Reşwan
Emekli Yönetici
Anakart Tamirini Kendiniz Yapabilirsiniz.
Anakart Tamirini Kendiniz Yapın
Donanım bozulmalarının faili meçhul olabilir - bilgisayarın çökmesi, görüntü anormallikleri ya da sabit diskinizle
işlem yaparken okuma/yazma hataları. Hepimiz yaşarız, bunun üzerine genellikle ilk yaptığımız iş yeni sürücüleri
indirip yüklemektir. Daha sonra işletim sisteminizin dahilindeki değiştirme seçeneklerine bakarsınız. Ayrıca ilgili
ayarlar için BIOS'a da bir uğrarsınız veya son çare olarak örneğin belleğinizi değiştirmek gibi yeni parçalar satın
almak için onca yol kat edip, dağları taşları aşarsınız. Fakat bilgisayarınız gene de doğru bir şekilde çalışmaz,
siniriniz alt üst olur.????:
Sisteminizde meydana gelen hataların sebebi sadece işletim sistemleri ve cihaz sürücüleri değildir. Şayet
sisteminizin herhangi bir yanında sorun varsa dört çekirdekli işlemciler ve terabyte kapasiteli sabit diskler gibi
son teknoloji ürünleri bile sizi kurtaramaz. Donanım üreticileri masaüstü veya dizüstü bilgisayarınızın her
bileşeni için bir kullanım ömrü tanımlarlar. Bu kullanım ömrü sabit diskler için yaklaşık beş senedir ama diğer
bileşenlerin daha uzun ömürlü olması beklenebilir. İşlemciler, bellekler, anakartlar ve ekran kartları gibi yarı
iletken ürünleri doğru biçimde çalıştırılır ve iyi soğutulurlarsa çok daha uzun ömürlü olabilirler. Fakat ne yazık ki
tam olarak ne kadar süreyle sağlıklı çalışacaklarını söyleyecek bir sihirli küremiz yok.
Anakart ve ekran kartları gibi yarı iletken ürünlerinin çoğunda kullanılan elektrolit kapasitörler (sığaçlar)
bilgisayarınızın zaman zaman tuhaf davranışlar göstermesine neden olabilirler. Peki, bilgisayarınızın hatalı
çalışmasına neden olanlar bu bozuk anakart kapasitörleriyse ne yapabilirsiniz? Eğer ürünün garanti süresi
bitmemişse doğal olarak atacağınız ilk adım hatalı ürünü satıcıya geri iade edip yenisiyle değiştirmek olurdu.
Bozuk anakartınızı yenisiyle değiştirme durumu ortaya çıkarsa, yeni bellek ve işlemci de satın almak
isteyebilirsiniz. Fakat eğer sadece sorununuz bu kadarla sınırlı ise size çok daha aza mal olacak bir çözüm
yoluna ne dersiniz? Elektrolit kapasitörleri (sığaçları) kendi elinizle değiştirmeniz kesinlikle mümkün. Bu
yazımızda size çok az bir maliyetle ve doğru araçlarla anakartınıza ya da ekran kartınıza nasıl yeniden hayat
verebileceğinizi göstereceğiz.
Kapasitörler - Bilinmeyen Yaratıklar
Kapasitörler (sığaçlar) ve dirençler elektrik ve elektronik devrelerde en çok kullanılan devre elemanlarıdır.
Kapasitörler elektriksel filtrelerde (diplexer, dublexer vb.), osilatör devrelerinde parazit giderici olarak veya
elektrolit kapasitör şeklinde tek başına filtreleme elemanı olarak da kullanılabilirler. Elektrolit kapasitörler
alüminyum gövdelerinin içinde elektriksel iletkenliği bulunan bir çeşit sıvı barındırdıklarından dolayı diğer
akrabalarından farklıdırlar. Bu sıvıya elektriksel iletkenliğinden dolayı "elektrolit" denir.
Güç kaynaklarındaki hemen hemen tüm elektronik devreler filtreleme kapasitörlerine sahiptirler. Bu
kapasitörlerin görevi şebekeden gelecek harmoniklerin (elektriksel düzensizlikler, ani gerilim yükselmeleri)
transformatörler ya da transistörler (geçirgeç) gibi hassas elemanlara zarar vermesini engellemektir. Daha
açıkça konuşmak gerekirse bir kapasitör, bir şarjlı pille benzer çalışma şekline sahiptir: DC (Doğru) gerilim
uygulandığında elektrik enerjisi ile dolar. Gerilim kaynağı ve kapasitör birbirinden ayrıldığı zaman kapasitörün
içindeki gerilim kendi içinde hapsolur (Gerilim kaynağının değerini alır). Biz bu koşullardan güç
bağdaştırıcılarında gerilim eşitleme, vb. işlemler yaparken yararlanırız.
