Haydar
Emekli Yönetici
Vertigo nedir?
Uzmanlar, vertigo hastalığının genellikle iç
kulak problemlerinden kaynaklandığını ve
belirtilerinin de sıklıkla hastalarının kendilerinin
veya çevrelerinin döndüğünden şikayet etmek
olduğunu söylüyor. Bazı insanlar denge problemlerini baş dönmesi olarak nitelendirirler. Çevrenin dönmediği bu
denge bozukluğu bazen iç kulağa bağlı bir
problemden dolayı ortaya çıkar. Bazı insanlar
ise denge sağlamaktaki zorluklarını vertigo
kelimesiyle açıklarlar. Vertigo kelimesi Latince “dönmek” fiilinden
gelmektedir. Bu hastalar sıklıkla kendilerinin
veya çevrenin döndüğünü söylerler. Vertigo
çoğunlukla iç kulak probleminden kaynaklanır. Hareket hastalığı ve deniz tutması nedir? Bazı insanlar uçağa bindiklerinde veya arabada
bulantı hissederler, hatta bazen kusarlar. Bu
duruma taşıt tutması denilir. Bir çok insan bu
rahatsızlığı gemiye bindiği zaman çeker bu
yüzden aynı olay olmasına rağmen buna deniz
tutması denir. Deniz tutması sadece ufak bir rahatsızlıktır. Bunun dışında herhangi bir tıbbi
bozukluğun ifadesi değildir. Ancak bazen
yolcular bu rahatsızlıktan dolayı çok
kısıtlanabilirler. Çok az bir kısmında da bu
rahatsızlık yolculuk bitse dahi birkaç gün daha
sürmektedir. Denge sisteminin anatomisi Baş dönmesi (Dizzines, vertigo) ve taşıt tutması
denge sistemi ile ilgilidir. Uzay araştırmacıları bu
duyguya uzaysal oriantasyon demektedirler.
Denge sistemi iç kulaktadır ve beyine vücudun
uzay içinde nerede olduğunu, pozisyonunun
yönü, hangi yönde hareket ettiği ve dönüyor mu yoksa sakin durumda mı olduğunu bildirir.
Denge duygunuz sinir sisteminin aşağıda
belirtilen bölümleri arasındaki kompleks
ilişkilerle sağlanmaktadır. 1. İç kulak (aynı zamanda labirent adını da
almaktadır.) hareketin yönünü yani dönüp
dönmediğini, ileri veya geri, bir yandan diğer
yana ve yukarı veya aşağıya doğru olduğunu
belirler. 2. Gözler vücudun uzay içindeki yerini (baş
aşağı vs.) ve hareketin yönünü belirler. 3. Eklemlerde ve omurgada bulunan basınç
reseptörleri vücudun hangi parçasının aşağıda
olduğunu ve neresinin yere değdiğini belirler. 4. Kaslardaki ve eklemlerdeki algılama
reseptörleri vücudun hangi parçasının hareket
ettiğini belirler. 5. Merkezi sinir sistemi (beyin ve omurilik) daha önceki dört sistemden gelen uyarıları işler ve
sonuçta koordinasyonu sağlanmış bir algılama
ortaya çıkar. Taşıt tutmasının bulguları ve baş dönmesi,
merkezi sinir sistemine diğer dört sistemden
birbirine zıt mesajlar geldiğinde ortaya
çıkmaktadır. Örnek olarak fırtınalı bir günde
uçağa bindiğinizi düşünün ve uçağınız hava
akımlarından dolayı sallanmaktadır. Fakat gözleriniz bu hareketi algılamamaktadır. Çünkü
bütün gördüğünüz uçağın içidir. Bunun
sonucunda beyniniz birbiriyle uyuşmayan
mesajlar almaktadır. Sizi bundan dolayı uçak
tutabilir. Veya bir arabanın arka koltuğunda
oturmuş kitap okuduğunuzu düşünün. İç kulağınız ve deri reseptörleriniz yolculuğun
hareketini algılayacaktır. Ancak gözleriniz
sadece kitabı görecektir. Bu nedenle sizi taşıt
tutabilir. Gerçek bir tıbbi örnek vermek
gerekirse bir darbeden dolayı yalnızca bir
taraftaki iç kulağınızın hasarlandığını düşünün. Hasarlı iç kulak normal iç kulakla aynı mesajları
göndermez. Bu beyine dönme eylemiyle ilgili
yanlış bilgi verir. Kişi vertigodan veya
dönüyormuş hissinden şikayetçi olabilir. Bazen
bulantı da görülür. Hangi tıbbi rahatsızlıklar baş dönmesine neden olur? Dolaşım: Dolaşım bozuklukları baş dönmesinin en sık nedenleri arasındadır. Eğer beyniniz
yeterince kan almazsa başınız dönmeye başlar.
