Doğuş Pertez
Admin
İlk Türk ve İslam Devletlerinde Siyasi Tarihi
Karahanlılar Devleti:
Orta Asya’da boy birliği şeklinde kurulmuşlardır. Satuk Buğra Han döneminde, İslamiyet’i kabul etmişlerdir. Karahanlılar ilk Türk İslam devletidir. Devlet Orta Asya’da kurulduğu için ulusçu yapısını korumuştur. Türkçe’yi resmi dil ilan eden ilk Türk devletidir. [1] Karahanlılar döneminde “ribat” adı verilen kervansaraylar yapılmıştır. Amaç, ticareti geliştirmektir. Düzenli bir veraset yasası yoktur. Arap alfabesinin yanında Uygur alfabesi de kullanılmıştır.
Tolunoğulları:
Mısır’da Tolun Bin Ahmet tarafından kurulan ilk Türk-İslam devletidir. Toluniye camii önemli mimari eserler arasındadır.
Ihşitler (Akşitler):
Muhammed Bin Togaç tarafından Mısır’da kurulmuştur. Muhammed Bin Bişr- El Kindi önemli bilim adamlarıdır.
Gazneliler:
Devlet Alp Teğin tarafından Gazne’de )Afganistan-Irak) kurulmuştur. Gazneli Mahmut döneminde Hindistan’a İslamiyeti yaymak amacıyla 17 kez sefer düzenlenmiş. Gazneli Mahmut bu başarısından dolayı “sultan” ünvanını almıştır. Sultan ünvanını kullanan ilk devlet Gazneliler’dir. Devlet 1040 yılındaki Dandanakan savaşıyla yıkılmıştır.
Büyük Selçuklu Devleti:
1040 Dandanakan savaşından sonra Gazneliler yıkılarak kurulmuştur. Tuğrul beyin 1048 Bağdat seferiyle İslam dünyasının siyasi liderliği Türklerin eline geçmiştir. Alparslan döneminde 1071 Malazgirt zaferiyle Anadolu’nun kapıları Türklere açılmıştır. Devletin en güçlü süreci Melikşah dönemidir. Bu dönemin ünlü veziri Nizam-ül Mülk tarafından üniversite düzeyindeki ilk medrese olan Nizamiye Medresesi (Bağdat) açılmıştır. Melikşah’ın ölümüyle devlet yıkılma sürecine girmiştir ve Anadolu’da I. Beylikler dönemi ortaya çıkmıştır.
Anadolu’da I. Beylikler Dönemi
Alparslan döneminde Anadolu’nun Türkleşmesi için şöyle bir uygulama başlatılmıştır. Fetih yapan komutanlar fethettiklere bölgelere yerleşerek içte serbest, dışta merkeze bağlı olarak işlerini yürüteceklerdir. Bu durum merkeziyetçi devlet anlayışıyla bağdaşmaz. Devlet yıkılma sürecine girdiğinde komutanlar birer birer bağımsızlıklarını ilan etmişlerdir.
1- Artukoğulları: Mardin – Diyarbakır
2- Saltukoğulları: Erzurum
3- Mengücekoğulları: Erzincan (Kemah)
4- Danişmendoğulları: Tokat – Sivas – Niksar
5- Çakabeyliği: İzmir[2]
Anadolu Selçuklu Devleti:
Kutalmışoğlu Süleyman Şah tarafından İznik’te kurulmuştur. I. Kılıçarslan döneminde başkent İznik’ten Konya’ya taşınmıştır. (Bizans ve Haçlı seferlerinden korunmak için) Devlet Alanya, Antalya Sinop gibi yerleri alarak liman ticaretinin gelişmesini sağlamıştır. Devlet Moğol istilaları sonucu yıkılmış ve Anadolu’da II. Beylikler Dönemi başlamıştır.
Anadolu’da II. Beylikler Dönemi
1- Osmanoğulları: Söğüt ve Domaniç’te kurulmuştur.
2- Karamanoğulları: Konya/Karaman’da kurulmuştur. Kendilerini Anadolu Selçuklu devletinin varisi saymışlardır. Bu yüzden Osmanlı devletinin hâkimiyetine girmemek için uzun süre direnmişlerdir. 1277 yılında Karamanoğlu Mehmet Bey Türkçeyi resmi dil ilan etmiştir.
[1] İslamiyeti benimseyen ilk Türk boyu Karluk’lardır.
