlar yargılanırlardı.Bu yargı organın başında Emir-i dad bulunurdu.Askeri konularda kadıasker ve ağır suçlarda isedivan-ı mezalim bakardı ve kararları kesindi.
6)Fikir ,Dil ve Edebiyat
Fikir hayatı Türkiye Selçuklularında çok önemli bir yere sahipti ve oldukça önem verirlerdi.Bunun sonucunda çeşitli Mevlana Celaleddin Rumi gibi kişiler orataya cıkmıştır.Aşık Paşa ise türkçeye önem verilmediğini belirten şiirlerle kendini belli etmiştir.
7)Ekonomik Hayat:
Anadolu Asya ile Avrupa arasında bir köprü oluşturduğu için ticaret ve sanaiiye oldukçe yatkın bir yerdi fakat Selçuklular bu durumu iyi degerlendiremediler ve geri kaldılar.Daha sonra önlerideki engeli kaldırıp ticaret ve sanaiiyi geliştirmek için kolları sıvadılar.Gümrük ücretlerini azalttılar dış ticaretçilerin dikkatini çektiler gelen kervanlara yemek ilac hasta bakımı gibi ikramlarda bulundular yooları güzelleştirdiler.Bütün bunların sonucunda sanayii ve ticaret gelişti ulke ekonomisi güzel bir hal aldı.
Para:
Ticaretin gelişmesiyle yenilikler oldu bankacılık mesleği ve para ortaya çıktı.Selçukluların paraları yüksek ayarlı altından ve buyuk yapılırlardı ayrıca bu paraların sınır dışarı çıkartılması yasaktı.
8) Sanat
Selçuklular sanata çok önem verirlerdi ve bu nedenle sanat alanında bir çok değerli ve paha biçilmez eserliri bulunmaktadir.Tabii ki bi o kadar değerlide sanatçıları vardi.Selçulularda yapılan bazi sanatlar şöyledir:
Mimar alanında: Hanlar,medreseler,kümbetler,kö prülerkaleler,camile ,hastahaneler,sebiller
Resim alanında:Çini üzerine,kumaş,halı üzerine,saray duvarlarına.
Heykel alanında:Kabartma,oyma şekiller,kale ve şehir surları, genel olarak çift başlı kartal,arslan heykelleri vb.
Müzik alanında:Musiki takımları,mızıka,dans grupları,davul, zurna
Uçlarda Hayat ve Beylikler
(1/1)
İlteriş:
Uçlarda Hayat ve Beylikler
Bazı Türk devletlerinde sınırlara ve sınır boylarındaki vilayetler ile sancaklara uc adı veriliyordu.
Anadolu daki ilk uc teşkilatı XI. yüzyılda Bizans sınırında Danişmentliler tarafından kuruldu.
Türkiye Selçukluları üç yönde uc bölgeleri oluşturdular.
* Güneyde, Çukurova da Ermenilere ve Kıbrıs Krallığına karşı oluşturulan ve bölgelerinin merkezleri Alaiye ve Antalya idi
* Kuzeyde, Trabzon imparatorluğuna karşı kurulan uç bölgelerinin merkezleri Samsun, Bafra, Sinop ve Kastamonu ydu.
* Batı da, Bizans a karşı oluşturulan ve bölgelerinin merkezleri ise Afyonkarahisar, Kütahya ve Denizli ydi. Türkiye Selçukluları bu uc bölgelerine bir genel vali veya bir komutan (Emir-i Vilayet-i Uc) tayin ediyordu. Kösedağ Savaşından sonra Anadolu Moğol tahakkümüne girince uc beyleri bulundukları yerlerde birçok
devlet ve beylik kurdular.
Osmanoğulları (1299-1918):
Oğuzların Kayı boyuna mensup olan Osmanlıların kurucusu Osman Bey dir. Bizans sınırı olan Söğüt ve Domaniç te kurulmuştur. (Bu beylik ile ilgili geniş bilgi Tarih-2 dersinde verilir.)
