AkSiYoN
Üye
Hırsız, polis, genç kız; Biber gazında mutabıkız!
İBRAHİM BALTA
Sıkıldığında karşıdakini sersemletip etkisiz hale getiren biber gazı nedir, maruz kalanı nasıl etkiler? Mahiyeti ve etkileriyle ilgili çok fazla bilgi sahibi olmadığımız bu gazı polis, toplumsal olaylarda kargaşayı önlemek, kalabalığı dağıtmak amacıyla kullanıyor. Hanımlarda kapkaç gibi çeşitli saldırılardan korunmak için çantasında güvenlik spreyi taşıyor.
Ancak son zamanlarda kapkaççılarda mağdurları etkisiz hale getirmek için biber gazı kullanmaya başladı. Hayatımızın bir yerinde, bir şekilde yer alan biber gazı, kullananlar için de maruz kalanlar için de sakınca ve tehlikeleri beraberinde getiriyor. Biber gazlarını ve yol açtığı etkileri en iyi bilenlerden biri adli tıp uzmanı Doç. Dr. Faruk Aşıcıoğlu. Adli Biyoloji Genetik ve Gen Hukuku Derneği Başkanı ve aynı zamanda Adli Tıp Kurumu’ndaki ilgili uzmanlık biriminin başkanı olan Aşıcıoğlu, polis dışında bireylerin de silah olarak kullandığı biber gazı olarak bilinen kimyasal saldırı araçlarıyla ilgili yasal düzenlemede eksiklik olduğunu ifade ediyor. Biber gazına maruz kalanlar hakkında adli tıp uzmanı olarak bilimsel mütalaada da bulunan Aşıcıoğlu, polisin, genç kızların , hırsız ve kapkaççıların kullandığı bu maddeler hakkındaki sorularımızı cevapladı.
1 mayıs olaylarının hemen ertesinde biber gazı konusunda bir bilim adamı olarak sizinle temas ettik, ancak görüşlerinizi 20 gün sonra paylaşabileceğinizi söylediniz. Neden?
Sıcağı sıcağına yapılan değerlendirmeler, uygulayıcılar ve maruz kalanlar için duygusal oluyor. Hatta biber gazına maruz kalmayan, olayı sadece televizyondan görenler için de böyle. Oysa olayın üzerinden makul bir süre geçtikten sonra yapılan değerlendirmeler mantıksal süzgeçten geçmiş, daha sağlıklı oluyor ve taraflar olumlu çıkarımlar elde edebiliyorlar.
Biber gazı nedir, nasıl yapılıyor?
Göz yaşartıcı gaz olarak bilinen maddeler çok çeşitli. Bunlar dünyada güvenlik güçlerince kargaşa kontrol aracı olarak kullanılıyor. Örneğin, bu gazların yaygın olarak bilinen türü biber gazı bu çeşitlerden sadece biri. Bu gaz günümüzde en önemli üreticisi Hindistan, Meksika gibi ülkeler olan bir biber özütünden elde ediliyor. Üreticiler bu gazın bitkisel kökenli olmasını bir pazarlama stratejisi olarak kullanıyor. Oysa bu özüt, çok sayıda kimyasal etkin madde içeriyor ve zehirleyici, öldürücü dozları hakkında elimizde yeterli bilimsel veri yok. Spreylerin içerdikleri alkol veya organik çözücüler yanında içeriğin dışarıya salınması görevini yerine getiren nitrojen, karbondioksit ile freon, tetrakloretilen ve metilklorid gibi halojenize hidrokarbonların etkileri ayrıca söz konusu.
Zarar veriyor, zehirleyici hatta öldürücü olabiliyor iseler kullanılmaları sakıncalı değil mi?
