Doğuş Pertez
Admin
Ahmed Adnan Saygun biyografisi ve kimdir?
Ünlü Türk besteci ve araştırmacı olan Ahmed Adnan Saygun’un hayatı merak ediliyor. Ahmed Adnan Saygun kimdir ve hayatı ile ilgili tüm detaylar sizler için bu makalemizde yer alıyor.
Klasik batı müziğinde yapıtlar vermiş bir Türk bağdarı, müzik eğitimcisi ve budun müzik bilimcisidir (etnomüzikolog).
İlk Türk operasının bestecisi de olan Saygun, devlet sanatçısı ünvanını alan ilk sanatçıdır. Cumhuriyet Dönemi Türk musikisinin en çok seslendirilen eserlerinden Yunus Emre Oratoryosu en önemli yapıtıdır.
Yaşamı
Önemli din bilginleri yetiştirmiş İzmirli köklü bir aileden gelen Saygun'un babası sonradan İzmir Milli Kütüphanesi 'nin kurucuları arasında yer alacak olan Mahmut Celalettin Bey'dir.
Adnan Saygun, daha ilkokul yıllarında başladığı müzik çalışmalarına, sanat eğitimine ağırlık veren bir okul olan İzmir İttihat ve Terakki İdadisi 'nde, 13 yaşında İzmir'de İsmail Zühtü1922 yılında Macar Tevfik Bey'in öğrencisi oldu. 1925 yılında Fransız La Grande Encyclopedie'den müzikle ilgili makaleleri çevirerek birkaç ciltlik büyük bir 'Musiki Lugati' meydana getirdi. 1926 yılında İzmir Erkek Lisesi1928 yılında devlet bursuyla müzik eğitimi için Paris'e gönderilerek orada Vincent d'Indy (kompozisyon), Eugène Borrel (Füg), Madame Borrel (armoni), Paul le Flem (Kontrpuan), Amédée Gastoué (Gregoryen ezgileri), Edouard Souberbielle (org) ile çalıştı. Paris'teyken Op. (Opus) 1 sıra numaralı Divertissement adlı orkestra eserini yazmıştır. Saygun’un bu bestesi 1931 yılında jüri başkanının Henri Defossé (Cemal Reşit Rey'in orkestra şefliği hocasıdır) olduğu Paris’teki bir beste yarışmasında ödül kazanmış, Gabriel Pierné yönetimindeki Colonne Orkestrası tarafından önce Paris, VarşovaCemal Reşit Rey'in Anadolu Türküleri (1927), Bebek Efsanesi (1928) ve Türk Manzaraları (1929) adlı Paris'te seslendirilmiş bulunan üç eserinden sonra yurtdışında icra edilen dördüncü Türk orkestra eseri olmuştur.
Saygun, 1931'de Türkiye'ye dönüp bir süre müzik öğretmenliğinden sonra, çalışmalarını kompozitör, etno-müzikolog ve kompozisyon hocası olarak sürdürdü. 1934 yılında Cumhurbaşkanlığı Orkestrası'nı bir yıl boyunca yönetti. CSO şefi olduğu dönemde devlet başkanı Atatürk 'ün talebiyle, Türkiye'yi ziyaret edecek olan İran Şahı şerefine ilk Türk operasıÖzsoy Operası nı bir ay gibi çok kısa bir sürede yazdı. Bu opera, Türk Milleti’nin doğuşunu, İran ve Türk milletlerinin kökü uzak tarihe dayanan kardeşliğini ifade etmekteydi.
Devlet konservatuvarlarında etnomüzikoloji bölümleri açılması yönünde çalışmalar yapmış, ancak bunlar Atatürk'ün desteğine rağmen maalesef ilgili kurumlarca hayata geçirilememiştir.
1934 yılında yine Atatürk'ün talebiyle Taşbebek operası nı besteledi. Bu operada yeni Cumhuriyet insanının doğuşunu anlattı.
