Haydar
Emekli Yönetici
Aile Yaşamındaki Travmalar
Sağlıklı bir ailenin özellikleri, temel gereksinimlerin karşılama, duyguları paylaşma, duyguların anlaşılması, bireysel farklılıkların kabul edilmesi, ilgi ve sevgi duygusunun iletilmesi, işbirliği, mizah duygusu, çatışmaya girmeden sorunları çözme, toplumsal değerlere sahip olma, sorumluluk alma, karşılıklı takdir duygularını açıklama, iletişim, boş zamanları birlikte geçirme, manevi değerlere inandırma, sorunlarla başa çıkma becerilerini kazandırmış olmasıdır.
Aile bireylerinin dengeli ve sağlıklı bir yaşam sürmesi için, belirtilen bu niteliklerin tümünün ailede bulunması önemli ve gereklidir. Aile yaşamı sırasında, yetersiz ebeveynlerin etkileri, çatışma, boşanma, hastalık ve sakatlık, ölüm, göç, yoksulluk, aile içi şiddet gibi kimi travmalar yaşanabilir.
Anne ve baba, ailenin düzenini en çok etkileyen temel öğedir. Kadın ve erkeğin yetişkin olarak aile düzenini tam olarak kurabilmeleri ise, sorumluluk bilinci içinde birbirleriyle evlenmeleri ve ortak bir yaşam kurabilmelerindeki başarılarına bağlıdır. Anne ve baba görevinin tam olarak yapamadığı ailelerde, aile düzenleri çarpık olur ve bu düzen yetişen bireyleri olumsuz etkiler.
Aile içindeki bireylerin değişik rolleri vardır. Bu roller aracılığıyla ortaya farklı aile sistemleri çıkar. Aile sistemi içinde yer alan her bir rol, kişinin kendisine özgü kişilik ve davranış yapısı oluşturur. Kişilik yapıları ve davranış türlerinin kimileri bireyleri uyuma, kimileri ise uyumsuzluğa götürür.
Anne ve babaların çocukları için sağlaması gereken temel gereksinimler yedi başlık altında toplanır:
- Değerli olma duygusu: Aile içindeki etkileşim, çocukları ‘değerliyim’ duygusuna götürmelidir. Bu gereksinim yerine getirilemezse birey, her türlü davranışla bu duyguyu elde etmeye çalışır.
- Güven ortamı: Aile ortamı içinde bireyler kendilerini güvende hissetmelidir ve dışarıdaki tehlikeli olayların aile içine giremeyeceğine inanmalıdır.
- Yakınlık ve dayanışma duygusu: Aile sistemlerinin temel gereksinimlerinden birisi de, ailede dayanışma ve güven duygusunun olmasıdır. Aile, bireylerinin bu gereksinimi tam olarak karşılandığında, dış ortamın bireyler üzerinde oluşturduğu olumsuz olayların yıkıcı etkisi pek gözlenmez.
- Sorumluluk duygusu: Aile içinde herkes kendi sorumluluğunu bilmelidir. Çocuklar, kendi yaş gruplarının gerektiği sorumluluğu almalıdır. Anne ve babanın yapabileceği sağlıklı ve önemli görevlerden birisi, kendi sorumluluklarını yerine getirmelerinin yanı sıra, çocuklara gelişim aşamalarına uygun biçimde, kendi yaşamlarından kendilerinin sorumlu olduğunu öğretmeleri olmalarıdır.
- Zorluklarla savaşarak, üstesinden gelmeyi öğrenme: Kendine güvenen ve sorun çözme başarısı olan bireyler yetiştirilmek isteniyorsa, gelişim aşamalarına uygun bir biçimde çocuğa zorluklarla savaşması gerektiği öğretilmelidir.
- Mutluluk ortamı olabilme: Aile bir mutluluk ortamı olmalıdır. Çünkü, aile ortamı kişiye hiçbir ortamda bulunamayacak mutluluk olanakları sağlar. Böyle ortamda yetişen bireyler başlarına gelen olayların çoğunda mutlu olacak bir yön bulabilir.
- Sağlıklı manevi yaşamın temellerini oluşturma ortamı: Manevi yaşam, tüm evreni anlamlı bir biçimde bütünleştiren bir dünya görüşünü temsil eder. Evrenin bir bütün olduğu, bireylerin her birinin benzersiz olduğu, kendi yetenekleri, düşünceleri, duyguları ile olduğu gibi kabul edilmeleri gerektiği, manevi özgürlüğün temelini oluşturur.
