baracuda86
Üye
Ifade alma ve sorguda yasak usuller
5271 Sayılı Ceza Muhamekesi Kanunu :
İFADE ALMA VE SORGUDA YASAK USULLER
Madde 148 - (1) Şüphelinin ve sanığın beyanı özgür iradesine dayanmalıdır. Bunu engelleyici nitelikte kötü davranma, işkence, ilâç verme, yorma, aldatma, cebir veya tehditte bulunma, bazı araçları kullanma gibi bedensel veya ruhsal müdahaleler yapılamaz.
(2) Kanuna aykırı bir yarar vaat edilemez.
(3) Yasak usullerle elde edilen ifadeler rıza ile verilmiş olsa da delil olarak değerlendirilemez.
(4) Müdafi hazır bulunmaksızın kollukça alınan ifade, hâkim veya mahkeme huzurunda şüpheli veya sanık tarafından doğrulanmadıkça hükme esas alınamaz.
(5) Şüphelinin aynı olayla ilgili olarak yeniden ifadesinin alınması ihtiyacı ortaya çıktığında, bu işlem ancak Cumhuriyet savcısı tarafından yapılabilir.
--------------- Ekleme ---------------
Soruşturma konusu suç ile ilgili olarak şüphelinin kolluk veya Cumhuriyet savcısı tarafından dinlenmesi ifade alma , kovuşturma konusu suç ile ilgili olarak sanığın sorguya çekilmesi sorgudur. [1] İfade ve sorguda yasak usuller temelde aynıdır. İfade veya sorgunun yasak usullerle yapılmamış olması yapılan ifade alma ya da sorgunun şüpheli veya sanığın özgür iradesine dayandığının bir göstergesidir. Kişiye özgür iradesini etkileyecek şekilde işkence yapılamaz , ilaç verilemez , özgür iradesini etkileyecek derecede kötü davranılamaz. Bunun yanında ifade ve sorguda kişinin iradesini baskı altına alacak vaatlerin yapılması da ifade ve sorgu almada yasak usul kapsamındadır. [2] Hukukumuzda , yasak sorgu yöntemleriyle elde edilen delillere dayanılarak mahkumiyet kararı kurulamayacağı görüşü üzerinde doktrinde görüş birliği vardır. Nitekim Kocaeli 2. Ağır Ceza Mahkemesi , bir kişiyi taammüden öldürmekten sanık ve ölümle biten kavgaya feri fail olarak katılmaktan üç sanığı çeşitli hapis cezalarına çarptırmış fakat Yargıtay mahkemenin bu kararını oy birliği ile bozmuştur. Yargıtay bozma gerekçesi olarak ifadeyi alan polisin sanıklardan biriyle sohbet ederken “suçu diğer sanıkla işledikleri şeklindeki” ikrarını gizli kamera ile çektiğini ve bunun da yasak sorgu usulü olduğunun altını çizmiştir. Bununla birlikte yasak sorgu usulü ile elde edilen delillerin kullanılması sonucu verilecek olan mahkumiyet kararı AİHS m.6’da yazılı olan “adil yargılanma hakkının” da ihlalini oluşturmaktadır. Bunun yanında AİHM verdiği bir kararında hukuka aykırı olarak elde edilen delillerin kullanılmaması sonucu adil yargılanma hakkının ihlalinin oluşmayacağını bildirmiştir. Yani buradan anlaşılan hukuka aykırı olarak elde edilen delile dayanılarak verilen mahkumiyet kararı hukuka aykırı ve AİHS m.6’nın da ihlalidir. Fakat hukuka aykırı olarak elde edilen delile dayanılarak değil de başka bir delile örneğin kişinin ikrarına dayanılarak verilen mahkumiyet kararını hukuka aykırı bulmamıştır.[3] Kocaeli 2. Ağır Ceza Mahkemesi’nin vermiş olduğu kararda mahkumiyetin ikrara değil gizlice çekilen video kayıtlarına dayandırılması mevcutken Yargıtay’ın bu kararı bozması yerinde olmuştur. Çünkü gizlice çekilen video kaydı her ne kadar ikrar içerse de dayanılan delil ikrar değil videonun kendisidir.
CMK 148/4 önemli bir yenilik getirmiştir. Bu maddeye göre “Şüpheli ve sanığın ifadesi müdafii olmaksızın kolluk tarafından alınmışsa ve bu ifade hakim veya mahkeme huzurunda doğrulanmamışsa hükme esas alınmaz.” Yani buna göre ifadenin hükme esas olması için ya kolluk tarafından ifadenin alındığı sırada şüpheli veya sanığın müdafii hazır bulunmalı ya da hazır bulunmadığı durumda ifade bizzat şüpheli ya da mağdur tarafından hakim veya mahkemede doğrulanmalıdır. Uygulamada da en çok karşılaşılan konu müdafii hazır bulunmayan şüpheli veya sanığın kolluk tarafından ifadesinin alınmasıdır. Bunun peşinde ifadesi alınan kişinin aynı olayla ilgili tekrar ifadesinin alınması gerektiğinde bu durumda tekrar kolluğa gitmesi önlenmiş ve ifadeyi alma yetkisi Cumhuriyet savcısına verilmiştir.