Hemen hemen herkes yatarken aniden ayağa
kalktığında birkaç defa hissetmiştir, ancak bazı
insanlar sık veya kronik nedenlerden ötürü baş
dönmesi şikâyetlerinde bulunurlar. Bu arteriosklerozdan (damar sertliği) dolayı olur.
Bu rahatsızlık çoğunlukla yüksek tansiyon
hastalarında, şeker hastalarında ve kan yağları
yüksek olanlarda görülür. Bazen de kalp fonksiyonları yetersiz olanlarda
veya kansızlık şikâyeti olanlarda rastlanır. Bazı
ilaçlar özellikle nikotin ve kafein beyne giden
kan akımını azaltır. Dietteki çok miktarda tuz da
kan akımının azalmasına neden olur. Bazen
dolaşımında strese, sinirlenmeye veya gerginliğe bağlı olarak bazı bozukluklar olabilir.
Eğer iç, kulak yeterince kan alamazsa daha özel
bir baş dönmesi durumu olan vertigo ortaya
çıkar. İç kulak kan dolaşımındaki değişikliklere
çok hassastır. Bu yüzden beyin için bahsedilen
zayıf kan dolaşımı durumlarının hepsi iç kulak için de geçerlidir. Yaralanma: Kafatasında meydana gelen, iç kulağı da zedeleyen bir kırık sonrasında aşırı,
kısıtlayıcı bir vertigoyla birlikte bulantı ve işitme
kaybı gelişir. Baş dönmesi birkaç hafta sürer.
Bu süre içinde normal taraf yavaş yavaş karşı
tarafın fonksiyonlarını üstlenir. Enfeksiyon: Virüslerden örneğin soğuk algınlığına neden olanlar iç kulağı ve onun
beyinle olan sinir bağlantılarını etkileyebilirler.
Bu kötü bir vertigoya neden olurken işitme
genellikle etkilenmez. Buna rağmen bakteriler
sonucunda oluşan enfeksiyonlarda hem denge
hemde işitme fonksiyonlarının bozulmasına neden olur. Baş dönmesinin şiddeti ve iyileşme
zamanı kırıklarda olduğu gibidir. Alerji: Bazı insanlar alerjik oldukları besinlerle veya havadaki parçacıklarla karşılaştıklarında
baş dönmesi veya vertigo ile karşılaşabilirler. Nörolojik hastalıklar: Multipl Skleroz, sifiliz, tümör gibi sinir sistemini etkileyen hastalıklar dengenin bozulmasına neden olur. Bunlar
nadir nedenler olmasına rağmen doktorunuz
muayene sırasında bunları da düşünecektir. Doktor baş dönmesi için ne yapar? Doktorunuz baş dönmesini tarif etmenizi
isteyecektir. Bunun bir göz kararması mı yoksa
bir hareket hissi mi olduğunu, ne kadar
sürdüğünü, işitme kaybı veya bulantı ve kusma
olup olmadığını soracaktır. Hangi durumların
baş dönmesi oluşturduğu da sorulabilir. Genel durumunuz, ilaç alıp almadığınız, kafa
travması, son zamanlarda geçirilmiş bir
enfeksiyon, ve kulağınızla, sinir sisteminizle ilgili
birçok soruya cevap vermek durumunda
olabilirsiniz. Doktorunuz kulağınızı, burnunuzu
ve boğazınızı muayene ettikten sonra sinir sistemiyle ilgili bazı testler yapacaktır. İç kulak hem işitme hem de dengeyle ilgili
olduğu için dengedeki bir bozukluk işitmeyi de
etkileyecek veya bunun tersi olacaktır. Bu
nedenle doktorunuz işitme testi (odiogram)
isteyebilir. Bazı durumlarda kafatasınızın
röntgenini, tomografisini veya manyetik rezonans ile görüntülenmesini veya iç
kulağınızı uyarmak için kullanılan sıcak veya
soğuk sudan sonra göz hareketlerinizi
izleyecek bir test (elektronistagmografi – ENG)
isteyebilir. Bazı durumlarda da kalbinizin
değerlendirilmesini veya bazı kan testlerini
önerebilir. Her hasta için her test
gerekmemektedir. Doktorunuzun kararı hangi
testlerin gerekli olduğunu belirleyecektir.
