kum kзđiśi
Üye
Platon ve İdelar (Düşünceler) Kuramı
Platon ve İdelar (Düşünceler) Kuramı
PLATON ve İDEALAR KURAMI
Bilgi Kuramı Düşünce tarihinde, tüm zamanların kendinden sonraki dönemleri en çok etkileyen düşünürlerinden biri Platon’dur. Platon’un ünlü idealar kuramını incelemeye almadan önce, onun evreni algılayış biçimini kısaca incelemekte yarar vardır. Göze ilk çarpan örnek Platon’un ünlü “Mağara benzetmesi”dir.Platon, felsefe tarihinde oldukça meşhur olan bu mağara benzetmesini özetle şöyle bir dekor içinde anlatır: “Bazı insanlar karanlık bir mağarada, doğdukları günden beri mağaranın kapısına arkaları dönük olarak oturmaya mahkumdurlar. Başlarını da arkaya çeviremeyen bu insanlar,mağaranın kapısından içeri giren ışığın aydınlattığı karşı duvarda, kapının önünden geçen başka insanların ve taşıdıkları şeylerin gölgelerini izlemektedirler. İçlerinden biri kurtulur ve dışarı çıkıp gölgelerin asıl kaynağını görür ve tekrar içeri girip gördüklerini anlatmaya başlar ama içerdekileri, duvarda gördüklerinin zahiri olduğuna ve gerçeğin dışında cereyan etmekte olduğuna inandırması imkansızdır.” Platon’un iki evren ayrımı yaptığından kuşku yok. Bir yanda başlangıçsız, sonsuz ve mükemmel olan bir idealar evreni, öte yanda, ölümlü, mükemmel olmayan, nesneler evreni. İnsan, bedeni ile gölgeler aleminde bulunmasına rağmen, ruhu bir zamanlar idealar evreninde bulunmuş olduğu için, idealar evrenindeki gerçekler hakkında, kesin olmayan fikirlere sahip olmaktadır. Platon’a göre bilgi, ruh için sadece bir “hatırlama”dır. Bu “doğuştan bilgi” veya “ruhun hatırlayışı” konusu Platon’a göre yaşam öncesi bir hayatın varlığı, dolayısıyla ruhun ölmezliği konusunda önemli bir kanıttır. İdealar Kuramı İdealar yalnızca nesnelerin düşünsel karşılıkları değildir. Nesnelerin olduğu kadar, nesnesel karşılığı bulunmayan, “adalet, eşitlik, güzellik” gibi soyut kavramların da, kendi ideaları vardır. Ve idealar evreninde, idealar, en üstlerinde Platon’un Tanrı ile özdeşleştirdiği “iyi ideası”nın da bulunduğu bir sıra düzeni içindedirler. Somut nesnelerin olduğu kadar soyut kavramların da ideaları olduğunu düşünerek, fiziki ve sanal evreni ayrı ayrı inceleyecek olursak; sanal evrendeki formlar hakkında bilgilerimizin tam ve kesin olduğunu, oysa fiziki evrende bulunan nesneler hakkında ise ancak bir kanı, yaklaşık bir bilgi sahibi olabildiğimizi görürüz. Çünkü fiziki evrende algıladığımız hiçbir nesnenin, zihnimizde canlandırdığımıza tıpa tıp uyduğunu iddia edemeyiz. Fiziki evreni algılamamız sürekli yuvarlamalara mahkumdur. Bu iddiayı daha iyi açıklayabilmek için şu misaller verilebilir: Dünyada 1 metre uzunluğunda ölçtüğümüz milyonlarca belki milyarlarca 1metrelik cetveller olabilir ama aslı Paris’te Louvre müzesinde özel şartlarda koruma altındadır. Diğerleri ona çok yaklaşık uzunlukta olabilirler ama mutlak eşitliklerini kimse iddia edemez. İdealizm İdealizm, insanın gerçekliğe ya da deneyime ilişkin yorumunda ideal ya da tinsel olana öncelik veren, dünya ya da gerçekliğin özü itibariyle tin olarak varolduğunu, soyutlama ve yasaların duyumsal şeylerden daha temel ve gerçek olduğunu, gerçekliğin zihinden bağımsız olmadığını savunan öğretiye karşılık gelir. İdealistlere göre, mutlak gerçek (metafizik) fiziksel olmaktan çok ruhidir. Çevredeki dünyayı inkar etmemekle beraber, bunların mutlak gerçek olmadığını ileri sürer ve bunların ruhi gerçeğin bir görüntüsünden başka bir şey olmadığını iddia eder. İdealistler, insanın ruhsal bir nesne olduğu konusunda birleşirler; fakat onun meydana geldiği bu mutlak ruhsal gerçekle nasıl bağdaştığı hususunda farklı görüşlere sahiptirler. Ruhsal bir varlık olan insanın yaşamdaki başlıca amacı kendi doğasını ifadedir. Eğer çocuk sadece bilgi depolayan beyin ya da sinir sisteminden ibaret görülürse küçümsenmiş olur. Onun ruhsal bir kaderi yerine getirecek bir kişi olarak görülmesi gerekir. SİSTEMATİK FELSEFE OLARAK İDEALİZM İdealist Metafizik İdealistlerin insan doğası açıklamalarında, insanın tinsel/ruhsal varlığı/özü onun en önemli ve en temel niteliğini oluşturur.