Kulağındaki bir rahatsızlık nedeniyle tedavi için İstanbul'a giden Saygun, İstanbul Belediye Konservatuarı'nda öğretmenliğe geri döndü. Saygun, Yunus Emre Orotoryosu adlı ünlü yapıtının seslendirilişine kadar sürecek olan bir gözden düşme dönemine girmişti. Ankara'da yeni bir konservatuar kurma çalışması vardı ne var ki bu çalışmalar Saygun'un savunduğu kültürel ulusallık fikrini değil, evrensel müzik anlayışını destekleyenler tarafından sürdürülmekteydi. Konservatuar, bu iş için danışman olarak getirilen konservatuar Paul Hindemith'in evrenselci müzik görüşleri doğrultusunda 1936 yılından kuruldu. Adnan Saygun ise 1936 yılında ülkemize gelen Macar besteci ve etnomüzikolog Bela Bartok'a Anadolu gezisinde eşlik etmekteydi. Birlikte özellikle Osmaniye dolaylarından derledikleri türküleri notalaştırdılar. Çalışmaları, "Bela Bartok’un Türkiye’deki Halk Müziği Araştırmaları” başlıklı bir kitap haline getirilerek 1976 yılında Macar ilimler Akademisi tarafından İngilizce bastırılmıştır.
1942'de tamamladığı Yunus Emre Oratoryosu 1946 yılında Ankara’da seslendirildi ve büyük başarı kazandı. En önemli eseri kabul edilen bu eser, daha sonra Paris'te ve 1958'de Birleşmiş Milletler kuruluş yıldönümü verilesiyle New York 'ta ünlü orkestra şefi Leopold Stokowski yönetiminde seslendirilmiştir. Bu eserle Saygun, çocukluğunda İzmir Kemeraltı Çarşısı 'nın Dervişler Caddesi 'nde (bugün Anafartalar Caddesi) Mevlevi dervişlerden duyduğu ezgileri Avrupa ve Amerika'ya, Birleşmiş Milletler çatısı altına, sonradan eserin çevrileceği 5 ayrı dile taşımış oluyordu.
Yunus Emre den sonra, Kerem, Köroğlu, Gilgameş başta olmak üzere üç opera, “Atatürk’e ve Anadolu’ya Destan” gibi koral eserler, 5 senfoni, çeşitli konçertolar, orkestra, koro, oda müziği eserleri, vokal ve enstrümantal parçalar, sayısız türkü derlemeleri, kitaplar, araştırmalar, makaleler yazdı. Eserleri New York NBC, Berlin Senfoni, Bavyera Radyo Senfoni, Viyana Radyo Senfoni, Moskova Senfoni, Sovyet Devlet Senfoni, Londra Filarmoni, Kraliyet Filarmoni, Northern Sinfonia, Julliard Quartet gibi topluluklar ve Yo-yo Ma gibi virtüözler tarafından seslendirildi. 1971'de yürürlüğe giren Devlet Sanatçılığı Kanunu çerçevesinde ilk Devlet Sanatçısı unvanı Adnan Saygun'a verilmiştir.
A. Adnan Saygun, bir konser için Ankara'ya gelen ancak ülkelerinden Nazi baskısı nedeniyle geri dönmeyen Budapşete Kadın Orkestrası üyelerinden Macar asıllı Irén Szalai (sonradan Nilüfer adını almıştır) ile 1940 yılında evlenmiştir, çiftin çocuğu olmamıştır. Saygun, 6 Ocak1991 tarihinde hayatını kaybetmiştir.
Orkestra, oda müziği, opera, bale, piyano üzerine birçok yapıtı olduğu gibi, etnomüzikoloji ile müzik egitimi konularında yayınları vardır. Çalışmaları ve diğer belgeleri Ankara ’da Bilkent Üniversitesi bünyesinde kurulan “Ahmet Adnan Saygun Müzik Eğitim ve Araştırma Merkezi”nde bulunmaktadır.
Ahmed Adnan Saygun’un yapıtlarının seslendirme üzerindeki hakları SACEM’e aittir. Yayınlanan bir kısım yapıtlarının telif hakları Southern Music Publishing, New York ve Hamburg’taki Peer Musikverlag’a aittir.
Müzikolog Emre Aracı tarafından kaleme alınan kapsamlı bir biyografisi Adnan Saygun – Doğu Batı Arası Müzik Köprüsü adı altında Yapı Kredi Yayınları tarafından 2001 yılında yayımlanmıştır.