Transformatörler güç kaynağına gelen şebeke gerilimini bilgisayar parçalarının kullanabileceği seviyeye indirir.
Doğrultucular (AC - DC dönüştürücüler) ise bu AC gerilimi alıp doğrultarak DC gerilime dönüştürürler. İlk
doğrultmada elde edilen DC gerilim pek "düzgün" değildir yani dalgalıdır. Bu dalgalanmayı da adeta ayrı bir
gerilim kaynağı vazifesi gören kapasitörler en aza indirir. Kapasitörler, kararlılığın tam olarak sağlanıp
sağlanmadığından emin olabilmek ve gerilim doğrultma işlemi sırasında kendilerine aşırı yük binmemesi
amacıyla bir düşük "Eşdeğer Seri Direnç (ESD)" (Low-ESR) ile beraber kullanılırlar.????:
Kapasitörler Akmaya Başladığı Zaman
AGP yuvasının yanındaki kısmen akmış kapasitörler.
Elektrolit kapasitörlerdeki ESD, basitçe elektrolit sıvının elektriksel iletkenliği olarak tanımlanabilir. Elektrolitler,
yüksek elektriksel iletkenlikleri sebebiyle özellikle düşük ESD kapasitörlerde kullanılırlar. Elektrolitin (çoğunlukla
seyreltici maddeler içerirler) iletkenliğini daha da artırabilmek için katkı maddeleri eklemeniz gerekmektedir. Bu
katkı maddelerinden biri de sudur. Suyun seyreltici etkisi sıvı içersindeki serbest iyonlarının sayısını, yani kısaca
sıvının elektriksel iletkenliği arttırır.
Bunun yanında su kirli ise alüminyum gövdede korozyon (demirde paslanma adıyla anılır) olayı oluşabilir.
Korozyon sırasında meydana gelen kimyasal reaksiyon sonucu gövdenin içinde bir gaz birikmeye başlar. Bu gaz
iç basıncı arttırır ki bunu kapasitörün şişkinliğinden anlayabilirsiniz. Kapasitörün üst tarafındaki alüminyum ise
adeta önceden belirlenmiş bir delinme noktası vazifesini görür. İçteki basınç oldukça yüksek değerlere ulaşınca
sıkışmış gaz tepe noktasını delerek dışarı çıkar. Hatta ve hatta bu deliğin oluşmadığı durumlarda kapasitör iyice
şişerek yüksek bir patlama sesiyle patlayabilir. Aynı durum aşırı gerilim yüklemesinin olduğu durumlarda da
gerçekleşebilir. Patlama sonrası anakartın üzerine saçılan iletken sıvı kirliliğe ve hatta bilgisayarınızı alevler
içersinde bırakabilecek kısa devrelere sebebiyet verebilir. Anakart dayanıklılığı meselesi üretici firmalara
özellikle 1999 ve 2005 yılları arasında zor anlar yaşattı. Uygunsuz ya da düşük kaliteli elektrolitlerin kullanıldığı
kapasitörler birçok probleme neden oldular ve anakartların ömrünü oldukça kısalttılar.
Kapasitörlere sadece kirli elektrolitler de zarar vermez. Her sıvıda da olduğu gibi, elektrolit fiziksel halini
değiştirebilir, yani buharlaşabilir. Üstelik bu olay sadece sisteminiz çalışırken değil, aynı zamanda sistem
kapalıyken veya anakart bir yerde saklı dururken de oluşabilir. Buradan anlıyoruz ki yalnızca RAM ve işlemciler
değil kapasitörler de iyi bir soğutmaya ihtiyaç duyar. Buharlaşma ortam sıcaklığına bağlı bir olgu olduğuna göre,
soğutma kapasitörlerin kullanım ömrünü arttırır. Doğruluğu henüz kanıtlanmamış bir teoriye göre sıcaklığın her
10 derece düşüşünde kapasitörün ömrü iki kart artar.
Akmış Kapasitörleri Nasıl Belirleyebiliriz?