Yasal kısıtlama getiren ve imza atan ülkeleri bağlayan protokoller var. Bu konudaki ilk antlaşma 1925 Geneva Konvansiyonu. 149 ülke bu antlaşmayı imzalayarak iç hukuklarına mal etmişler. Ancak kargaşa kontrol ajanı olarak adlandırılan bu gazların savaşta kullanılması, bu konvansiyona aykırılık oluştururken ulusal düzeydeki asayiş kontrolü amaçlı kullanılmasına ilişkin bir kısıtlama olmaması gerçekten ironik. Bunlar emniyet güçlerinin üzerlerinde taşıdığı ve koşulları oluştuğunda kullanabildiği ateşli silahlar kadar dikkatli ve kurallarına uyularak kullanılması gereken araçlar. Bu maddelerin ne olduğu, etkisi, etkinin hangi durumda arttığı, uygulayıcı tarafından çok iyi bilinmeli.
Bu maddeler nasıl kullanılmalı?
Bu maddeler, bilinen seyrelti düzeylerinde kullanılmaları halinde etkileri kısa sürede ortaya çıkar. Arbedenin bastırılmasında işe yarar ve etkisi kısa sürede ortadan kalkar, etkisi sınırlandırılmıştır. Kurallara uygun şekilde kullanıldığında hafif derecede göz yaşarması, kaşınma, bulantı vs ile sınırlı etkileri olur. Zaten bu maddelerin kullanım amacı da maruz kalanı kısa süre için eylemsiz kılmaktır. Ancak kontrolsüz ve plansız kullanılmaları veya daha makul seçenekler varken öncelikli olarak seçilmeleri kabul görmez.
Maddenin etkisi neye göre değişiyor?
Bu maddelerin etkileri içerdiği maddenin cinsine, seyrelti düzeyine, maruz kalma mesafe ve süresine, maruz kalınan yerdeki iklim koşullarına, bireyin sağlık durumuna, ortamın havalanma düzeyi gibi birçok faktöre göre değişkenlik gösterir. Örneğin, açık havada on metre mesafeden maruz kalınan bir gaza verilen tepki ile aynı miktar ve seyrelti düzeyindeki gaza tuvalet büyüklüğünde kapalı bir ortamda aynı kişi bile maruz kalsa çok daha ciddi belirtiler ortaya çıkar. Yine maruz kalınan ortamdaki rüzgar durumu, hava sıcaklığı, rutubet düzeyi, maruz kalan kişinin sağlık durumu, pozisyonu, giysilerinin özelliği gibi bir çok etken görülecek klinik bulguları etkiler. Sprey yerde yatan bir bireye uygulandığında daha olumsuz sonuçlara yol açabilir. Çünkü solunum yolları dik duran bir bireye göre dilin geriye kayması, salgı birikmesi vb. gibi nedenlerle tıkanmaya daha yatkındır.
Biber gazı kullanmak ciddi bir teknik bilgi ve eğitimi gerektiriyor. Bu eğitimin verilmesi mümkün mü?
Uygulamanın özel eğitilmiş ve eğitim sırasında tüm olası olumsuzluklardan haberdar edilmiş kolluk kuvveti tarafından uygulanması ön koşuldur. Olay yeri koşulları büyük tecrübe gerektirir. Aynı anda hem sakız çiğneyip hem yürüdüğümüzde nasıl ayaklarımız iki işi bir arada yapmaktan dolayı birbirine karışmıyor ise uygulayıcı kolluk gücü o etkiye nasıl doğru tepki vereceğini ancak benzer koşulların eğitim sırasında birçok kez oluşturulması ile öğrenir ve benzeri durumda doğru tepkiyi verir.
Bu gazlar bireysel korunma için de kullanılıyor. Bu konuda ne düşünüyorsunuz?
Önceleri bu maddelerin yurtdışına gidenlere ısmarlandığı ve daha ziyade hanımların çantalarında yer aldığı bir dönem geçirdik. Bu dönemde spreyler taşıyanın kendisini daha güvenli hissetmesini sağladı. Bazıları spreyleri sokak hayvanlarından korunmak için taşıdığını açıkladı. Ancak talep o kadar arttı ki bu spreyler artık av malzemesi satan dükkanlardan, tezgah altlarından veya internet sitelerinden kolayca temin edilebilmektedir. Hatta kullanım o kadar teşvik edilmektedir ki kendini riskli gören meslek grupları bu spreyleri mensuplarına tavsiye ve hatta temin ediyorlar.