Benzer olarak önerilen tedavi de konulan teşhis ile ilişkili olacaktır. Baş dönmesini azaltmak için ne yapabilirim? 1. Ani pozisyon değişikliklerinden kaçının.
Örnek olarak yatar durumdan aniden ayağa
kalkmayın veya bir taraftan diğerine ani olarak
dönmeyin. 2. Aşırı kafa hareketlerinden (özellikle yukarı
bakmak) veya hızlı baş hareketlerinden kaçının. 3. Dolaşımı bozacak (nikotin, kafein ve tuz)
ürünlerinin kullanımını azaltın. 4. Baş dönmenize neden olan stresten,
sinirlilikten uzak durun ve alerjiniz olan
maddelere maruz kalmamaya çalışın. 5. Baş dönmeniz olduğunda araba kullanmak
tehlikeli alet kullanmak veya merdiven
tırmanmak gibi zarar verebilecek aktivitelerden
uzak durun.
kulak problemlerinden kaynaklandığını ve
belirtilerinin de sıklıkla hastalarının kendilerinin
veya çevrelerinin döndüğünden şikayet etmek
olduğunu söylüyor. Bazı insanlar denge problemlerini baş dönmesi olarak nitelendirirler. Çevrenin dönmediği bu
denge bozukluğu bazen iç kulağa bağlı bir
problemden dolayı ortaya çıkar. Bazı insanlar
ise denge sağlamaktaki zorluklarını vertigo
kelimesiyle açıklarlar. Vertigo kelimesi Latince “dönmek” fiilinden
gelmektedir. Bu hastalar sıklıkla kendilerinin
veya çevrenin döndüğünü söylerler. Vertigo
çoğunlukla iç kulak probleminden kaynaklanır. Hareket hastalığı ve deniz tutması nedir? Bazı insanlar uçağa bindiklerinde veya arabada
bulantı hissederler, hatta bazen kusarlar. Bu
duruma taşıt tutması denilir. Bir çok insan bu
rahatsızlığı gemiye bindiği zaman çeker bu
yüzden aynı olay olmasına rağmen buna deniz
tutması denir. Deniz tutması sadece ufak bir rahatsızlıktır. Bunun dışında herhangi bir tıbbi
bozukluğun ifadesi değildir. Ancak bazen
yolcular bu rahatsızlıktan dolayı çok
kısıtlanabilirler. Çok az bir kısmında da bu
rahatsızlık yolculuk bitse dahi birkaç gün daha
sürmektedir. Denge sisteminin anatomisi Baş dönmesi (Dizzines, vertigo) ve taşıt tutması
denge sistemi ile ilgilidir. Uzay araştırmacıları bu
duyguya uzaysal oriantasyon demektedirler.
Denge sistemi iç kulaktadır ve beyine vücudun
uzay içinde nerede olduğunu, pozisyonunun
yönü, hangi yönde hareket ettiği ve dönüyor mu yoksa sakin durumda mı olduğunu bildirir.