Genellikle, bozuk bir kapasitörü dış görünüşünden tespit ederiz. Tepedeki şişkinlik ya da bir kaçış deliği
kapasitörün ölmek üzere olduğunu veya çoktan ölmüş olduğunun açık göstergeleridir. Bazen de kapasitörü
alttan saran plastik kaplama alüminyum gövdenin içindeki gaz basıncı sebebiyle şekil değiştirir. Elektrolit sıvısı
uzun zaman içinde alüminyum gövdede hiç iz bırakmadan akıp giden bozuk kapasitörleri belirlemek ise
hakikaten zordur. Bir kapasitördeki sıvı miktarı ne kadar az ise elektrik enerjisi kapasitesi de o kadar azdır. O
halde kapasitörlerin kapasitesini ölçebileceğiniz bir multimetreye kesinlikle ihtiyacınız var. Bu cihazları
yaşadığınız yerin elektronikçiler çarşısından 50 YTL'den daha az bir maliyetle temin edebilirsiniz. Biz bir Digitek
DS-568F kullandık. Cihazımız 40 dolardan daha ucuz olmanın yanında amaçlarımız için yeterli bir ürün.
Acil Servise Hoş Geldiniz
Bozuk kapasitörlü bir anakart ararken raflarımızda birkaç senedir yer edinmiş MSI markalı bir anakart gözümüze
çarptı. Fakat özürlü kapasitörler hemen hemen tüm üreticilerin bir problemi. O yüzden, seçtiğimiz ürünün
sadece bir örnek teşkil ettiğini unutmayın.
Sahip olduğu iki adet işlemci soketiyle K7Master'in yeniden canlandırma süreci için oldukça uygun olduğuna
inanıyoruz. Çünkü böyle bir anakartı bulunan bir kişi RAM'lerin yanında iki işlemciyi de değiştirmek zorunda
kalabilirdi ki bu onun için oldukça moral bozucu olurdu.
Dışardan bakarak tüm kapasitörlerin hatalı olup olmadığını anlayamadık. Fakat hepsi özdeş olduğundan,
hepsinin değiştirilmesi gerektiğini varsayıyoruz. Bu sebeple hepsi aynı kapasiteye sahip 26 yeni kapasitör
arayışına giriştik.
Low-ESR (Düşük-ESD) Kapasitörler Nasıl Satın Alınır?
Bunlar basit, radyal elektrolit kapasitörlerdir
Maliyeti göz önünde bulundurduğumuzdan özel düşük ESD kapasitörlerini (piyasada Low-ESR kondansatör
olarak bilinir) satın almak bizim için daha da zorlaştı. Kapasitörleri değiştirmenin ancak daha ucuza mal
olacaksa mantıklı olacağından yola çıkıyoruz, hedefimiz de bu zaten. Ancak şunu da unutmayın, eğer kapasitör
yenileme işlemi başarısızlıkla sonuçlanırsa yeni bir anakart almak zorunda kalcğınız gbi yeni bir işlemci ve
belleğe de para ayrma drumunda olacaksınız.
Kapasitörleri akıp gitmiş K7D Master anakartımız için 1000µF, 6.3 V ve 105 dereceye kadar dayanabilen 26
radyal kapasitöre ihtiyacımız vardı. Bu teknik verileri kapasitörün (sığacın) üzerine bakarak elde edebilirsiniz.
Kapasitörün çapı 8 mm, yüksekliği 16 mm ve iki teli (anot-katot) arasındaki uzaklık 3.5 mm.
İşte sipariş ettiğimiz kapasitörler
Yaptığımız bir dizi araştırmanın sonucunda alışveriş tercihimizi uygun fiyatlı kapasitörler satan sıradan bir
satıcıdan yana kullandık. İstediğimiz 6.3 V'luk kapasitörleri bulamadık ama sonunda 10 V'luk modellerden birini
satın almaya karar verdik. Tellerin arasındaki uzaklık ve çap istediğimiz ölçütlere uyuyordu, fakat boyu 20 mm'yi
buluyordu. Kullandığınız anakarta da bağlı olarak 4 mm biraz sorun çıkartabilir. O yüzden alacağınız kapasitörleri
seçmeden önce anakartınızdaki kapasitörler ile ekran kartı vb. genişleme kartları arasında ne kadar mesafe
bulunduğunu ölçün. Yüksekliğinin 4 mm fazla olması bizde herhangi bir soruna yol açmadı. 30 kapasitör için
kapasitör başına 50 sent harcadık - Buna nakliye ve diğer hizmetlerin ücretleri dahil değil.
Hadi Başlayalım!
Kullandığımız Araçlar
Bu bir işlemci destekli lehimleme/lehim sökme cihazı
Başlamadan önce buradan görüp de yapacağınız şeylerin tamamen sizin sorumluluğunuz altında olacağını
hatırlatmak istiyoruz. Ayrıca bu işlemleri sadece lehim işinde tecrübeli olan kişilerin yapmasını öneriyoruz. THG
Türkiye vereceğiniz herhangi bir zarar için sorumluluk kabul etmez.