Ailenin temel gereksinimlerini yerine getiremediği durumlarda aile bireyleri travma yaşar ve sonraki yaşamlarının her bir örüntüsünde bu olayların izi sürer.
Aile bireylerinin dengeli ve sağlıklı bir yaşam sürmesi için, belirtilen bu niteliklerin tümünün ailede bulunması önemli ve gereklidir. Aile yaşamı sırasında, yetersiz ebeveynlerin etkileri, çatışma, boşanma, hastalık ve sakatlık, ölüm, göç, yoksulluk, aile içi şiddet gibi kimi travmalar yaşanabilir.
Anne ve baba, ailenin düzenini en çok etkileyen temel öğedir. Kadın ve erkeğin yetişkin olarak aile düzenini tam olarak kurabilmeleri ise, sorumluluk bilinci içinde birbirleriyle evlenmeleri ve ortak bir yaşam kurabilmelerindeki başarılarına bağlıdır. Anne ve baba görevinin tam olarak yapamadığı ailelerde, aile düzenleri çarpık olur ve bu düzen yetişen bireyleri olumsuz etkiler.
Aile içindeki bireylerin değişik rolleri vardır. Bu roller aracılığıyla ortaya farklı aile sistemleri çıkar. Aile sistemi içinde yer alan her bir rol, kişinin kendisine özgü kişilik ve davranış yapısı oluşturur. Kişilik yapıları ve davranış türlerinin kimileri bireyleri uyuma, kimileri ise uyumsuzluğa götürür.
Anne ve babaların çocukları için sağlaması gereken temel gereksinimler yedi başlık altında toplanır:
- Değerli olma duygusu: Aile içindeki etkileşim, çocukları ‘değerliyim’ duygusuna götürmelidir. Bu gereksinim yerine getirilemezse birey, her türlü davranışla bu duyguyu elde etmeye çalışır.
- Güven ortamı: Aile ortamı içinde bireyler kendilerini güvende hissetmelidir ve dışarıdaki tehlikeli olayların aile içine giremeyeceğine inanmalıdır.
- Yakınlık ve dayanışma duygusu: Aile sistemlerinin temel gereksinimlerinden birisi de, ailede dayanışma ve güven duygusunun olmasıdır. Aile, bireylerinin bu gereksinimi tam olarak karşılandığında, dış ortamın bireyler üzerinde oluşturduğu olumsuz olayların yıkıcı etkisi pek gözlenmez.
- Sorumluluk duygusu: Aile içinde herkes kendi sorumluluğunu bilmelidir. Çocuklar, kendi yaş gruplarının gerektiği sorumluluğu almalıdır. Anne ve babanın yapabileceği sağlıklı ve önemli görevlerden birisi, kendi sorumluluklarını yerine getirmelerinin yanı sıra, çocuklara gelişim aşamalarına uygun biçimde, kendi yaşamlarından kendilerinin sorumlu olduğunu öğretmeleri olmalarıdır.
- Zorluklarla savaşarak, üstesinden gelmeyi öğrenme: Kendine güvenen ve sorun çözme başarısı olan bireyler yetiştirilmek isteniyorsa, gelişim aşamalarına uygun bir biçimde çocuğa zorluklarla savaşması gerektiği öğretilmelidir.
- Mutluluk ortamı olabilme: Aile bir mutluluk ortamı olmalıdır. Çünkü, aile ortamı kişiye hiçbir ortamda bulunamayacak mutluluk olanakları sağlar. Böyle ortamda yetişen bireyler başlarına gelen olayların çoğunda mutlu olacak bir yön bulabilir.
- Sağlıklı manevi yaşamın temellerini oluşturma ortamı: Manevi yaşam, tüm evreni anlamlı bir biçimde bütünleştiren bir dünya görüşünü temsil eder. Evrenin bir bütün olduğu, bireylerin her birinin benzersiz olduğu, kendi yetenekleri, düşünceleri, duyguları ile olduğu gibi kabul edilmeleri gerektiği, manevi özgürlüğün temelini oluşturur.
Ailenin temel gereksinimlerini yerine getiremediği durumlarda aile bireyleri travma yaşar ve sonraki yaşamlarının her bir örüntüsünde bu olayların izi sürer.