[SIZE=+1]Biber gazının şakası yoktur![/SIZE]
Amacına uygun kullanılıyor mu?
Maalesef bu gün için bu olay tam tersine dönmüştür. Günümüzde suç failleri mağduru dirençsiz kılmak ve eylemi kolayca gerçekleştirmek için bu gazları kullanıyor. Kavga sırasında bile sıkılır oldu. Bu spreyler bilinçsizce doğrudan yüze sıkıldığında kalp, astım, alerji gibi sağlık problemleri olan bireylerde ölüme bile yol açabilir. Merak ile beslenen bir diğer kullanım ise şaka amaçlı kullanım. Yakın zamanda İstanbul’da solunum sıkıntısı ile hastaneye başvuran bir genç kız, böyle bir şakanın kurbanı. Genç, arkadaşı tarafından 21 gün önce şaka yollu sıkılan CS gazını, soluk borusunun delinerek açılması gibi ağır müdahaleden sonra, ancak hekimler tarafından böyle bir olasılığın sorgulanması ile hatırlayabilmiştir.
Demek birçok kişi bu spreyle dolaşıyor! Bu konuda yasal bir düzenleme yapılması gerekiyor. Halen bu konuya atıf yapan tek düzenleme özel güvenlik görevlilerinin yetkili komisyondan izin alınarak bu spreyleri bulundurabilmelerine olanak tanımaktadır. Bugün için bu gazların yakıcı, aşındırıcı, yaralayıcı maddelerden olmadığı görüşü egemen olmakla birlikte gerek savunma gerekse saldırı amaçlı kullanılmaları halinde kullanan tarafa belirgin bir üstünlük kazandırdıkları kesindir.
İBRAHİM BALTA
Sıkıldığında karşıdakini sersemletip etkisiz hale getiren biber gazı nedir, maruz kalanı nasıl etkiler? Mahiyeti ve etkileriyle ilgili çok fazla bilgi sahibi olmadığımız bu gazı polis, toplumsal olaylarda kargaşayı önlemek, kalabalığı dağıtmak amacıyla kullanıyor. Hanımlarda kapkaç gibi çeşitli saldırılardan korunmak için çantasında güvenlik spreyi taşıyor.
Ancak son zamanlarda kapkaççılarda mağdurları etkisiz hale getirmek için biber gazı kullanmaya başladı. Hayatımızın bir yerinde, bir şekilde yer alan biber gazı, kullananlar için de maruz kalanlar için de sakınca ve tehlikeleri beraberinde getiriyor. Biber gazlarını ve yol açtığı etkileri en iyi bilenlerden biri adli tıp uzmanı Doç. Dr. Faruk Aşıcıoğlu. Adli Biyoloji Genetik ve Gen Hukuku Derneği Başkanı ve aynı zamanda Adli Tıp Kurumu’ndaki ilgili uzmanlık biriminin başkanı olan Aşıcıoğlu, polis dışında bireylerin de silah olarak kullandığı biber gazı olarak bilinen kimyasal saldırı araçlarıyla ilgili yasal düzenlemede eksiklik olduğunu ifade ediyor. Biber gazına maruz kalanlar hakkında adli tıp uzmanı olarak bilimsel mütalaada da bulunan Aşıcıoğlu, polisin, genç kızların , hırsız ve kapkaççıların kullandığı bu maddeler hakkındaki sorularımızı cevapladı.
1 mayıs olaylarının hemen ertesinde biber gazı konusunda bir bilim adamı olarak sizinle temas ettik, ancak görüşlerinizi 20 gün sonra paylaşabileceğinizi söylediniz. Neden?