Profesyonel lehim sökme araçları, lehimleme işleri için çok önemlidir. Sadece elle kullanılan havyalar ve lehim
sökme pompaları böyle bir iş için uygun değildir. Çünkü lehimin tek bir dokunuşla yerine enjekte edilmesi veya
sökülmesi gerekmektedir. Aksi takdirde, lehim istenmeyen biçimde hemen katılaşacaktır. Anakartın temel
katmanı büyük miktardaki ısıyı etrafa saçar, bu da lehim sökme işlemini imkânsızlaştırır.
Lehim sökme araçlarınızın uç bölümü 0.8-1.0 mm çapında olmalıdır. Böylece lehim, lehimleme noktasından
kolaylıkla yukarı çekilebilir. Deney laboratuarımızda eski bir işlemci destekli lehimleme/lehim sökme cihazı
(PLE-9001) kullandık. Öte yandan deneyde kullandığımız diğer tüm lehimleme araçlarının üreticisi ERSA idi.
Uzmanlar aradıkları her şeyi bu firmadan temin edebilirler
Elektronik emme pompalı lehim sökme havyası
Tabii ayrıca, lehim teline ve bir elektronik köşegen kesme kerpetenine de ihtiyacımız var. Geriye normal bir
keserden daha küçük boyuttaki aletler kalıyor ki hassas işlerimiz onları kullanacağız. Plastik tornalı küçük bir
tezgâh mengenesi de anakarta dikey pozisyonda lehim yapmamıza yardımcı olacaktır. Yalnız mengeneyi uygun
yere taktığınızdan emin olun ve çok da yukarı çekmeyin.
Kapasitörleri Yerinden Sökmek
Anakartı mengene ile uygun pozisyonda tutturduktan sonra bozuk kapasitörlerin lehimleme noktalarının yerlerini
anakart üzerinde belirledik ve kartın arka tarafındaki lehimleme noktalarını pompalı havyamız yardımıyla çekip
çıkarttık.
Sıfıra Sıfır Elde Var Sıfır?
Bazen, ne kadar çok ısı uygulayıp lehim pompasıyla çekmeye çalışsanız da lehimleme noktasındaki lehim bir
türlü kopmayabilir. Bu noktada bir delik elde etmek için lehimleme noktasından kurtulmamız gerektiğinden 0.8
mm çaplı ufak bir metal iğneyi kerpeten yardımıyla lehimleme noktasına değdiriyoruz ve havya ile dikkatlice
ısıtıyoruz. Eğer her şey yolunda giderse sıvılaşan lehimi, lehimleme gözünden kaldırabilirsiniz. Fakat bunu
yaparken dikkatli olun: Metal iğneye gereğinden fazla baskı uygularsanız, deliğin etrafındaki hassas iletim
hatlarına zarar verebilirsiniz.
Lehimleme noktalarını metal bir iğne yardımı ile açmak
Eğer bunu yapınca da başarı elde edemezseniz, lehimleme noktasını delebilmek için hala bir yolunuz var. Ama
buna ancak elinizden başka bir şey gelmiyorsa kalkışın. Nitekim yapmanızı pek önermiyoruz!
Ancak son çare olarak başvurmanız gereken eylem: Anakartı matkapla delmek.
Anakartınıza Yeni Kapasitörleri Lehimlemek
Tüm akmış kapasitörleri anakarttan ayırdık ve artık yenilerini lehimlemeye başlayabiliriz. Yalnız bunu yaparken
kapasitörlerin kutuplarına dikkat edin. Eğer eksi ile artıyı karıştırırsanız kapasitörleriniz aniden patlamaya
başlayabilir ve tüm uğraşınız boşa gitmiş olur. Yeni nesil kapasitörler artı ucu diğerinden daha uzun olarak
geliyorlar. Her şeyin doğrulundan emin olmak için gene de kapasitöre (sığaca) yakından bir göz atın:
Gövdesinde gerekli ifadelerin yer alıp almadığını, üzerinde bir çok eksi işaretinin ve ilgili bacağı gösteren okun
bulunup bulunmadığını kontrol edin. İki kutup da anakartınızda ilgili imlerle ayrıca gösterilmiştir.
Kapasitörleri yerleştirirken kutuplara kesinlikle dikkat edin.
Kapasitörü deliklerden sonuna kadar geçirin.
Bu işlemden sonra anakartı ters çevirip bacakları hafifçe eğin ki kapasitörler yere düşmesin.