Yapıtları
1 Divertimento orkestra için 1930
2 Suit piyano 1931
3 Ağıtlar tenor ve solo erkek korosu 1932
4 Sezişler iki Klarnet 1933
5 Manastır Türküsü koro ve orkestra 1933
6 Kızılırmak Türküsü soprano ve orkestra 1933
7 Çoban Armağanı koro 1933
8 Klarnet, Saksafon, piyano ve vurma çalgılar için müzik 1933
9 Özsoy opera 1934
10 İnci’nin Kitabı piyano 1934 (Orkestra düzenlemesi 1944)
11 Taşbebek opera 1934
12 Sonat viyolonsel ve piyano, 1935
13 Sihir Raksı orkestra 1934
14 Suit orkestra 1936
14 Suit orkestra 1936
15 Sonatina piyano 1938
16 Masal ses ve orkestra 1940
17 Bir Orman Masalı orkestra için bale müziği 1943
18 Dağlardan Ovalardan koro 1939
19 Eski Üslupta Kantat 1941
20 Sonatina piyano 1938
21 Geçen Dakikalarım ses ve orkestra 1941
22 Bir tutam keklik koro 1943
23 Üç türkü bas ve piyano 1945
24 Halay orkestra 1943
25 Anadolu’dan piyano 1945
26 Yunus Emre oratoryo, 1942
27 1. kuartet 1942
28 Kerem opera 1952
29 1. Senfoni 1953
30 2. Senfoni 1958
31 Partita viyolonsel 1954
32 Üç ballad ses ve piyano 1955
33 Demet keman ve piyano 1955
34 1. Piyano Konçertosu 1958
35 2. Kuartet 1957
36 Partita keman 1961
37 Trio obua, klarinet, arp 1966
38 Aksas Tartılar Üzerine 10 Etüt piyano 1964
39 3. Senfoni 1960
40 Töresel Musiki 1967
41 10 halk türküsü bas ve orkestra 1968
42 Duyuşlar üç kadın sesi korosu 1935
43 3. Kuartet 1966
44 Keman Konçertosu 1967
45 Aksak Tartılar Üzerine 12 Prelüd piyano 1967
46 Nefesli Çalgılar Beşlisi 1968
47 Aksak Tartılar Üzerine 15 Parça piyano 1967
48 Dört Lied ses ve piyano (orkestra içinde düzenlenmiş) 1977
49 Dictum yaylı sazlar orkestrası 1970
50 Üç Prelüd iki arp 1971
51 Küçük Şeyler piyano 1956
52 Köroğlu opera 1973
53 4. Senfoni 1974
54 Ağıtlar II tenor, koro, orkestra 1975
55 Trio klarinet, obua ve piyano 1975 56 Ballad iki piyano 1975
57 Ayin Raksı orkestra 1975
58 Aksak Tartılar Üzerine 10 Taslak piyano 1976
59 Viyola Konçertosu 1977
60 İnsan Üzerine Deyişler I ses ve piyano 1977
61 İnsan Üzerine Deyişler II ses ve piyano 1977
62 Oda Konçertosu yaylı çalgılar 1978
63 İnsan Üzerine Deyişler III ses ve piyano 1983
64 İnsan Üzerine Deyişler 4 ses ve piyano 1978
65 Gılgameş opera 1970
66 İnsan Üzerine Deyişler 5 ses ve piyano 1979
67 Atatürk’e ve Anadolu’ya Destan solistler, koro ve ork 1981
68 Dört Arp İçin Üç Türkü 1983
69 İnsan Üzerine Deyişler 6 ses ve piyano 1984
70 5.Senfoni 1985
71 2. piyano Konçertosu 1985
72 Orkestra için Çeşitlemeler 1985
73 Poem üç piyano için 1986
74 Viyolonsel Konçertosu 1987
75 Kumru Efsanesi bale müziği 1989
Kitapları
Klasik batı müziğinde yapıtlar vermiş bir Türk bağdarı, müzik eğitimcisi ve budun müzik bilimcisidir (etnomüzikolog).
İlk Türk operasının bestecisi de olan Saygun, devlet sanatçısı ünvanını alan ilk sanatçıdır. Cumhuriyet Dönemi Türk musikisinin en çok seslendirilen eserlerinden Yunus Emre Oratoryosu en önemli yapıtıdır.