Karamanoğulları:
Oğuzların Afşar boyundandırlar. Beylik Kerimüddin Karaman Bey zamanında kuruldu (1256). Karamanoğlu Mehmed Bey Konya yı ele geçirdi (1277). Mehmed Bey Türkçeyi resmi dil haline getirdi ve yayınladığı bir fermanlı Türkçeden başka dil konuşulmasını yasakladı. Moğollarla mücadele eden Karamanoğulları kendilerini Anadolu Selçuklu Devleti nin mirasçısı olarak görmüştür. Osmanlı-Karamanlı münasebetleri ilk defa 1361 yılında beyliğin başına geçen Alaeddin Ali Bey zamanında başladı. 1397 yılında Yıldırım Bayezit tarafından ortadan kaldırılan Karaman beyliği Ankara Savaşı ndan sonra tekrar bağımsız oldu. 1487 tarihinde Osmanlı Padişahı II. Bayezit bu beyliğe tamamen son vermiştir.
Germiyanoğulları:
Kütahya ve Eskişehir yöresinde kuruldu. Kurucusu Aliziroğlu Yakup Bey dir. I. Murad zamanında Beyliğin başında bulunan Süleyman şah kızını I. Murad ın oğlu Yılıdırım Bayezit e verdi. Çeyiz olarak da Kütahya, Tavşanlı, Simav ve Emet i Osmanlılara bıraktı. Yıldırım Bayezit Germiyan Beyliğini Osmanlı topraklarına kattı (1390). Beylik Ankara Savaşı ndan sonra tekrar kuruldu. II. Yakup Bey in vasiyeti üzerine II. Murat zamanında Germiyanoğulları Beyliği Osmanlı topraklarına katıldı (1429).
Karesioğulları(1304-1360):
Balıkesir ve Çanakkale dolaylarında kurulmuş bir Türk beyliğidir. Kalem Bey ve Karesi Bey Balıkesir i Bizanslılardan alarak burayı kendilerine merkez yaptılar (1304). Karesi Bey Moğol baskısından kaçan Türkmenleri kendi bölgesine yerleştirdi. Daha sonra Batı Anadolu da birçok il ve kasabayı ele geçirdi.
Karesi Bey den sonra devlet zayışadı ve ikiye ayrıldı. Denizcilikte ileri seviyede olan Karesioğulları Bizans a karşı güçlü bir donanma oluşturdular. Balıkesir ve çevresi Orhan Bey tarafından Osmanlı topraklarına katıldı (1345). I. Murat da Çanakkale bölgesini ele geçirerek bu beyliğin tamamını Osmanlı topraklarına kattı (1360). Hacı ilbeyi, Evrenuz Bey, Ece Halil, Gazi Fazıl gibi Karesi beyleri Osmanlı hizmetine gererek Rumeli nin fethinde büyük başarılar göstermişlerdir. Ayrıca Karesi Beyliği ne ait gemiler Osmanlılara geçmiş ve Osmanlı donanmasının temelini teşkil etmiştir. Rumeli nin fethinde bu gemilerden yararlanılmıştır.
Hamidoğulları (1300-1423):
Feleküddin Dündar Dey tarafından Borlu ve Eğirdir dolaylarında kuruldu. Daha sonra Isparta, Uluborlu, Antalya, Burdur, Akşehir, Seydişehir, Manavgat, Akseki ve Elmalı beyliğin sınırları içine alındı. Dündar Bey
Anadolu ya gelen Moğol Valisi Timurtaş tarafından öldürüldü. Onun Anadolu dan ayrılması üzerine Dündar Beyin oğulları beyliği yeniden kurdular. Topraklarının birkısmını Osmanlı Sultanı I. Murat a sattılar. Geri kalan topraklar Osmanlılarla, Karamanoğulları arasında paylaşıldı. Dündar Bey in kardeşi Yunus Bey tarafından idare edilen Hamidoğullarının Antalya koluna Yıldırım Bayezit son verdi (1390). Beylik Ankara Savaşı ndan sonra tekrar kuruldu ise de II. Murat bu beyliğe son verdi (1423).
Eşrefoğulları (1284-1326):
XIII. yüzyılın ikinci yarısında Seyfeddin Süleyman Bey tarafından kuruldu. Beyliğin merkezi Beyşehir idi. Süleyman Bey öldükten sonra beylik zayışadı. Son hükümdar Moğol valisi Timurtaş tarafından öldürüldü. Böylece bu beylik sona erdi (1326).