Kapasitörleri lehimliyoruz
Bitti! Anakartınız artık yeniden çalışmaya hazır.
Donanım bozulmalarının faili meçhul olabilir - bilgisayarın çökmesi, görüntü anormallikleri ya da sabit diskinizle
işlem yaparken okuma/yazma hataları. Hepimiz yaşarız, bunun üzerine genellikle ilk yaptığımız iş yeni sürücüleri
indirip yüklemektir. Daha sonra işletim sisteminizin dahilindeki değiştirme seçeneklerine bakarsınız. Ayrıca ilgili
ayarlar için BIOS'a da bir uğrarsınız veya son çare olarak örneğin belleğinizi değiştirmek gibi yeni parçalar satın
almak için onca yol kat edip, dağları taşları aşarsınız. Fakat bilgisayarınız gene de doğru bir şekilde çalışmaz,
siniriniz alt üst olur.????:
Sisteminizde meydana gelen hataların sebebi sadece işletim sistemleri ve cihaz sürücüleri değildir. Şayet
sisteminizin herhangi bir yanında sorun varsa dört çekirdekli işlemciler ve terabyte kapasiteli sabit diskler gibi
son teknoloji ürünleri bile sizi kurtaramaz. Donanım üreticileri masaüstü veya dizüstü bilgisayarınızın her
bileşeni için bir kullanım ömrü tanımlarlar. Bu kullanım ömrü sabit diskler için yaklaşık beş senedir ama diğer
bileşenlerin daha uzun ömürlü olması beklenebilir. İşlemciler, bellekler, anakartlar ve ekran kartları gibi yarı
iletken ürünleri doğru biçimde çalıştırılır ve iyi soğutulurlarsa çok daha uzun ömürlü olabilirler. Fakat ne yazık ki
tam olarak ne kadar süreyle sağlıklı çalışacaklarını söyleyecek bir sihirli küremiz yok.
Anakart ve ekran kartları gibi yarı iletken ürünlerinin çoğunda kullanılan elektrolit kapasitörler (sığaçlar)
bilgisayarınızın zaman zaman tuhaf davranışlar göstermesine neden olabilirler. Peki, bilgisayarınızın hatalı
çalışmasına neden olanlar bu bozuk anakart kapasitörleriyse ne yapabilirsiniz? Eğer ürünün garanti süresi
bitmemişse doğal olarak atacağınız ilk adım hatalı ürünü satıcıya geri iade edip yenisiyle değiştirmek olurdu.
Bozuk anakartınızı yenisiyle değiştirme durumu ortaya çıkarsa, yeni bellek ve işlemci de satın almak
isteyebilirsiniz. Fakat eğer sadece sorununuz bu kadarla sınırlı ise size çok daha aza mal olacak bir çözüm
yoluna ne dersiniz? Elektrolit kapasitörleri (sığaçları) kendi elinizle değiştirmeniz kesinlikle mümkün. Bu
yazımızda size çok az bir maliyetle ve doğru araçlarla anakartınıza ya da ekran kartınıza nasıl yeniden hayat
verebileceğinizi göstereceğiz.
Kapasitörler - Bilinmeyen Yaratıklar
Kapasitörler (sığaçlar) ve dirençler elektrik ve elektronik devrelerde en çok kullanılan devre elemanlarıdır.
Kapasitörler elektriksel filtrelerde (diplexer, dublexer vb.), osilatör devrelerinde parazit giderici olarak veya
elektrolit kapasitör şeklinde tek başına filtreleme elemanı olarak da kullanılabilirler. Elektrolit kapasitörler
alüminyum gövdelerinin içinde elektriksel iletkenliği bulunan bir çeşit sıvı barındırdıklarından dolayı diğer
akrabalarından farklıdırlar. Bu sıvıya elektriksel iletkenliğinden dolayı "elektrolit" denir.
Güç kaynaklarındaki hemen hemen tüm elektronik devreler filtreleme kapasitörlerine sahiptirler. Bu
kapasitörlerin görevi şebekeden gelecek harmoniklerin (elektriksel düzensizlikler, ani gerilim yükselmeleri)
transformatörler ya da transistörler (geçirgeç) gibi hassas elemanlara zarar vermesini engellemektir. Daha
açıkça konuşmak gerekirse bir kapasitör, bir şarjlı pille benzer çalışma şekline sahiptir: DC (Doğru) gerilim
uygulandığında elektrik enerjisi ile dolar. Gerilim kaynağı ve kapasitör birbirinden ayrıldığı zaman kapasitörün
içindeki gerilim kendi içinde hapsolur (Gerilim kaynağının değerini alır). Biz bu koşullardan güç
bağdaştırıcılarında gerilim eşitleme, vb. işlemler yaparken yararlanırız.