Yaşamı
Önemli din bilginleri yetiştirmiş İzmirli köklü bir aileden gelen Saygun'un babası sonradan İzmir Milli Kütüphanesi 'nin kurucuları arasında yer alacak olan Mahmut Celalettin Bey'dir.
Adnan Saygun, daha ilkokul yıllarında başladığı müzik çalışmalarına, sanat eğitimine ağırlık veren bir okul olan İzmir İttihat ve Terakki İdadisi 'nde, 13 yaşında İzmir'de İsmail Zühtü1922 yılında Macar Tevfik Bey'in öğrencisi oldu. 1925 yılında Fransız La Grande Encyclopedie'den müzikle ilgili makaleleri çevirerek birkaç ciltlik büyük bir 'Musiki Lugati' meydana getirdi. 1926 yılında İzmir Erkek Lisesi1928 yılında devlet bursuyla müzik eğitimi için Paris'e gönderilerek orada Vincent d'Indy (kompozisyon), Eugène Borrel (Füg), Madame Borrel (armoni), Paul le Flem (Kontrpuan), Amédée Gastoué (Gregoryen ezgileri), Edouard Souberbielle (org) ile çalıştı. Paris'teyken Op. (Opus) 1 sıra numaralı Divertissement adlı orkestra eserini yazmıştır. Saygun’un bu bestesi 1931 yılında jüri başkanının Henri Defossé (Cemal Reşit Rey'in orkestra şefliği hocasıdır) olduğu Paris’teki bir beste yarışmasında ödül kazanmış, Gabriel Pierné yönetimindeki Colonne Orkestrası tarafından önce Paris, VarşovaCemal Reşit Rey'in Anadolu Türküleri (1927), Bebek Efsanesi (1928) ve Türk Manzaraları (1929) adlı Paris'te seslendirilmiş bulunan üç eserinden sonra yurtdışında icra edilen dördüncü Türk orkestra eseri olmuştur.
Saygun, 1931'de Türkiye'ye dönüp bir süre müzik öğretmenliğinden sonra, çalışmalarını kompozitör, etno-müzikolog ve kompozisyon hocası olarak sürdürdü. 1934 yılında Cumhurbaşkanlığı Orkestrası'nı bir yıl boyunca yönetti. CSO şefi olduğu dönemde devlet başkanı Atatürk 'ün talebiyle, Türkiye'yi ziyaret edecek olan İran Şahı şerefine ilk Türk operasıÖzsoy Operası nı bir ay gibi çok kısa bir sürede yazdı. Bu opera, Türk Milleti’nin doğuşunu, İran ve Türk milletlerinin kökü uzak tarihe dayanan kardeşliğini ifade etmekteydi.
Devlet konservatuvarlarında etnomüzikoloji bölümleri açılması yönünde çalışmalar yapmış, ancak bunlar Atatürk'ün desteğine rağmen maalesef ilgili kurumlarca hayata geçirilememiştir.
1934 yılında yine Atatürk'ün talebiyle Taşbebek operası nı besteledi. Bu operada yeni Cumhuriyet insanının doğuşunu anlattı.
Kulağındaki bir rahatsızlık nedeniyle tedavi için İstanbul'a giden Saygun, İstanbul Belediye Konservatuarı'nda öğretmenliğe geri döndü. Saygun, Yunus Emre Orotoryosu adlı ünlü yapıtının seslendirilişine kadar sürecek olan bir gözden düşme dönemine girmişti. Ankara'da yeni bir konservatuar kurma çalışması vardı ne var ki bu çalışmalar Saygun'un savunduğu kültürel ulusallık fikrini değil, evrensel müzik anlayışını destekleyenler tarafından sürdürülmekteydi. Konservatuar, bu iş için danışman olarak getirilen konservatuar Paul Hindemith'in evrenselci müzik görüşleri doğrultusunda 1936 yılından kuruldu. Adnan Saygun ise 1936 yılında ülkemize gelen Macar besteci ve etnomüzikolog Bela Bartok'a Anadolu gezisinde eşlik etmekteydi. Birlikte özellikle Osmaniye dolaylarından derledikleri türküleri notalaştırdılar. Çalışmaları, "Bela Bartok’un Türkiye’deki Halk Müziği Araştırmaları” başlıklı bir kitap haline getirilerek 1976 yılında Macar ilimler Akademisi tarafından İngilizce bastırılmıştır.