PLATON ve İDEALAR KURAMI
Bilgi Kuramı Düşünce tarihinde, tüm zamanların kendinden sonraki dönemleri en çok etkileyen düşünürlerinden biri Platon’dur. Platon’un ünlü idealar kuramını incelemeye almadan önce, onun evreni algılayış biçimini kısaca incelemekte yarar vardır. Göze ilk çarpan örnek Platon’un ünlü “Mağara benzetmesi”dir.Platon, felsefe tarihinde oldukça meşhur olan bu mağara benzetmesini özetle şöyle bir dekor içinde anlatır: “Bazı insanlar karanlık bir mağarada, doğdukları günden beri mağaranın kapısına arkaları dönük olarak oturmaya mahkumdurlar. Başlarını da arkaya çeviremeyen bu insanlar,mağaranın kapısından içeri giren ışığın aydınlattığı karşı duvarda, kapının önünden geçen başka insanların ve taşıdıkları şeylerin gölgelerini izlemektedirler. İçlerinden biri kurtulur ve dışarı çıkıp gölgelerin asıl kaynağını görür ve tekrar içeri girip gördüklerini anlatmaya başlar ama içerdekileri, duvarda gördüklerinin zahiri olduğuna ve gerçeğin dışında cereyan etmekte olduğuna inandırması imkansızdır.” Platon’un iki evren ayrımı yaptığından kuşku yok. Bir yanda başlangıçsız, sonsuz ve mükemmel olan bir idealar evreni, öte yanda, ölümlü, mükemmel olmayan, nesneler evreni. İnsan, bedeni ile gölgeler aleminde bulunmasına rağmen, ruhu bir zamanlar idealar evreninde bulunmuş olduğu için, idealar evrenindeki gerçekler hakkında, kesin olmayan fikirlere sahip olmaktadır. Platon’a göre bilgi, ruh için sadece bir “hatırlama”dır. Bu “doğuştan bilgi” veya “ruhun hatırlayışı” konusu Platon’a göre yaşam öncesi bir hayatın varlığı, dolayısıyla ruhun ölmezliği konusunda önemli bir kanıttır. İdealar Kuramı İdealar yalnızca nesnelerin düşünsel karşılıkları değildir. Nesnelerin olduğu kadar, nesnesel karşılığı bulunmayan, “adalet, eşitlik, güzellik” gibi soyut kavramların da, kendi ideaları vardır. Ve idealar evreninde, idealar, en üstlerinde Platon’un Tanrı ile özdeşleştirdiği “iyi ideası”nın da bulunduğu bir sıra düzeni içindedirler. Somut nesnelerin olduğu kadar soyut kavramların da ideaları olduğunu düşünerek, fiziki ve sanal evreni ayrı ayrı inceleyecek olursak; sanal evrendeki formlar hakkında bilgilerimizin tam ve kesin olduğunu, oysa fiziki evrende bulunan nesneler hakkında ise ancak bir kanı, yaklaşık bir bilgi sahibi olabildiğimizi görürüz. Çünkü fiziki evrende algıladığımız hiçbir nesnenin, zihnimizde canlandırdığımıza tıpa tıp uyduğunu iddia edemeyiz. Fiziki evreni algılamamız sürekli yuvarlamalara mahkumdur. Bu iddiayı daha iyi açıklayabilmek için şu misaller verilebilir: Dünyada 1 metre uzunluğunda ölçtüğümüz milyonlarca belki milyarlarca 1metrelik cetveller olabilir ama aslı Paris’te Louvre müzesinde özel şartlarda koruma altındadır. Diğerleri ona çok yaklaşık uzunlukta olabilirler ama mutlak eşitliklerini kimse iddia edemez. İdealizm İdealizm, insanın gerçekliğe ya da deneyime ilişkin yorumunda ideal ya da tinsel olana öncelik veren, dünya ya da gerçekliğin özü itibariyle tin olarak varolduğunu, soyutlama ve yasaların duyumsal şeylerden daha temel ve gerçek olduğunu, gerçekliğin zihinden bağımsız olmadığını savunan öğretiye karşılık gelir. İdealistlere göre, mutlak gerçek (metafizik) fiziksel olmaktan çok ruhidir. Çevredeki dünyayı inkar etmemekle beraber, bunların mutlak gerçek olmadığını ileri sürer ve bunların ruhi gerçeğin bir görüntüsünden başka bir şey olmadığını iddia eder. İdealistler, insanın ruhsal bir nesne olduğu konusunda birleşirler; fakat onun meydana geldiği bu mutlak ruhsal gerçekle nasıl bağdaştığı hususunda farklı görüşlere sahiptirler. Ruhsal bir varlık olan insanın yaşamdaki başlıca amacı kendi doğasını ifadedir. Eğer çocuk sadece bilgi depolayan beyin ya da sinir sisteminden ibaret görülürse küçümsenmiş olur. Onun ruhsal bir kaderi yerine getirecek bir kişi olarak görülmesi gerekir. SİSTEMATİK FELSEFE OLARAK İDEALİZM İdealist Metafizik İdealistlerin insan doğası açıklamalarında, insanın tinsel/ruhsal varlığı/özü onun en önemli ve en temel niteliğini oluşturur.