Transformatörler güç kaynağına gelen şebeke gerilimini bilgisayar parçalarının kullanabileceği seviyeye indirir.
Doğrultucular (AC - DC dönüştürücüler) ise bu AC gerilimi alıp doğrultarak DC gerilime dönüştürürler. İlk
doğrultmada elde edilen DC gerilim pek "düzgün" değildir yani dalgalıdır. Bu dalgalanmayı da adeta ayrı bir
gerilim kaynağı vazifesi gören kapasitörler en aza indirir. Kapasitörler, kararlılığın tam olarak sağlanıp
sağlanmadığından emin olabilmek ve gerilim doğrultma işlemi sırasında kendilerine aşırı yük binmemesi
amacıyla bir düşük "Eşdeğer Seri Direnç (ESD)" (Low-ESR) ile beraber kullanılırlar.????:
Kapasitörler Akmaya Başladığı Zaman
AGP yuvasının yanındaki kısmen akmış kapasitörler.
Elektrolit kapasitörlerdeki ESD, basitçe elektrolit sıvının elektriksel iletkenliği olarak tanımlanabilir. Elektrolitler,
yüksek elektriksel iletkenlikleri sebebiyle özellikle düşük ESD kapasitörlerde kullanılırlar. Elektrolitin (çoğunlukla
seyreltici maddeler içerirler) iletkenliğini daha da artırabilmek için katkı maddeleri eklemeniz gerekmektedir. Bu
katkı maddelerinden biri de sudur. Suyun seyreltici etkisi sıvı içersindeki serbest iyonlarının sayısını, yani kısaca
sıvının elektriksel iletkenliği arttırır.
Bunun yanında su kirli ise alüminyum gövdede korozyon (demirde paslanma adıyla anılır) olayı oluşabilir.
Korozyon sırasında meydana gelen kimyasal reaksiyon sonucu gövdenin içinde bir gaz birikmeye başlar. Bu gaz
iç basıncı arttırır ki bunu kapasitörün şişkinliğinden anlayabilirsiniz. Kapasitörün üst tarafındaki alüminyum ise
adeta önceden belirlenmiş bir delinme noktası vazifesini görür. İçteki basınç oldukça yüksek değerlere ulaşınca
sıkışmış gaz tepe noktasını delerek dışarı çıkar. Hatta ve hatta bu deliğin oluşmadığı durumlarda kapasitör iyice
şişerek yüksek bir patlama sesiyle patlayabilir. Aynı durum aşırı gerilim yüklemesinin olduğu durumlarda da
gerçekleşebilir. Patlama sonrası anakartın üzerine saçılan iletken sıvı kirliliğe ve hatta bilgisayarınızı alevler
içersinde bırakabilecek kısa devrelere sebebiyet verebilir. Anakart dayanıklılığı meselesi üretici firmalara
özellikle 1999 ve 2005 yılları arasında zor anlar yaşattı. Uygunsuz ya da düşük kaliteli elektrolitlerin kullanıldığı
kapasitörler birçok probleme neden oldular ve anakartların ömrünü oldukça kısalttılar.
Kapasitörlere sadece kirli elektrolitler de zarar vermez. Her sıvıda da olduğu gibi, elektrolit fiziksel halini
değiştirebilir, yani buharlaşabilir. Üstelik bu olay sadece sisteminiz çalışırken değil, aynı zamanda sistem
kapalıyken veya anakart bir yerde saklı dururken de oluşabilir. Buradan anlıyoruz ki yalnızca RAM ve işlemciler
değil kapasitörler de iyi bir soğutmaya ihtiyaç duyar. Buharlaşma ortam sıcaklığına bağlı bir olgu olduğuna göre,
soğutma kapasitörlerin kullanım ömrünü arttırır. Doğruluğu henüz kanıtlanmamış bir teoriye göre sıcaklığın her
10 derece düşüşünde kapasitörün ömrü iki kart artar.
Akmış Kapasitörleri Nasıl Belirleyebiliriz?