Denge duygunuz sinir sisteminin aşağıda
belirtilen bölümleri arasındaki kompleks
ilişkilerle sağlanmaktadır. 1. İç kulak (aynı zamanda labirent adını da
almaktadır.) hareketin yönünü yani dönüp
dönmediğini, ileri veya geri, bir yandan diğer
yana ve yukarı veya aşağıya doğru olduğunu
belirler. 2. Gözler vücudun uzay içindeki yerini (baş
aşağı vs.) ve hareketin yönünü belirler. 3. Eklemlerde ve omurgada bulunan basınç
reseptörleri vücudun hangi parçasının aşağıda
olduğunu ve neresinin yere değdiğini belirler. 4. Kaslardaki ve eklemlerdeki algılama
reseptörleri vücudun hangi parçasının hareket
ettiğini belirler. 5. Merkezi sinir sistemi (beyin ve omurilik) daha önceki dört sistemden gelen uyarıları işler ve
sonuçta koordinasyonu sağlanmış bir algılama
ortaya çıkar. Taşıt tutmasının bulguları ve baş dönmesi,
merkezi sinir sistemine diğer dört sistemden
birbirine zıt mesajlar geldiğinde ortaya
çıkmaktadır. Örnek olarak fırtınalı bir günde
uçağa bindiğinizi düşünün ve uçağınız hava
akımlarından dolayı sallanmaktadır. Fakat gözleriniz bu hareketi algılamamaktadır. Çünkü
bütün gördüğünüz uçağın içidir. Bunun
sonucunda beyniniz birbiriyle uyuşmayan
mesajlar almaktadır. Sizi bundan dolayı uçak
tutabilir. Veya bir arabanın arka koltuğunda
oturmuş kitap okuduğunuzu düşünün. İç kulağınız ve deri reseptörleriniz yolculuğun
hareketini algılayacaktır. Ancak gözleriniz
sadece kitabı görecektir. Bu nedenle sizi taşıt
tutabilir. Gerçek bir tıbbi örnek vermek
gerekirse bir darbeden dolayı yalnızca bir
taraftaki iç kulağınızın hasarlandığını düşünün. Hasarlı iç kulak normal iç kulakla aynı mesajları
göndermez. Bu beyine dönme eylemiyle ilgili
yanlış bilgi verir. Kişi vertigodan veya
dönüyormuş hissinden şikayetçi olabilir. Bazen
bulantı da görülür. Hangi tıbbi rahatsızlıklar baş dönmesine neden olur? Dolaşım: Dolaşım bozuklukları baş dönmesinin en sık nedenleri arasındadır. Eğer beyniniz
yeterince kan almazsa başınız dönmeye başlar.
Hemen hemen herkes yatarken aniden ayağa
kalktığında birkaç defa hissetmiştir, ancak bazı
insanlar sık veya kronik nedenlerden ötürü baş
dönmesi şikâyetlerinde bulunurlar. Bu arteriosklerozdan (damar sertliği) dolayı olur.
Bu rahatsızlık çoğunlukla yüksek tansiyon
hastalarında, şeker hastalarında ve kan yağları
yüksek olanlarda görülür. Bazen de kalp fonksiyonları yetersiz olanlarda
veya kansızlık şikâyeti olanlarda rastlanır. Bazı
ilaçlar özellikle nikotin ve kafein beyne giden
kan akımını azaltır. Dietteki çok miktarda tuz da
kan akımının azalmasına neden olur. Bazen
dolaşımında strese, sinirlenmeye veya gerginliğe bağlı olarak bazı bozukluklar olabilir.
Eğer iç, kulak yeterince kan alamazsa daha özel
bir baş dönmesi durumu olan vertigo ortaya
çıkar. İç kulak kan dolaşımındaki değişikliklere
çok hassastır. Bu yüzden beyin için bahsedilen
zayıf kan dolaşımı durumlarının hepsi iç kulak için de geçerlidir. Yaralanma: Kafatasında meydana gelen, iç kulağı da zedeleyen bir kırık sonrasında aşırı,
kısıtlayıcı bir vertigoyla birlikte bulantı ve işitme
kaybı gelişir. Baş dönmesi birkaç hafta sürer.