Sıcağı sıcağına yapılan değerlendirmeler, uygulayıcılar ve maruz kalanlar için duygusal oluyor. Hatta biber gazına maruz kalmayan, olayı sadece televizyondan görenler için de böyle. Oysa olayın üzerinden makul bir süre geçtikten sonra yapılan değerlendirmeler mantıksal süzgeçten geçmiş, daha sağlıklı oluyor ve taraflar olumlu çıkarımlar elde edebiliyorlar.
Biber gazı nedir, nasıl yapılıyor?
Göz yaşartıcı gaz olarak bilinen maddeler çok çeşitli. Bunlar dünyada güvenlik güçlerince kargaşa kontrol aracı olarak kullanılıyor. Örneğin, bu gazların yaygın olarak bilinen türü biber gazı bu çeşitlerden sadece biri. Bu gaz günümüzde en önemli üreticisi Hindistan, Meksika gibi ülkeler olan bir biber özütünden elde ediliyor. Üreticiler bu gazın bitkisel kökenli olmasını bir pazarlama stratejisi olarak kullanıyor. Oysa bu özüt, çok sayıda kimyasal etkin madde içeriyor ve zehirleyici, öldürücü dozları hakkında elimizde yeterli bilimsel veri yok. Spreylerin içerdikleri alkol veya organik çözücüler yanında içeriğin dışarıya salınması görevini yerine getiren nitrojen, karbondioksit ile freon, tetrakloretilen ve metilklorid gibi halojenize hidrokarbonların etkileri ayrıca söz konusu.
Zarar veriyor, zehirleyici hatta öldürücü olabiliyor iseler kullanılmaları sakıncalı değil mi?
Yasal kısıtlama getiren ve imza atan ülkeleri bağlayan protokoller var. Bu konudaki ilk antlaşma 1925 Geneva Konvansiyonu. 149 ülke bu antlaşmayı imzalayarak iç hukuklarına mal etmişler. Ancak kargaşa kontrol ajanı olarak adlandırılan bu gazların savaşta kullanılması, bu konvansiyona aykırılık oluştururken ulusal düzeydeki asayiş kontrolü amaçlı kullanılmasına ilişkin bir kısıtlama olmaması gerçekten ironik. Bunlar emniyet güçlerinin üzerlerinde taşıdığı ve koşulları oluştuğunda kullanabildiği ateşli silahlar kadar dikkatli ve kurallarına uyularak kullanılması gereken araçlar. Bu maddelerin ne olduğu, etkisi, etkinin hangi durumda arttığı, uygulayıcı tarafından çok iyi bilinmeli.
Bu maddeler nasıl kullanılmalı?
Bu maddeler, bilinen seyrelti düzeylerinde kullanılmaları halinde etkileri kısa sürede ortaya çıkar. Arbedenin bastırılmasında işe yarar ve etkisi kısa sürede ortadan kalkar, etkisi sınırlandırılmıştır. Kurallara uygun şekilde kullanıldığında hafif derecede göz yaşarması, kaşınma, bulantı vs ile sınırlı etkileri olur. Zaten bu maddelerin kullanım amacı da maruz kalanı kısa süre için eylemsiz kılmaktır. Ancak kontrolsüz ve plansız kullanılmaları veya daha makul seçenekler varken öncelikli olarak seçilmeleri kabul görmez.
Maddenin etkisi neye göre değişiyor?