Genellikle, bozuk bir kapasitörü dış görünüşünden tespit ederiz. Tepedeki şişkinlik ya da bir kaçış deliği
kapasitörün ölmek üzere olduğunu veya çoktan ölmüş olduğunun açık göstergeleridir. Bazen de kapasitörü
alttan saran plastik kaplama alüminyum gövdenin içindeki gaz basıncı sebebiyle şekil değiştirir. Elektrolit sıvısı
uzun zaman içinde alüminyum gövdede hiç iz bırakmadan akıp giden bozuk kapasitörleri belirlemek ise
hakikaten zordur. Bir kapasitördeki sıvı miktarı ne kadar az ise elektrik enerjisi kapasitesi de o kadar azdır. O
halde kapasitörlerin kapasitesini ölçebileceğiniz bir multimetreye kesinlikle ihtiyacınız var. Bu cihazları
yaşadığınız yerin elektronikçiler çarşısından 50 YTL'den daha az bir maliyetle temin edebilirsiniz. Biz bir Digitek
DS-568F kullandık. Cihazımız 40 dolardan daha ucuz olmanın yanında amaçlarımız için yeterli bir ürün.
Acil Servise Hoş Geldiniz
Bozuk kapasitörlü bir anakart ararken raflarımızda birkaç senedir yer edinmiş MSI markalı bir anakart gözümüze
çarptı. Fakat özürlü kapasitörler hemen hemen tüm üreticilerin bir problemi. O yüzden, seçtiğimiz ürünün
sadece bir örnek teşkil ettiğini unutmayın.
Sahip olduğu iki adet işlemci soketiyle K7Master'in yeniden canlandırma süreci için oldukça uygun olduğuna
inanıyoruz. Çünkü böyle bir anakartı bulunan bir kişi RAM'lerin yanında iki işlemciyi de değiştirmek zorunda
kalabilirdi ki bu onun için oldukça moral bozucu olurdu.
Dışardan bakarak tüm kapasitörlerin hatalı olup olmadığını anlayamadık. Fakat hepsi özdeş olduğundan,
hepsinin değiştirilmesi gerektiğini varsayıyoruz. Bu sebeple hepsi aynı kapasiteye sahip 26 yeni kapasitör
arayışına giriştik.
Low-ESR (Düşük-ESD) Kapasitörler Nasıl Satın Alınır?
Bunlar basit, radyal elektrolit kapasitörlerdir
Maliyeti göz önünde bulundurduğumuzdan özel düşük ESD kapasitörlerini (piyasada Low-ESR kondansatör
olarak bilinir) satın almak bizim için daha da zorlaştı. Kapasitörleri değiştirmenin ancak daha ucuza mal
olacaksa mantıklı olacağından yola çıkıyoruz, hedefimiz de bu zaten. Ancak şunu da unutmayın, eğer kapasitör
yenileme işlemi başarısızlıkla sonuçlanırsa yeni bir anakart almak zorunda kalcğınız gbi yeni bir işlemci ve
belleğe de para ayrma drumunda olacaksınız.
Kapasitörleri akıp gitmiş K7D Master anakartımız için 1000µF, 6.3 V ve 105 dereceye kadar dayanabilen 26
radyal kapasitöre ihtiyacımız vardı. Bu teknik verileri kapasitörün (sığacın) üzerine bakarak elde edebilirsiniz.
Kapasitörün çapı 8 mm, yüksekliği 16 mm ve iki teli (anot-katot) arasındaki uzaklık 3.5 mm.
İşte sipariş ettiğimiz kapasitörler
Yaptığımız bir dizi araştırmanın sonucunda alışveriş tercihimizi uygun fiyatlı kapasitörler satan sıradan bir
satıcıdan yana kullandık. İstediğimiz 6.3 V'luk kapasitörleri bulamadık ama sonunda 10 V'luk modellerden birini
satın almaya karar verdik. Tellerin arasındaki uzaklık ve çap istediğimiz ölçütlere uyuyordu, fakat boyu 20 mm'yi
buluyordu. Kullandığınız anakarta da bağlı olarak 4 mm biraz sorun çıkartabilir. O yüzden alacağınız kapasitörleri
seçmeden önce anakartınızdaki kapasitörler ile ekran kartı vb. genişleme kartları arasında ne kadar mesafe
bulunduğunu ölçün. Yüksekliğinin 4 mm fazla olması bizde herhangi bir soruna yol açmadı. 30 kapasitör için
kapasitör başına 50 sent harcadık - Buna nakliye ve diğer hizmetlerin ücretleri dahil değil.
Hadi Başlayalım!
Kullandığımız Araçlar
Bu bir işlemci destekli lehimleme/lehim sökme cihazı
Başlamadan önce buradan görüp de yapacağınız şeylerin tamamen sizin sorumluluğunuz altında olacağını
hatırlatmak istiyoruz. Ayrıca bu işlemleri sadece lehim işinde tecrübeli olan kişilerin yapmasını öneriyoruz. THG
Türkiye vereceğiniz herhangi bir zarar için sorumluluk kabul etmez.