Alâiye beyleri (1293-1471):
Türkiye Selçuklularının zayışamasından sonra Alaiye Karamanoğullarının eline geçti. 1427 de Karamanoğullarından savcı bey Alaiye yi Memlük Devletine sattı. Alaiye 1471 yılında Fatih tarafından Osmanlı topraklarına katıldı.
Menteşoğulları (1261-1424):
Menteşe Bey adında bir Türkmen Beyi tarafından kuruldu. Beyliğin merkezi Muğla idi. Menteşe Bey in ölümünden sonra yerine oğlu Mesud Bey geçti. Adalarda fetihlerde bulundu. Rodos Adasının büyük bir kısmını topraklarına kattı. Yıldırım Bayezit tarafından Osmanlı topraklarına katılan beylik Ankara Savaşı ndan sonra tekrar kuruldu. II. Murat 1424 te bu beyliğe tamamen son verdi.
Taceddin Oğulları (Canik Beyleri):
Canik bölgesinde Taceddin Bey tarafından kuruldu. Canik bölgesi Bafra, Samsun, Terme ve Ordu ilinin bazı bölgelerini içine alıyordu. Beyliğin merkezi Niksar idi. Bu beylik II. Murat zamanında Osmanlı topraklarına katıldı (1428).
Sahib Ataoğulları (1275-1426):
Afyonkarahisar ve çevresinde Türkiye Selçuklu Devleti veziri Sahib Ata Fahreddin Ali nin oğulları ve torunları tarafından kuruldu. Bu beylik Germiyanoğulları tarafından 1342 yılında ortadan kaldırıldı.
Aydın Oğulları (1308-1426):
Aydınoğlu Mehmed Bey tarafından Birgi ve yöresinde kuruldu. Mehmed Bey daha sonra Aydın, Efes, Selçuk ve izmir i ele geçirdi. Mehmed Bey den sonra başa geçen Gazi Umur Bey, Yunanistan ve adalara seferler
yaptı. Trakya kıyılarına sefer yaptı ve Bizans donanmasını mağlup etti. Umur Bey den sonra oğlu Hızır Bey başa geçti. Zayışamaya başlayan beylik isa Bey zamanında Osmanlılara bağlandı (1390). Ankara savaşından sonra yeniden kurulan beyliğin, bu dönemdeki en başarılı hükümdarı Cüneyd Bey dir. Beylik II. Murat zamanında Osmanlı topraklarına katıldı (1426).
Candaroğulları (isfendiyaroğulları) (1292-1461):
Kastamonu ve Sinop çevresinde şemseddin Yaman Candar tarafından kuruldu(1292). Candar; Selçuklularda Hassa Askeri anlamanı gelen bir unvandır Candaroğulları Karadeniz ticaretini ellerinde bulunduran Venedik ve Cenevizlilerle iyi ilişkiler kurmuşlardır. Yıldırım Bayezit Candaroğulları topraklarını ülkesine kattı. Ancak isfendiyar Bey in Sinop ta Osmanlılara bağlı olarak hakimiyet sürmesine izin
verdi. isfendiyar Bey Ankara Savaşı ndan sonra beyliği yeniden kurdu. Bu beyliğe Fatih Sultan Mehmet son verdi (1461).
Pervaneoğulları (1277-1322):
Türkiye Selçuklu Devleti veziri Süleyman Pervane nin oğlu Mehmed Bey tarafından kuruldu. Merkezi Sinop idi. Mehmed Bey den sonra yerine geçen Mesud ve Gazi Çelebi döneminde beyliğin sınırları genişledi.
Cenevizlilere karşı başarılı savaşlar yapıldı. Gazi Çelebi Bey in ölümünden sonra Candaroğulları bu beyliğe son verdiler (1322).
Saruhanoğulları (1313-1410):
Manisa merkez olmak üzere Saruhan Bey tarafından kuruldu. Menemen, Foça ve Kemalpaşa bu beyliğin toprakları içindedir. Saruhan Bey bir donanma yaptırarak Ege Denizi ndeki adalara seferler düzenledi.
Beylik 1390 yılında yıldırım Bayezit tarafından ortadan kaldırıldı. Ankara Savaşı ndan sonra tekrar kurulan beyliğe Çelebi Mehmet son verdi (1410),