Bu süre içinde normal taraf yavaş yavaş karşı
tarafın fonksiyonlarını üstlenir. Enfeksiyon: Virüslerden örneğin soğuk algınlığına neden olanlar iç kulağı ve onun
beyinle olan sinir bağlantılarını etkileyebilirler.
Bu kötü bir vertigoya neden olurken işitme
genellikle etkilenmez. Buna rağmen bakteriler
sonucunda oluşan enfeksiyonlarda hem denge
hemde işitme fonksiyonlarının bozulmasına neden olur. Baş dönmesinin şiddeti ve iyileşme
zamanı kırıklarda olduğu gibidir. Alerji: Bazı insanlar alerjik oldukları besinlerle veya havadaki parçacıklarla karşılaştıklarında
baş dönmesi veya vertigo ile karşılaşabilirler. Nörolojik hastalıklar: Multipl Skleroz, sifiliz, tümör gibi sinir sistemini etkileyen hastalıklar dengenin bozulmasına neden olur. Bunlar
nadir nedenler olmasına rağmen doktorunuz
muayene sırasında bunları da düşünecektir. Doktor baş dönmesi için ne yapar? Doktorunuz baş dönmesini tarif etmenizi
isteyecektir. Bunun bir göz kararması mı yoksa
bir hareket hissi mi olduğunu, ne kadar
sürdüğünü, işitme kaybı veya bulantı ve kusma
olup olmadığını soracaktır. Hangi durumların
baş dönmesi oluşturduğu da sorulabilir. Genel durumunuz, ilaç alıp almadığınız, kafa
travması, son zamanlarda geçirilmiş bir
enfeksiyon, ve kulağınızla, sinir sisteminizle ilgili
birçok soruya cevap vermek durumunda
olabilirsiniz. Doktorunuz kulağınızı, burnunuzu
ve boğazınızı muayene ettikten sonra sinir sistemiyle ilgili bazı testler yapacaktır. İç kulak hem işitme hem de dengeyle ilgili
olduğu için dengedeki bir bozukluk işitmeyi de
etkileyecek veya bunun tersi olacaktır. Bu
nedenle doktorunuz işitme testi (odiogram)
isteyebilir. Bazı durumlarda kafatasınızın
röntgenini, tomografisini veya manyetik rezonans ile görüntülenmesini veya iç
kulağınızı uyarmak için kullanılan sıcak veya
soğuk sudan sonra göz hareketlerinizi
izleyecek bir test (elektronistagmografi – ENG)
isteyebilir. Bazı durumlarda da kalbinizin
değerlendirilmesini veya bazı kan testlerini
önerebilir. Her hasta için her test
gerekmemektedir. Doktorunuzun kararı hangi
testlerin gerekli olduğunu belirleyecektir.
Benzer olarak önerilen tedavi de konulan teşhis ile ilişkili olacaktır. Baş dönmesini azaltmak için ne yapabilirim? 1. Ani pozisyon değişikliklerinden kaçının.
Örnek olarak yatar durumdan aniden ayağa
kalkmayın veya bir taraftan diğerine ani olarak
dönmeyin. 2. Aşırı kafa hareketlerinden (özellikle yukarı
bakmak) veya hızlı baş hareketlerinden kaçının. 3. Dolaşımı bozacak (nikotin, kafein ve tuz)
ürünlerinin kullanımını azaltın. 4. Baş dönmenize neden olan stresten,
sinirlilikten uzak durun ve alerjiniz olan
maddelere maruz kalmamaya çalışın. 5. Baş dönmeniz olduğunda araba kullanmak
tehlikeli alet kullanmak veya merdiven
tırmanmak gibi zarar verebilecek aktivitelerden
uzak durun.