[1] Ceza Muhakemesi Kanunu , m.2/g,h
[2] Erdal Yerdelen , Uludere Cumhuriyet Savcısı , 5271 Sayılı CMK , s.4
[3] Smirnoff vs Russia
İFADE ALMA VE SORGUDA YASAK USULLER
Madde 148 - (1) Şüphelinin ve sanığın beyanı özgür iradesine dayanmalıdır. Bunu engelleyici nitelikte kötü davranma, işkence, ilâç verme, yorma, aldatma, cebir veya tehditte bulunma, bazı araçları kullanma gibi bedensel veya ruhsal müdahaleler yapılamaz.
(2) Kanuna aykırı bir yarar vaat edilemez.
(3) Yasak usullerle elde edilen ifadeler rıza ile verilmiş olsa da delil olarak değerlendirilemez.
(4) Müdafi hazır bulunmaksızın kollukça alınan ifade, hâkim veya mahkeme huzurunda şüpheli veya sanık tarafından doğrulanmadıkça hükme esas alınamaz.
(5) Şüphelinin aynı olayla ilgili olarak yeniden ifadesinin alınması ihtiyacı ortaya çıktığında, bu işlem ancak Cumhuriyet savcısı tarafından yapılabilir.
--------------- Ekleme ---------------
Soruşturma konusu suç ile ilgili olarak şüphelinin kolluk veya Cumhuriyet savcısı tarafından dinlenmesi ifade alma , kovuşturma konusu suç ile ilgili olarak sanığın sorguya çekilmesi sorgudur. [1] İfade ve sorguda yasak usuller temelde aynıdır. İfade veya sorgunun yasak usullerle yapılmamış olması yapılan ifade alma ya da sorgunun şüpheli veya sanığın özgür iradesine dayandığının bir göstergesidir. Kişiye özgür iradesini etkileyecek şekilde işkence yapılamaz , ilaç verilemez , özgür iradesini etkileyecek derecede kötü davranılamaz. Bunun yanında ifade ve sorguda kişinin iradesini baskı altına alacak vaatlerin yapılması da ifade ve sorgu almada yasak usul kapsamındadır. [2] Hukukumuzda , yasak sorgu yöntemleriyle elde edilen delillere dayanılarak mahkumiyet kararı kurulamayacağı görüşü üzerinde doktrinde görüş birliği vardır. Nitekim Kocaeli 2. Ağır Ceza Mahkemesi , bir kişiyi taammüden öldürmekten sanık ve ölümle biten kavgaya feri fail olarak katılmaktan üç sanığı çeşitli hapis cezalarına çarptırmış fakat Yargıtay mahkemenin bu kararını oy birliği ile bozmuştur. Yargıtay bozma gerekçesi olarak ifadeyi alan polisin sanıklardan biriyle sohbet ederken “suçu diğer sanıkla işledikleri şeklindeki” ikrarını gizli kamera ile çektiğini ve bunun da yasak sorgu usulü olduğunun altını çizmiştir. Bununla birlikte yasak sorgu usulü ile elde edilen delillerin kullanılması sonucu verilecek olan mahkumiyet kararı AİHS m.6’da yazılı olan “adil yargılanma hakkının” da ihlalini oluşturmaktadır. Bunun yanında AİHM verdiği bir kararında hukuka aykırı olarak elde edilen delillerin kullanılmaması sonucu adil yargılanma hakkının ihlalinin oluşmayacağını bildirmiştir. Yani buradan anlaşılan hukuka aykırı olarak elde edilen delile dayanılarak verilen mahkumiyet kararı hukuka aykırı ve AİHS m.6’nın da ihlalidir. Fakat hukuka aykırı olarak elde edilen delile dayanılarak değil de başka bir delile örneğin kişinin ikrarına dayanılarak verilen mahkumiyet kararını hukuka aykırı bulmamıştır.[3] Kocaeli 2. Ağır Ceza Mahkemesi’nin vermiş olduğu kararda mahkumiyetin ikrara değil gizlice çekilen video kayıtlarına dayandırılması mevcutken Yargıtay’ın bu kararı bozması yerinde olmuştur. Çünkü gizlice çekilen video kaydı her ne kadar ikrar içerse de dayanılan delil ikrar değil videonun kendisidir.
CMK 148/4 önemli bir yenilik getirmiştir. Bu maddeye göre “Şüpheli ve sanığın ifadesi müdafii olmaksızın kolluk tarafından alınmışsa ve bu ifade hakim veya mahkeme huzurunda doğrulanmamışsa hükme esas alınmaz.” Yani buna göre ifadenin hükme esas olması için ya kolluk tarafından ifadenin alındığı sırada şüpheli veya sanığın müdafii hazır bulunmalı ya da hazır bulunmadığı durumda ifade bizzat şüpheli ya da mağdur tarafından hakim veya mahkemede doğrulanmalıdır. Uygulamada da en çok karşılaşılan konu müdafii hazır bulunmayan şüpheli veya sanığın kolluk tarafından ifadesinin alınmasıdır. Bunun peşinde ifadesi alınan kişinin aynı olayla ilgili tekrar ifadesinin alınması gerektiğinde bu durumda tekrar kolluğa gitmesi önlenmiş ve ifadeyi alma yetkisi Cumhuriyet savcısına verilmiştir.
[1] Ceza Muhakemesi Kanunu , m.2/g,h
[2] Erdal Yerdelen , Uludere Cumhuriyet Savcısı , 5271 Sayılı CMK , s.4
[3] Smirnoff vs Russia