1942'de tamamladığı Yunus Emre Oratoryosu 1946 yılında Ankara’da seslendirildi ve büyük başarı kazandı. En önemli eseri kabul edilen bu eser, daha sonra Paris'te ve 1958'de Birleşmiş Milletler kuruluş yıldönümü verilesiyle New York 'ta ünlü orkestra şefi Leopold Stokowski yönetiminde seslendirilmiştir. Bu eserle Saygun, çocukluğunda İzmir Kemeraltı Çarşısı 'nın Dervişler Caddesi 'nde (bugün Anafartalar Caddesi) Mevlevi dervişlerden duyduğu ezgileri Avrupa ve Amerika'ya, Birleşmiş Milletler çatısı altına, sonradan eserin çevrileceği 5 ayrı dile taşımış oluyordu.
Yunus Emre den sonra, Kerem, Köroğlu, Gilgameş başta olmak üzere üç opera, “Atatürk’e ve Anadolu’ya Destan” gibi koral eserler, 5 senfoni, çeşitli konçertolar, orkestra, koro, oda müziği eserleri, vokal ve enstrümantal parçalar, sayısız türkü derlemeleri, kitaplar, araştırmalar, makaleler yazdı. Eserleri New York NBC, Berlin Senfoni, Bavyera Radyo Senfoni, Viyana Radyo Senfoni, Moskova Senfoni, Sovyet Devlet Senfoni, Londra Filarmoni, Kraliyet Filarmoni, Northern Sinfonia, Julliard Quartet gibi topluluklar ve Yo-yo Ma gibi virtüözler tarafından seslendirildi. 1971'de yürürlüğe giren Devlet Sanatçılığı Kanunu çerçevesinde ilk Devlet Sanatçısı unvanı Adnan Saygun'a verilmiştir.
A. Adnan Saygun, bir konser için Ankara'ya gelen ancak ülkelerinden Nazi baskısı nedeniyle geri dönmeyen Budapşete Kadın Orkestrası üyelerinden Macar asıllı Irén Szalai (sonradan Nilüfer adını almıştır) ile 1940 yılında evlenmiştir, çiftin çocuğu olmamıştır. Saygun, 6 Ocak1991 tarihinde hayatını kaybetmiştir.
Orkestra, oda müziği, opera, bale, piyano üzerine birçok yapıtı olduğu gibi, etnomüzikoloji ile müzik egitimi konularında yayınları vardır. Çalışmaları ve diğer belgeleri Ankara ’da Bilkent Üniversitesi bünyesinde kurulan “Ahmet Adnan Saygun Müzik Eğitim ve Araştırma Merkezi”nde bulunmaktadır.
Ahmed Adnan Saygun’un yapıtlarının seslendirme üzerindeki hakları SACEM’e aittir. Yayınlanan bir kısım yapıtlarının telif hakları Southern Music Publishing, New York ve Hamburg’taki Peer Musikverlag’a aittir.
Müzikolog Emre Aracı tarafından kaleme alınan kapsamlı bir biyografisi Adnan Saygun – Doğu Batı Arası Müzik Köprüsü adı altında Yapı Kredi Yayınları tarafından 2001 yılında yayımlanmıştır.