[2] İlk Türk-İslam denizci beyliğidir.
Orta Asya’da boy birliği şeklinde kurulmuşlardır. Satuk Buğra Han döneminde, İslamiyet’i kabul etmişlerdir. Karahanlılar ilk Türk İslam devletidir. Devlet Orta Asya’da kurulduğu için ulusçu yapısını korumuştur. Türkçe’yi resmi dil ilan eden ilk Türk devletidir. [1] Karahanlılar döneminde “ribat” adı verilen kervansaraylar yapılmıştır. Amaç, ticareti geliştirmektir. Düzenli bir veraset yasası yoktur. Arap alfabesinin yanında Uygur alfabesi de kullanılmıştır.
Tolunoğulları:
Mısır’da Tolun Bin Ahmet tarafından kurulan ilk Türk-İslam devletidir. Toluniye camii önemli mimari eserler arasındadır.
Ihşitler (Akşitler):
Muhammed Bin Togaç tarafından Mısır’da kurulmuştur. Muhammed Bin Bişr- El Kindi önemli bilim adamlarıdır.
Gazneliler:
Devlet Alp Teğin tarafından Gazne’de )Afganistan-Irak) kurulmuştur. Gazneli Mahmut döneminde Hindistan’a İslamiyeti yaymak amacıyla 17 kez sefer düzenlenmiş. Gazneli Mahmut bu başarısından dolayı “sultan” ünvanını almıştır. Sultan ünvanını kullanan ilk devlet Gazneliler’dir. Devlet 1040 yılındaki Dandanakan savaşıyla yıkılmıştır.
Büyük Selçuklu Devleti:
1040 Dandanakan savaşından sonra Gazneliler yıkılarak kurulmuştur. Tuğrul beyin 1048 Bağdat seferiyle İslam dünyasının siyasi liderliği Türklerin eline geçmiştir. Alparslan döneminde 1071 Malazgirt zaferiyle Anadolu’nun kapıları Türklere açılmıştır. Devletin en güçlü süreci Melikşah dönemidir. Bu dönemin ünlü veziri Nizam-ül Mülk tarafından üniversite düzeyindeki ilk medrese olan Nizamiye Medresesi (Bağdat) açılmıştır. Melikşah’ın ölümüyle devlet yıkılma sürecine girmiştir ve Anadolu’da I. Beylikler dönemi ortaya çıkmıştır.
Anadolu’da I. Beylikler Dönemi
Alparslan döneminde Anadolu’nun Türkleşmesi için şöyle bir uygulama başlatılmıştır. Fetih yapan komutanlar fethettiklere bölgelere yerleşerek içte serbest, dışta merkeze bağlı olarak işlerini yürüteceklerdir. Bu durum merkeziyetçi devlet anlayışıyla bağdaşmaz. Devlet yıkılma sürecine girdiğinde komutanlar birer birer bağımsızlıklarını ilan etmişlerdir.
1- Artukoğulları: Mardin – Diyarbakır
2- Saltukoğulları: Erzurum
3- Mengücekoğulları: Erzincan (Kemah)
4- Danişmendoğulları: Tokat – Sivas – Niksar
5- Çakabeyliği: İzmir[2]
Anadolu Selçuklu Devleti:
Kutalmışoğlu Süleyman Şah tarafından İznik’te kurulmuştur. I. Kılıçarslan döneminde başkent İznik’ten Konya’ya taşınmıştır. (Bizans ve Haçlı seferlerinden korunmak için) Devlet Alanya, Antalya Sinop gibi yerleri alarak liman ticaretinin gelişmesini sağlamıştır. Devlet Moğol istilaları sonucu yıkılmış ve Anadolu’da II. Beylikler Dönemi başlamıştır.
Anadolu’da II. Beylikler Dönemi
1- Osmanoğulları: Söğüt ve Domaniç’te kurulmuştur.
2- Karamanoğulları: Konya/Karaman’da kurulmuştur. Kendilerini Anadolu Selçuklu devletinin varisi saymışlardır. Bu yüzden Osmanlı devletinin hâkimiyetine girmemek için uzun süre direnmişlerdir. 1277 yılında Karamanoğlu Mehmet Bey Türkçeyi resmi dil ilan etmiştir.
[1] İslamiyeti benimseyen ilk Türk boyu Karluk’lardır.
[2] İlk Türk-İslam denizci beyliğidir.