Bu maddelerin etkileri içerdiği maddenin cinsine, seyrelti düzeyine, maruz kalma mesafe ve süresine, maruz kalınan yerdeki iklim koşullarına, bireyin sağlık durumuna, ortamın havalanma düzeyi gibi birçok faktöre göre değişkenlik gösterir. Örneğin, açık havada on metre mesafeden maruz kalınan bir gaza verilen tepki ile aynı miktar ve seyrelti düzeyindeki gaza tuvalet büyüklüğünde kapalı bir ortamda aynı kişi bile maruz kalsa çok daha ciddi belirtiler ortaya çıkar. Yine maruz kalınan ortamdaki rüzgar durumu, hava sıcaklığı, rutubet düzeyi, maruz kalan kişinin sağlık durumu, pozisyonu, giysilerinin özelliği gibi bir çok etken görülecek klinik bulguları etkiler. Sprey yerde yatan bir bireye uygulandığında daha olumsuz sonuçlara yol açabilir. Çünkü solunum yolları dik duran bir bireye göre dilin geriye kayması, salgı birikmesi vb. gibi nedenlerle tıkanmaya daha yatkındır.
Biber gazı kullanmak ciddi bir teknik bilgi ve eğitimi gerektiriyor. Bu eğitimin verilmesi mümkün mü?
Uygulamanın özel eğitilmiş ve eğitim sırasında tüm olası olumsuzluklardan haberdar edilmiş kolluk kuvveti tarafından uygulanması ön koşuldur. Olay yeri koşulları büyük tecrübe gerektirir. Aynı anda hem sakız çiğneyip hem yürüdüğümüzde nasıl ayaklarımız iki işi bir arada yapmaktan dolayı birbirine karışmıyor ise uygulayıcı kolluk gücü o etkiye nasıl doğru tepki vereceğini ancak benzer koşulların eğitim sırasında birçok kez oluşturulması ile öğrenir ve benzeri durumda doğru tepkiyi verir.
Bu gazlar bireysel korunma için de kullanılıyor. Bu konuda ne düşünüyorsunuz?
Önceleri bu maddelerin yurtdışına gidenlere ısmarlandığı ve daha ziyade hanımların çantalarında yer aldığı bir dönem geçirdik. Bu dönemde spreyler taşıyanın kendisini daha güvenli hissetmesini sağladı. Bazıları spreyleri sokak hayvanlarından korunmak için taşıdığını açıkladı. Ancak talep o kadar arttı ki bu spreyler artık av malzemesi satan dükkanlardan, tezgah altlarından veya internet sitelerinden kolayca temin edilebilmektedir. Hatta kullanım o kadar teşvik edilmektedir ki kendini riskli gören meslek grupları bu spreyleri mensuplarına tavsiye ve hatta temin ediyorlar.
[SIZE=+1]Biber gazının şakası yoktur![/SIZE]
Amacına uygun kullanılıyor mu?
Maalesef bu gün için bu olay tam tersine dönmüştür. Günümüzde suç failleri mağduru dirençsiz kılmak ve eylemi kolayca gerçekleştirmek için bu gazları kullanıyor. Kavga sırasında bile sıkılır oldu. Bu spreyler bilinçsizce doğrudan yüze sıkıldığında kalp, astım, alerji gibi sağlık problemleri olan bireylerde ölüme bile yol açabilir. Merak ile beslenen bir diğer kullanım ise şaka amaçlı kullanım. Yakın zamanda İstanbul’da solunum sıkıntısı ile hastaneye başvuran bir genç kız, böyle bir şakanın kurbanı. Genç, arkadaşı tarafından 21 gün önce şaka yollu sıkılan CS gazını, soluk borusunun delinerek açılması gibi ağır müdahaleden sonra, ancak hekimler tarafından böyle bir olasılığın sorgulanması ile hatırlayabilmiştir.
Demek birçok kişi bu spreyle dolaşıyor! Bu konuda yasal bir düzenleme yapılması gerekiyor. Halen bu konuya atıf yapan tek düzenleme özel güvenlik görevlilerinin yetkili komisyondan izin alınarak bu spreyleri bulundurabilmelerine olanak tanımaktadır. Bugün için bu gazların yakıcı, aşındırıcı, yaralayıcı maddelerden olmadığı görüşü egemen olmakla birlikte gerek savunma gerekse saldırı amaçlı kullanılmaları halinde kullanan tarafa belirgin bir üstünlük kazandırdıkları kesindir.