Yapıtları
1 Divertimento orkestra için 1930
2 Suit piyano 1931
3 Ağıtlar tenor ve solo erkek korosu 1932
4 Sezişler iki Klarnet 1933
5 Manastır Türküsü koro ve orkestra 1933
6 Kızılırmak Türküsü soprano ve orkestra 1933
7 Çoban Armağanı koro 1933
8 Klarnet, Saksafon, piyano ve vurma çalgılar için müzik 1933
9 Özsoy opera 1934
10 İnci’nin Kitabı piyano 1934 (Orkestra düzenlemesi 1944)
11 Taşbebek opera 1934
12 Sonat viyolonsel ve piyano, 1935
13 Sihir Raksı orkestra 1934
14 Suit orkestra 1936
14 Suit orkestra 1936
15 Sonatina piyano 1938
16 Masal ses ve orkestra 1940
17 Bir Orman Masalı orkestra için bale müziği 1943
18 Dağlardan Ovalardan koro 1939
19 Eski Üslupta Kantat 1941
20 Sonatina piyano 1938
21 Geçen Dakikalarım ses ve orkestra 1941
22 Bir tutam keklik koro 1943
23 Üç türkü bas ve piyano 1945
24 Halay orkestra 1943
25 Anadolu’dan piyano 1945
26 Yunus Emre oratoryo, 1942
27 1. kuartet 1942
28 Kerem opera 1952
29 1. Senfoni 1953
30 2. Senfoni 1958
31 Partita viyolonsel 1954
32 Üç ballad ses ve piyano 1955
33 Demet keman ve piyano 1955
34 1. Piyano Konçertosu 1958
35 2. Kuartet 1957
36 Partita keman 1961
37 Trio obua, klarinet, arp 1966
38 Aksas Tartılar Üzerine 10 Etüt piyano 1964
39 3. Senfoni 1960
40 Töresel Musiki 1967
41 10 halk türküsü bas ve orkestra 1968
42 Duyuşlar üç kadın sesi korosu 1935
43 3. Kuartet 1966
44 Keman Konçertosu 1967
45 Aksak Tartılar Üzerine 12 Prelüd piyano 1967
46 Nefesli Çalgılar Beşlisi 1968
47 Aksak Tartılar Üzerine 15 Parça piyano 1967
48 Dört Lied ses ve piyano (orkestra içinde düzenlenmiş) 1977
49 Dictum yaylı sazlar orkestrası 1970
50 Üç Prelüd iki arp 1971
51 Küçük Şeyler piyano 1956
52 Köroğlu opera 1973
53 4. Senfoni 1974
54 Ağıtlar II tenor, koro, orkestra 1975
55 Trio klarinet, obua ve piyano 1975 56 Ballad iki piyano 1975
57 Ayin Raksı orkestra 1975
58 Aksak Tartılar Üzerine 10 Taslak piyano 1976
59 Viyola Konçertosu 1977
60 İnsan Üzerine Deyişler I ses ve piyano 1977
61 İnsan Üzerine Deyişler II ses ve piyano 1977
62 Oda Konçertosu yaylı çalgılar 1978
63 İnsan Üzerine Deyişler III ses ve piyano 1983
64 İnsan Üzerine Deyişler 4 ses ve piyano 1978
65 Gılgameş opera 1970
66 İnsan Üzerine Deyişler 5 ses ve piyano 1979
67 Atatürk’e ve Anadolu’ya Destan solistler, koro ve ork 1981
68 Dört Arp İçin Üç Türkü 1983
69 İnsan Üzerine Deyişler 6 ses ve piyano 1984
70 5.Senfoni 1985
71 2. piyano Konçertosu 1985
72 Orkestra için Çeşitlemeler 1985
73 Poem üç piyano için 1986
74 Viyolonsel Konçertosu 1987
75 Kumru Efsanesi bale müziği 1989
Kitapları
- Türk Halk Musıkisinde Pentatonizm, 1936.
- Gençliğe Şarkılar: Halkevi ve Mektepler için, 1937.
- Rize, Artvin, Kars Havalisi Türkü, Saz ve Oyunlar Hakkında Bazı Malumat, 1937.
- Halk Türküleri: Yedi Karadeniz Türküsü ve bir Horon, 1938.
- Halkevlerinde Musıki, 1940.
- Yalan (Sanat Konuşmaları), 1945.
- Lise Müzik Kitabı I-II-III (Halil Badi Yönetken ile birlikte), 1955.
- Karacaoğlan(Yeni Bilgiler-Bir Rivayet-Melodiler), Ankara, Ses ve Tel Birliği, 1952.
- Musıki Temel Bilgisi I – 1958,.II – 1962,.III –1964,.IV – 1966.
- Mod öncesi Ezgilerin Sınıflandırılması, 1960.
- Toplu Solfej,I – 1967, II – 1968.
- Töresel Musıki, 1967.
- Bela Bartok’s Folk Music Research in Turkey, Budapeşte, Akádemiai Kiadó, 1976.
- Atatürk ve Musıki: O’nunla Birlikte, O’ndan Sonra..., Ankara, Sevda-Cenap And Müzik Vakfı, 1982.