Profesyonel lehim sökme araçları, lehimleme işleri için çok önemlidir. Sadece elle kullanılan havyalar ve lehim
sökme pompaları böyle bir iş için uygun değildir. Çünkü lehimin tek bir dokunuşla yerine enjekte edilmesi veya
sökülmesi gerekmektedir. Aksi takdirde, lehim istenmeyen biçimde hemen katılaşacaktır. Anakartın temel
katmanı büyük miktardaki ısıyı etrafa saçar, bu da lehim sökme işlemini imkânsızlaştırır.
Lehim sökme araçlarınızın uç bölümü 0.8-1.0 mm çapında olmalıdır. Böylece lehim, lehimleme noktasından
kolaylıkla yukarı çekilebilir. Deney laboratuarımızda eski bir işlemci destekli lehimleme/lehim sökme cihazı
(PLE-9001) kullandık. Öte yandan deneyde kullandığımız diğer tüm lehimleme araçlarının üreticisi ERSA idi.
Uzmanlar aradıkları her şeyi bu firmadan temin edebilirler
Elektronik emme pompalı lehim sökme havyası
Tabii ayrıca, lehim teline ve bir elektronik köşegen kesme kerpetenine de ihtiyacımız var. Geriye normal bir
keserden daha küçük boyuttaki aletler kalıyor ki hassas işlerimiz onları kullanacağız. Plastik tornalı küçük bir
tezgâh mengenesi de anakarta dikey pozisyonda lehim yapmamıza yardımcı olacaktır. Yalnız mengeneyi uygun
yere taktığınızdan emin olun ve çok da yukarı çekmeyin.
Kapasitörleri Yerinden Sökmek
Anakartı mengene ile uygun pozisyonda tutturduktan sonra bozuk kapasitörlerin lehimleme noktalarının yerlerini
anakart üzerinde belirledik ve kartın arka tarafındaki lehimleme noktalarını pompalı havyamız yardımıyla çekip
çıkarttık.
Sıfıra Sıfır Elde Var Sıfır?
Bazen, ne kadar çok ısı uygulayıp lehim pompasıyla çekmeye çalışsanız da lehimleme noktasındaki lehim bir
türlü kopmayabilir. Bu noktada bir delik elde etmek için lehimleme noktasından kurtulmamız gerektiğinden 0.8
mm çaplı ufak bir metal iğneyi kerpeten yardımıyla lehimleme noktasına değdiriyoruz ve havya ile dikkatlice
ısıtıyoruz. Eğer her şey yolunda giderse sıvılaşan lehimi, lehimleme gözünden kaldırabilirsiniz. Fakat bunu
yaparken dikkatli olun: Metal iğneye gereğinden fazla baskı uygularsanız, deliğin etrafındaki hassas iletim
hatlarına zarar verebilirsiniz.
Lehimleme noktalarını metal bir iğne yardımı ile açmak
Eğer bunu yapınca da başarı elde edemezseniz, lehimleme noktasını delebilmek için hala bir yolunuz var. Ama
buna ancak elinizden başka bir şey gelmiyorsa kalkışın. Nitekim yapmanızı pek önermiyoruz!
Ancak son çare olarak başvurmanız gereken eylem: Anakartı matkapla delmek.
Anakartınıza Yeni Kapasitörleri Lehimlemek
Tüm akmış kapasitörleri anakarttan ayırdık ve artık yenilerini lehimlemeye başlayabiliriz. Yalnız bunu yaparken
kapasitörlerin kutuplarına dikkat edin. Eğer eksi ile artıyı karıştırırsanız kapasitörleriniz aniden patlamaya
başlayabilir ve tüm uğraşınız boşa gitmiş olur. Yeni nesil kapasitörler artı ucu diğerinden daha uzun olarak
geliyorlar. Her şeyin doğrulundan emin olmak için gene de kapasitöre (sığaca) yakından bir göz atın:
Gövdesinde gerekli ifadelerin yer alıp almadığını, üzerinde bir çok eksi işaretinin ve ilgili bacağı gösteren okun
bulunup bulunmadığını kontrol edin. İki kutup da anakartınızda ilgili imlerle ayrıca gösterilmiştir.
Kapasitörleri yerleştirirken kutuplara kesinlikle dikkat edin.
Kapasitörü deliklerden sonuna kadar geçirin.
Bu işlemden sonra anakartı ters çevirip bacakları hafifçe eğin ki kapasitörler yere düşmesin.
Kapasitörleri lehimliyoruz
Bitti! Anakartınız artık yeniden çalışmaya hazır.
